در پایان سال ۱۹۴۱، عشاق سینما از حضور ستاره مورد علاقهشان «همفری بوگارت» در دو فیلم سرمست بودند: اولی «سیرای مرتفع» و دومی فیلمی تاریخساز به نام «شاهین مالت». شاهین مالت ژانری در سینما بهوجود آورد به نام ژانر «نوآر». فیلم نوآر به فیلمهایی با فضای تیرهوتار شهری و مضامین جنایی و تلخ میگویند. شاهکار «جان هیوستن» الگوهای این ژانر را با تصاویر تاریک و سایههای پررنگ، حضور یک کارآگاه و یک زن اغواگر در همان گام اول تثبیت کرد و تبدیل شد به الگویی درجهیک برای فیلمهایی که بعدها در همین اتمسفر ساخته شدند.
پس از گذشت ۸۱ سال از ساخت آن، شاهین مالت همچنان تازه و بدیع است و بعید است با تماشای آن غرق در لذت سینما نشوید. به مناسبت سالگرد اکران این فیلم، هفت حقیقت جذاب درباره شاهین مالت برایتان گردآوری کردهایم.
برادران وارنر دوبار این فیلم را ساخته بود، یکبار به شکل کمدی!
«دشیل همت» ابتدا داستان فیلم شاهین مالت را به صورت پاورقی در مجله «بلک مس» منتشر میکرد و بعدتر در سال ۱۹۳۰ آن را در قالب یک رمان با جلد گالینگور راهی کتابفروشیها کرد. برادران وارنر بلافاصله حق ساخت نسخه سینمایی کتاب را خرید و سال ۱۹۳۱ فیلمی براساس آن ساخت که در آن «ریکاردو کورتز» در نقش کارآگاه ظاهر شده بود و «بیبی دنیلز» در نقش زن اغواگر (فم فتال) فیلم. این نسخه قبل از برقراری سانسورهای شدید در هالیوود ساخته شده بود و به مضامین جنسی کتاب وفادارتر بود.
کمپانی یک بار دیگر در سال ۱۹۳۶ سراغ رمان همت رفت و این دفعه یک نسخه کمدی از آن ساخت به نام «شیطان با بانو ملاقات میکند» که علیرغم بازی «بت دیویس» در فیلم، هیچکس آن را تحویل نگرفت! سرانجام این جان هیوستن بود که در سومین اقتباس شیره جان کتاب را کشید و آن را به یک شاهکار سینمایی تبدیل کرد.
اگر فیلم «سیرای مرتفع» موفق نشده بود، بعید بودن شاهین مالت ساخته شود
پیش از زمان ساخت فیلم شاهین مالت، جان هیوستن یکی از بهترین فیلمنامهنویسان هالیوود بود و چند نامزدی اسکار هم در کارنامه داشت. هیوستن که سودای کارگردانی در سر داشت، از برادران وارنر خواست تا به او اجازه کارگردانی دهند. آنها هم موافقت و حتی اعلام کردند هیوستن میتواند پروژه مورد نظرش را هم خودش انتخاب کند، منتها به شرطی که فیلمنامه بعدیای که مینویسد تبدیل به یک فیلم حسابی شود!
او هم سیرای مرتفع را نوشت و فیلم با بازی همفری بوگارت و کارگردانی «رائول والش» تبدیل به یک موفقیت هنری-تجاری قابل توجه شد و برادران وارنر هم با عمل به قولش، به هیوستن اجازه داد تا فیلم مورد علاقهاش را کارگردانی کند. فیلم در تابستان فیلمبرداری و در پاییز اکران شد و اولین همکاری بوگارت و هیوستن بود.
استودیو همفری بوگارت را نمیخواست!
بله. آنها دوست داشتند «جرج رفت» ستاره فیلم باشد. رفت بازیگر و رقصندهای خوشتیپ بود که در زندگی واقعیاش توانسته بود از دنیای جنایتکاران فرار کند، با این حال عاشق بازی در نقش گنگسترها بود. برادران وارنر هرچند به هیوستن برای کارگردانی فیلم مورد نظرش اختیار داده بود، اما آنها میخواستند ترکیب بازیگران فیلم در کنترل خودشان باشد.
خوشبختانه جرج رفت دوست نداشت با یک کارگردان فیلماولی کار کند و بنابراین حضور در فیلم را نپذیرفت و باعث شد بوگارت کبیر به پروژه ملحق شود.
ویدیوکلوپ فیلیموشات | مرور فیلمهای دوستداشتنی
سرعت را بیشتر کن جان!
کاراکتر کارآگاه «سم اسپِید» دیالوگهای بسیار طولانی و خستهکنندهای در فیلم داشت. استودیو که میترسید این دیالوگها جان و سرعت فیلم را بگیرد به هیوستن پیشنهاد کرد دیالوگها را کوتاهتر و سرعت دیالوگ گفتن بازیگران را بیشتر کند. هیوستن هم که نمیخواست اولین فیلمش به فنا برود این توصیه را به جان خرید و به تمام بازیگران ابلاغ کرد. فیلم بعد از اکران تبدیل به یک شاهکار شد و یکی از مهمترین عناصر بدیعانه آن، دیالوگهای سریع و مسلسلوار بازیگرانش بود.
سیدنی گرین استریت و اولین مواجههاش با دوربین فیلمبرداری
این بازیگر کهنهکار چهار دهه از عمرش را به بازیگری روی صحنه تئاتر در بریتانیا و آمریکا گذرانده بود و در ۶۱ سالگی تازه این فرصت را پیدا کرد برای اولین بار جلوی دوربین سینما بازی کند. فارغ از بازی خیرهکننده او که نامزدی اسکار هم برایش به همراه داشت، سیدنی از بازی جلوی دوربین وحشتزده بود و با همراهی صمیمانه همبازیاش «مری آستور» بود که توانست بر اضطرابش غلبه کند.
گرین استریت بعد از فیلم شاهین مالت از حضور در سینما خوشش آمد و تا پایان همان دهه در ۲۴ فیلم دیگر بازی کرد!
نامگذاری بمب اتم با الهام از فیلم شاهین مالت
این احتمالا تنها مایه خجالت فیلم شاهین مالت است. حتما میدانید که دو بمب اتمی که آمریکا روی شهرهای هیروشیما و ناگازاکی انداخت و به واسطه آن به جنگ جهانی پایان داد، «مرد چاق» و «پسر کوچک» بود. «مرد چاق» لقبی بود که کارآگاه اسپید و دیگران با آن کاراکتر «کسپر گاتمن» را در فیلم صدا میزدند. این موضوع باعث شد تا «رابرت سربر» مدیر پروژه منهتن (حمله اتمی به ژاپن) از این لقب برای نامیدن بمب بزرگتر استفاده کند.
حضور پدر هیوستن در فیلم شاهین مالت
ناخدای کشتیای که نهایتا شاهین را تحویل کارآگاه اسپید میدهد، «والتر هیوستن» پدر جان هیوستن است. جان پدرش را در دو فیلم دیگر هم کارگردانی کرد، از جمله در «گنجهای سیرامادره» در سال ۱۹۴۸ که جان هیوستن به خاطر ساختش تنها اسکار تاریخ عمرش را گرفت.