راهی برای غوطه‌وری در دنیای نولانی
کریستوفر نولان دست‌کم از زمان ساخت شوالیه تاریکی یکی از پیروان فیلمسازی آنالوگ و طرفداران قالب آیمکس لارج-فرمت بوده است. او پس از فیلمبرداری بخش‌های اساسی میان‌ستاره‌ای، دانکرک و تنت روی قالب آیمکس پانزده-پِرف ۶۵ میلی‌متری، حالا اثر حماسی جدیدش با عنوان اوپنهایمر را با این قالب به سینماها آورده است که کیفیت تصویر(رزولوشن)ی ده برابر قالب‌های نمایش عادی دارد. گزارشی بخوانید از دلیل این کار نولان و هر چیزی که لازم است درباره دیدن اوپنهایمر به صورت آیمکس هفتاد میلی‌متری بدانید.
اوپنهایمر؛ همه چیز درباره فیلم جدید نولان
نولان می‌گوید: «فیلم آیمکس با کیفیت‌ترین فیلمی است که تا امروز استفاده شده است اما تا پیش از «شوالیه تاریکی» هرگز در فیلم‌های هالیوودی از آن استفاده نشده بود. من در کودکی فیلم‌های آیمکس را در موزه‌ها دیده و مجذوب‌شان شده بودم؛ و از همین واقعیت برای مذاکره با استودیو درباره استفاده از آن به عنوان دوربین و به منظور فیلمبرداری دنباله بتمن بهره بردم.»
این کارگردان صاحب سبک در میان ستاره‌ای که همکاری تمام‌عیارش با هویته ون هویتمای فیلمبردار را کلید زد، رویکرد تجربه‌گرایانه‌اش با دوربین آیمکس را پیش برد تا اینکه حالا با اوپنهایمر به اوج استفاده جسورانه خود رسیده است؛ فیلمی تریلر و زندگینامه‌ای درباره فیزیکدانی به نام جی. رابرت اوپنهایمر (با بازی کیلین مورفی) که با عنوان «پدر بمب اتم» شناخته می‌شود؛ و نولان و ون هویتما، از دوربین آیمکس برای کاوش در چشم‌اندازهای دوگانه لس آلاموس (جایی که اولین بمب اتم در آن آزمایش شد) و چهره اوپنهایمر به منظور ثبت تصویر سینمایی شخصی‌تری بهره برده‌اند.
نولان در یادداشت تولید اوپنهایمر گفته است: «تصویربرداری لارج-فرمت، مهم‌تر از هر چیزی وضوح را برای شما به ارمغان می‌آورد؛ و قالبی است که به تماشاگران اجازه می‌دهد تا کاملا در داستان و واقعیتی غوطه‌ور شوند که شما آن‌ها را واردش می‌کنید. در مورد اوپنهایمر با داستانی طرف هستیم که وسعت، مقیاس و گستردگی فوق‌العاده‌ای دارد؛ اما در ضمن می‌خواستم تماشاگر در اتاق‌هایی هم حضور داشته باشد که همه چیز در آن‌ها روی می‌دهد؛ گویی شما آنجا حضور دارید و با این دانشمندان در چنین لحظه‌های مهمی گفت‌وگو می‌کنید.» با وجود این، همه سالن‌های سینما یک‌جور ساخته نشده‌اند و قالب هفتاد میلی‌متری آیمکس همه جا در دسترس نیست. در ادامه می‌خوانید که اوپنهایمر چطور در قالب‌های مختلف جا می‌گیرد و شما با دیدن آن در یک قالب، در قیاس با دیگر قالب‌ها، چه چیزهایی را از دست می‌دهید یا به دست می‌آورید.
اوپنهایمر چطور فیلمبرداری شد؟
اوپنهایمر مثل دانکرک و تنت، هم با دوربین‌های آیمکس و هم با دوربین‌های پاناویژن لارج-فرمت فیلمبرداری شد که دلیل استفاده از دو سری دوربین، سروصدای اضافی دوربین‌های آیمکس بود. عوامل اوپنهایمر بسته به نیاز صحنه، دو تا چهار دوربین آیمکس را حمل می‌کردند و هر زمان که ممکن بود از آن‌ها استفاده می‌شد (هفتاد درصد دانکرک و پنجاه درصد تنت با استفاده از دوربین‌های آیمکس فیلمبرداری شدند). کمپانی پاناویژن، دوربین‌های سینمایی «پاناویژن سیستم ۶۵ استودیو» را برای بخش‌هایی از فیلم تامین کرد که امکان فیلمبرداری‌شان با دوربین آیمکس وجود نداشت. کمپانی کُداک هم فیلم ۶۵ میلی‌متری را برای دوربین‌های آیمکس و پاناویژن تامین کرد. فیلم سیاه‌وسفید لارج-فرمت به درخواست نولان و ون هویتما تهیه شد که اولین تجربه کداک بود؛ و به همین خاطر نیازمند همکاری میان کداک/فوتوکِم/آیمکس و پاناویژن. ساده‌اش این می‌شود که فیلمبرداری به این شیوه به ضبط تصاویری با بالاترین کیفیت و وضوح انجامید؛ و حتی اگر از آن نسخه‌های ۳۵ میلی‌متری تهیه شود یا دی‌سی‌پی گرفته شود چون کیفیت تصاویر منبع بهتر است نسخه‌های بهتری حاصل می‌شوند. نولان در این خصوص به «آسوشیتد پرس» گفت: «همین موضوع، فیلمبرداری روی آیمکس را هیجان‌انگیز کرده است. وقتی از آن نسخه دیجیتال می‌گیرید در واقع دارید با بهترین تصویر ممکن کار می‌کنید؛ و به بهترین نسخه‌های ممکن برای نمایش دست پیدا می‌کنید.»
در بزرگ‌ترین حالت نمایش که آیمکس ۱.۴۳:۱ (یک پرده عظیم چهارگوش) است، پرده نمایش اساسا برای تماشاگر ناپدید می‌شود. برای قالب‌هایی مثل ۳۵ میلی‌متری، بالا و پایین تصویر حذف می‌شود اما نولان می‌گوید: «از زاویه دید هنری، موضوعی که ما در طول سال‌ها به آن پی برده‌ایم این است که هیچ توافقی سر ترکیب‌بندی (کمپوزیسیون) وجود ندارد.»
چه چیزهایی را از دست می‌دهید یا به دست می‌آورید؟
طبق آنچه کمپانی «آیمکس» اعلام کرده است اوپنهایمر وقتی در قالب آیمکس هفتاد میلی‌متری به نمایش درمی‌آید، تصاویرش که روی فیلم ۶۵ میلی‌متری پانزده-پِرف گرفته شده‌اند با بالاترین کیفیت ممکن، پرده غول‌پیکر آیمکس را از بالا تا پایین پر می‌کنند؛ با نسبت تصویر ۱.۴۳:۱؛ و تصاویری که روی فیلم ۶۵ میلی‌متری پنج-پرف گرفته شده‌اند پرده آیمکس را با قرار گرفتن در کنار هم می‌توانند پر کنند چون نسبت تصویرشان ۲.۲۰:۱ است. فیلم نهایی کاملا آنالوگ است و طی آن، بین نسبت‌های تصویری مورد اشاره رفت و آمد صورت می‌گیرد. این تصاویر با صدای دیجیتال غیرفشرده آیمکس – که شانزده بیتِ ۴۴.۱kHz 5.0 است – همراه شده‌اند.
آیمکس دیجیتال
آیمکس اولین بار در سال ۲۰۰۸ از پروژکتورهای دیجیتال خود رونمایی کرد. نمونه‌های اولیه این پروژکتورها، یک طراحی مبتکرانه دوتایی با کیفیت ۲K داشتند. پروژکتورهای امروزی از مدل لیزری ۴K هستند. نمایش آیمکس دیجیتال از اسکن‌هایی با کیفیت ۸K از عناصر فیلم اریژینال خلق شد و به‌طور ویژه برای پروژکتورهای دوتایی دیجیتال آیمکس با کنتراست بالای‌شان تهیه شد؛ و سپس با کیفیت ۴K مطابقت داده شد و با صدای غیرفشرده آیمکس ۲۴ بیتِ ۴۸kHz 5.0 همراه شد.
هفتاد میلی‌متری
اوپنهایمر زمانی که روی فیلم هفتاد میلی‌متری عادی عرضه می‌شود، تصاویری از آن که روی فیلم ۶۵ میلی‌متری پنج-پرف گرفته شده‌اند در قالب اصلی خودشان ارایه می‌شوند ولی تصاویر آیمکس باید به قالب هفتاد میلی‌متری پنج-پرف تعدیل شوند تا تصویری بدون دانه (گرین) با وضوح بسیار بالا به دست آید که از بالا و پایین آن زده می‌شود تا در قابی عریض‌تر قرار بگیرد. این فرایند، فتوشیمیایی است و رنگ آنالوگ اصلی تصاویر را حفظ می‌کند تا به بهترین شکل در نسبت تصویر ۲.۲۰:۱ عرضه شوند. صدا هم روی یک دیسک مجزای دیتیاس حمل می‌شود تا صدای دیجیتال شش‌ترَکی – که جدیدترین فناوری است – تدارک دیده شود.
۳۵ میلی‌متری
نسخه‌های ۳۵ میلی‌متری هم با فرایند فتوشیمیایی تهیه شدند تا غنای رنگ آنالوگ حاصل از فیلمبرداری اصلی روی فیلم ۶۵ میلی‌متری حفظ شود؛ و البته که دوباره بخش‌های بالایی و پایینی تصویر حذف شدند تا نسخه مناسبی با نسبت تصویر ۲.۳۵:۱ به صورت آنامورفیک آماده نمایش شود. صدای این نسخه‌ها هم به صورت دالبی سِراوند و همین‌طور دالبی پنج‌ویک و دیتیاس شش‌ترک برای پخش دیجیتال.
صدا
در حالی که کارشناسان صدا و خوره‌های این قلمرو می‌توانند تفاوت‌های اندک نسخه‌های مختلفی را بازگو کنند که به آن‌ها اشاره شد اما ۹۹ درصد تماشاگران، چنین تفاوت‌های صوتی‌ای را ناچیز ارزیابی می‌کنند یا اصلا متوجه‌شان نمی‌شوند (ما با یک متصدی پروژکتور هم صحبت کردیم که توضیح داد نسخه‌های هفتاد میلی‌متری عادی، کمی کیفیت‌شان پایین‌تر است چون صدای دیتیاس، فشرده است و دیگر قالب‌ها چنین نیستند). سوای این‌ها، اصلا مهم نیست که شما اوپنهایمر را با چه قالبی تماشا کنید چون در هر صورت، فوق‌العاده به گوش می‌رسد؛ طبق اعلام کمپانی «یونیورسال»، صدای فیلم طوری میکس شده است که قدرت فرکانس‌های پایین (لو-اِند / Low-end) در کانال‌های اصلی و همین‌طور در کانال ساب‌ووفر به حداکثر برسد. این جلوه صوتی در تمام نسخه‌های اوپنهایمر مشهود است؛ البته در تمام آن‌هایی که با سطح صدای درنظرگرفته‌شده روی شماره هفت از سیستم‌های پردازشگر دالبی سینما پخش شوند.
برای نولان زمانی که موضوع تماشای اوپنهایمر در میان باشد، فقط یک انتخاب روشن وجود دارد که بالاتر از سایر گزینه‌ها قرار می‌گیرد. او در گفت‌وگوی خود با «اسوشیتد پرس» چنین توضیح داده است: «وضوح و شفافیت و عمق تصویر، بی‌مانند است. موضوع اصلی برای من این است که شما با فیلمبرداری روی فیلم هفتاد میلی‌متری آیمکس واقعا باعث می‌شوید که پرده نمایش ناپدید شود؛ و در واقع بدون استفاده از عینک‌های مخصوص، احساسی از سه‌بعدی به وجود می‌آید. شما پرده عظیمی دارید و کل حوزه دید تماشاگر را پر می‌کنید. شما آن‌ها را در دنیای فیلم‌تان غوطه‌ور می‌کنید.»
منبع: ایندی‌وایر، بیل دِسوویتز و جیم هِمفیل
