ژانر اکشن چیست و به چه فیلم‌هایی اکشن می‌گویند؟

فهرست بهترین فیلم های اکشن تاریخ سینما

سال‌های آغازین سینما و ژانر اکشن

مورخان سینما «سرقت بزرگ قطار» ساخته ادوین.اس.پورتر در سال ۱۹۰۳ را نخستین فیلم اکشن تاریخ سینما می‌دانند. در دهه‌ ۲۰ و ۳۰ فیلم‌های داگلاس فربنکس بازیگر مشهور آن دوران که سرشار بود از صحنه‌های شمشیربازی و نبرد تن به تن، ژانر اکشن را پرورش دادند. همزمان تعدادی فیلم درباره‌ مبارزه سفیدپوستان با سرخپوستان بومی هم ساخته شد که در مجموعه اکشن (هنوز ژانر وسترن شکل نگرفته بود) دسته‌بندی می‌شدند. در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ ژانر اکشن دچار تحول شد و جنگ و داستان‌های سده اول تأسیس کشور آمریکا (گاوچران‌ها، راهزنان، جویندگان نفت و طلا و زمین) به جریان اصلی تولید در ژانر اکشن بدل شدند.

در پایان دهه ۵۰ هیچکاک با «شمال از شمال‌غربی» و جی. لی. تامپسون با «توپ‌های ناوارون» ژانر اکشن را به تکامل در فرم رساندند. همزمان هم سروکله‌ اکشن‌های جاسوسی با مجموعه فیلم‌های جیمز باند پیدا شد. در ژاپن هم رویکردی به نام «جیدای گکی» در سینما شکل گرفت. فیلم‌هایی تاریخی با قهرمانانی قدرتمند، سامورایی‌ها. آکیرا کوروساوا «هفت سامورایی» را ساخت که همچنان از بهترین فیلم‌های اکشن تاریخ سینما شناخته می‌شود. فیلمسازان نسل‌های بعدی از ارزش‌های شکل گرفته ژانر اکشن تا نیمه‌ قرن بیستم بسیار بهره برده‌اند، از جورج لوکاس و جان لندیس گرفته تا کوئنتین تارانتینو و جورج میلر.

 

دهه ۶۰ | رونق اکشن با جیمز باند

موفقیت مجموعه فیلم‌های جیمز باند در دهه‌ ۶۰ ژانر اکشن را وارد دوران مدرن کرد. شخصیت‌های اکشن به زیور کاردانی و مهارت در سطحی فرا انسانی آراسته شدند. ارتش‌هایی یک نفره که بتوانند دشمنان شریر و هوشمند خود را شکست دهند. جیمز باند صحنه‌های تعقیب و گریز با خودرو، دعوا با مشت و انواع سلاح‌ها و تجهیزات تکنولوژیک را به مؤلفه‌های تازه‌ ژانر اکشن بدل کردند. در کنار جیمز باندها، فیلم «فرار بزرگ» ساخته‌ جان استرجس در سال ۱۹۶۳، از جمله اکشن‌های شاخص دهه‌ ۶۰ محسوب می‌شود که دو ابرستاره‌ دهه‌ بعدی سینمای اکشن، یعنی استیو مک کوئین و چارلز برانسون را معرفی کرد.

دهه ۷۰ | اکشن در چنگ پلیس‌های همه فن حریف

در دهه‌ ۷۰ داستان‌های کارآگاهان خشمگین و درام‌های جنایی شهری به ژانر اکشن روح تازه‌ای بخشیدند. پلیس‌های همه فن حریف قهرمانان اصلی این‌گونه فیلم‌ها بودند. از فیلم‌های مهم این رویکرد می‌توان به «بولیت» (۱۹۶۸) و «ارتباط فرانسوی» اشاره کرد. همچنین «هری کثیف» مسیر بازیگری کلینت ایستوود را از ستاره‌ خوش چهره‌ سینمای وسترن به کارآگاه خشن و خطرناک سینمای اکشن تغییر داد. شخصیت کلینت ایستوود در آن فیلم به کهن‌الگوی شخصیت‌پردازی اکشن‌های شهری بدل شد.

در این دهه سینمای هنرهای رزمی هنگ‌کنگ هم در سطح جهانی مطرح شد و به‌ویژه با بروس لی، تاثیر به‌سزایی بر ژانر اکشن در کشورهای دیگر نهاد. با مرگ بروس لی اکشن هنرهای رزمی ادامه یافت و در دهه‌ ۸۰ جکی چان، عنصر کمدی را هم به این گونه از اکشن‌ها افزود. موفقیت بین‌المللی اکشن‌ هنرهای رزمی، سینمای هالیوود را بر آن داشت تا نسخه‌ خود از این زیرشاخه‌ ژانر اکشن را ارائه دهد و چاک نوریس ستاره‌ این فیلم‌ها بود.

 

دهه ۸۰ | تولید اکشن‌های پرهزینه

در دهه‌ ۸۰ هالیوود دست به تولید اکشن‌های پرهزینه با قابلیت فروش بالا زد. سیلوستر استالونه (مجموعه‌ اولین خون)، آرنولد شوارتزنگر (کماندو) ، بروس ویلیس (مجموعه‌ جان سخت) ، هریسون فورد (مجموعه‌ ایندیانا جونز) و… ستاره‌های سینمای اکشن در این دهه بودند. همزمان ادی مورفی و دیگران زیرشاخه‌ «دو پلیس بامزه» را در اکشن‌های کمدی بنا نهادند. با فیلم «ترمیناتور» و ایفای نقش لیندا همیلتون در نقش اصلی زن، قهرمانان زن اکشن هم به‌وجود آمدند. در پایان این دهه، نفوذ و تاثیر اکشن بر دیگر ژانرهای سینمایی کاملاً مشهود بود.

 

دهه‌ ۹۰ | اکشن‌های جاسوسی

در این دوران فن‌آوری جلوه‌های ویزه‌ راینه‌ای تحولی تازه در ژانر اکشن ایجاد کرد. همزمان بازار اکشن‌های جاسوسی داغ شد. استفاده‌ فیلم‌های اکشن از همه‌ مؤلفه‌ها و عناصر متنوع ژانر بیشتر شد. از فیلم‌های مهم این دوران می‌توان به مجموعه سینمایی «بتمن» و اکشن‌های جان وو مثل «تغییر چهره» اشاره کرد. کوئنتین تارانتینو هم فیلمسازی را آغاز کرد که اکشن سازی صاحب سبک است.

 

قرن بیست‌ویکم و اکشن‌های آخرالزمانی

در سال‌های ۲۰۰۰ به بعد اکشن به صورتی جدی در ژانرهای دیگر نفوذ کرد که مهم‌ترین نمونه‌‎هایش را می‌توان مجموعه فیلم‌های «ماتریکس» دانست. مجموعه‌ سینمایی «سریع و خشمگین» با سرمایه‌گذاری فراوان به موفقیت تجاری رسید و تعقیب و گریز با خودرو، پس از دهه‌ ۷۰ دوباره در ژانر اکشن احیاء شد.

از سال ۲۰۱۰ به بعد استالونه با مجموعه‌ «دور انداختنی‌ها» هجویه‌ اکشن‌های موفق دهه‌های پیشین را باب کرد و جیسن استیتهم به ستاره اول اکشن بدل شد. همزمان اکشن‌های الهام گرفته از کتاب‌های مصور شرکت مارول، جبهه‌ جدیدی در پیشرفت‌های ژانر اکشن خلق کرد.

زیرشاخه‌های ژانر اکشن

اکشن ماجرایی

فیلم‌های زیرشاخه اکشن ماجرایی دو دسته‌اند. دسته‌ اول در سرزمین‌های دور و ناشناخته، با ماجراها و ضدقهرمانان شرور غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهند. گروه دوم که در دهه‌ ۸۰ شکل گرفت را در فیلم‌هایی مثل «رَمبو» و «گمشده در عملیات» مشاهده می‌کنید که بعضاً اکشن را به میدان جنگ می‌برند.

اکشن ترسناک

فیلم‌هایی که موقعیت‌ها و کلیشه‌های ژانر وحشت را با خشونت و نبرد ژانر اکشن ترکیب می‌کنند. در این فیلم‌ها قهرمان اکشن معمولاً با عوامل ناشناخته و قدرت‌های ماوراء طبیعی مبارزه می‌کنند. مجموعه فیلم‌های «رزیدنت اِویل» یا بسیاری از فیلم‌های زامبی در این رده قرار می‌گیرند.

اکشن کمدی

در این‌گونه فیلم‌ها قواعد و ضوابط اکشن در فضایی طنزآلود و مفرح رخ می‌دهند. مجموعه فیلم‌های «پلیس بورلی هیلز» از جمله مثال‌های این‌گونه از فیلم‌هاست.

تریلر اکشن

فیلم‌هایی آکنده از صحنه‌های تیراندازی، نبرد، انفجار، تخریب و موقعیت‌های آخرالزمانی و البته ترکیب آن با نمادهایی از ژانرهای رازآلود و جنایی. مجموعه فیلم‌های «سلاح مرگبار» و «سرعت» در این رده می‌گنجند.

اکشن هنری

در این رده از فیلم‌ها، ارزش‌ها و انگاره‌های سینمای هنری و بعضاً ژانر نوآر به داستان اکشن افزوده می‌شود. زیرمتن اغلب این فیلم‌ها متافیزیکی و یا فلسفی است. مجموعه فیلم‌های «جیسون بورن» و «بیل را بکش» از جمله این فیلم‌ها محسوب می‌شوند.

اکشن فاجعه

این‌ شکل از فیلم‌ها عناصری از تریلر و بعضاً ژانر علمی-تخیلی را در خود ترکیب کرده‌اند. محور اصلی داستان فیلم‌های اکشن فاجعه، یک فاجعه‌ طبیعی مثل سیل، زلزله، توفان و یا بیماری فراگیر است. «روز استقلال»، «زلزله»، «روزی پس از فردا» و «۲۰۱۲» از جمله مثال‌های زیرشاخه‌ اکشن فاجعه هستند.

اکشن هنرهای رزمی

فیلم‌هایی پر از صحنه درگیری تن به تن با استفاده از مهارت‌های رزمی عمدتاً شرق آسیایی. فیلم‌های اکشن رزمی اغلب برای سرگرمی صرف تماشاگر ساخته شده و از منظر شخصیت‌پردازی، داستان‌سرایی و گسترش قصه به شدت متکی بر مهارت‌های رزمی و نبرد تن به تن هستند. قهرمانان این فیلم‌ها باید تسلط کاملی روی یک یا چند رشته ورزش رزمی داشته باشند و یا باید مدتی طولانی صرف آموزش و تمرین این رشته‌های ورزشی کنند. به عنوان نمونه‌ای از این فیلم‌ها باید به «اژدها وارد می‌شود» و یا «رینگ خونین» اشاره کرد.

اکشن علمی-تخیلی

با در هم آمیختن عناصر و مؤلفه‌های سینمای علمی- تخیلی و ساختار اکشن، استفاده از نبردهای مسلحانه با سلاح‌های پیشرفته یا ناشناخته، نبرد و درگیری در فضا و … اکشن‌های علمی-تخیلی توانسته‌اند میان نسل جوان محبوبیتی ویژه کسب کنند. «تلقین» کریستوفر نولان حد اعلای این‌گونه از فیلم‌هاست.

اکشن جاسوسی

قهرمان این‌گونه از فیلم‌ها معمولاً مأمور یک دولت است که با همتایانش از دولت‌های متخاصم در نبرد است. اقتباس از رمان‌های جان لوکاره پیشگام شکل‌گیری این زیرژانر بود و فیلمسازان بریتانیایی چون هیچکاک و کارول رید به اکشن جاسوسی شأن و منزلتی بخشیدند. مجموعه سینمایی «مأموریت غیرممکن» از جمله نمونه‌های موفق اکشن جاسوسی است.

اکشن‌ جنگجویی

قهرمانان اکشن جنگجویی با مهارت خود در شمشیربازی، سوارکاری یا نیزه پرانی و تیروکمان، شخصیت شریر فیلم را به زانو درمی‌آورند. نسخه‌های متعدد «رابین هود» از جمله نمونه‌های این رویکرد هستند.

اکشن‌های سیاسی/مذهبی/ فرقه‌ای

در سینمای دهه‌ ۷۰ امریکا شخصیت‌هایی متعصب شکل گرفتند که به واسطه تعصب روی عقیده‌ یا مرام و مسلکی، دست به کنش خشونت‌بار می‌زدند. «هری کثیف» و «آرزوی مرگ» در این رده از فیلم‌ها قرار می‌گیرند. نمونه برجسته‌ این زیرشاخه از ژانر اکشن، «راننده‌ تاکسی» فیلم مهم مارتین اسکورسیزی است.

طبیعی است این تقسیم‌بندی‌ها را با اندکی تغییر و تصرف می‌توان ادامه داد.

معرفی و تعریف انواع ژانر فیلم سینمایی