از به چالش کشیدن خودم لذت می‌برم
حمید همتی اولین فیلمش را با نام سیاه‌باز کارگردانی کرده، او که سال‌ها به عنوان دستیار کارگردان و برنامه‌ریز در سینمای ایران فعالیت داشته در اولین ساخته بلند سینمایی‌اش سراغ موضوعی داغ رفته که این روزها در جامعه حرف و حدیث‌های زیادی درباره‌اش می‌شنویم. رمزارزها و بیت‌کوین! همتی البته موضوع اصلی فیلمش را به بیت کوین محدود نمی‌کند و سیاه‌باز را یک درام اجتماعی می‌داند اما با توجه به التهاباتی که مسئله رمزارزها این روزها در جامعه به وجود آورده طبیعی است که این سویه از فیلم بیشتر به چشم بیاید. با کارگردان فیلم سیاه باز که این روزها در فیلیمو اکران آنلاین شده درباره تجربه ساخت این اثر، سوژه‌ای که انتخاب کرده و همکاری با چهره‌هایی که خودشان کارگردان‌اند و حالا هر سه مقابل دوربین یک فیلم اولی رفتند، گفت‌وگو کردیم.
- در نگارش فیلمنامه سیاه باز چطور شد به این نتیجه رسیدید بحث بیت‌کوین و رمزارزها محور قصه قرار بگیرد؟
سوژه اصلی من درباره بیت‌کوین و رمزارزها نبود، قصه‌ای داشتم که یک ملودرام اجتماعی با کنش‌های مختلف خودش بود. اما روند قصه کار با توجه به التهابات جامعه و بحث بیت‌کوین که داغ شد تصمیم گرفتم تصویری در این‌باره ارائه دهم و فضا را هم به این سمت و سو سوق دادم و ماحصل کار داستان سیاه‌باز شد که به ساخت رسید.
- یعنی فیلمنامه اولیه کار تغییر کرد؟
بله، البته من فیلمنامه را تغییر ندادم، آن را به این سمت و سو بردم. حدود یک سال قبل از تولید فیلم سیاه باز که مردم نیز با بحث بیت‌کوین آشنا شده بودند فیلمنامه را به سمت این موضوع برده بودم. امسال اما این سوژه ملتهب شد و حالا نیز در قالب فیلم دیده می‌شود.
- زمانی که نگارش اولیه فیلمنامه سیاه باز را انجام دادید، چه تصویری از کلیت سوژه کار در مواجهه با مخاطب داشتید؟ فکر می‌کردید بحث رمزارزها و بیت‌کوین در جامعه تا این اندازه داغ شود؟
واقعیت این است که چنین پیش‌بینی نمی‌کردم، البته درباره فیلمنامه خودم معتقد بودم فیلمنامه متفاوت و خوبی است ولی اینکه بخشی از فضای جامعه به سمت بحث بیت‌کوین برود و التهاباتی هم به وجود بیاید در ذهنم نبود.
- با توجه به موضوع فیلم که بحثی مورد توجه در جامعه هست و ممکن است حساسیت‌هایی نیز درباره آن وجود داشته باشد، نگران نبودید فیلم‌تان گرفتار سانسور شود؟
نگرانی از این بابت نداشتم چرا که از همان ابتدا سعی‌ام بر این بود که فضای فیلم را به گونه‌ای پیش ببرم که دچار سانسور نشود و به کار لطمه‌ای نخورد. البته که پرداختن به این موضوع چالش‌های خودش را داشت و من تمام تلاشم را کردم که روایت فیلم به دور از احساسات باشد و با واقعیت جامعه همخوانی زیادی داشته باشد. این بحث در جامعه داغ شده و بخشی از مردم با آن سر و کار داشتند بنابراین مهم بود اتفاق‌هایی که در فیلم روایت می‌شود منطبق بر واقعیت جامعه و فضای آن باشد. البته باز هم تاکید می‌کنم موضوع سیاه‌باز درباره بیت‌کوین نیست و داستانی اجتماعی دارد که در بخشی از آن با این مسئله گره می‌خورد.
- در سینمای ما شاید کمتر فیلمی بوده که با چنین سوژه‌ای که به بحث‌های اقتصادی مربوط است و مشخصا به یک موضوع خاص در این حوزه می‌پردازد ساخته شود. در زمان ساخت فیلم و قبل‌تر نگارش فیلمنامه چه ذهنیتی راجع به این مسئله داشتید؟
جنس فیلمسازی من اینگونه است، من حتی در فیلم‌های کوتاهی هم که کارگردانی کردم بیشتر به سمت فضاهای جدید رفتم و سعی کردم تک لوکیشن کار کنم. فیلمنامه جدیدم هم همین طور است، ولی اساسا معتقدم سوژه ملتهب در جامعه ما جوابگوست و همیشه هم تلاش کردم سراغ چنین موضوعاتی بروم. اینکه بیننده از همان داستان یک خطی که در ذهن من شکل گرفته و بعدا تبدیل به فیلم شده لذت ببرد و این موضوع در صورتی اتفاق می‌افتد که قصه تازگی و جذابیت‌های خودش را داشته باشد. من معتقدم هر فیلساز باید سبک و سیاق خودش را داشته باشد و با ادبیات و گفتمان خودش با بیننده ارتباط برقرار کند. من سعی کردم این اتفاق درباره خودم بیفتد و باز هم تلاش می‌کنم این شیوه را در کارهای بعدی‌ام هم حفظ کنم.
- سیاه‌باز فیلم کمدی نیست، اما جدای از شوخی‌هایی که در سکانس‌های مختلف می‌بینیم، فانتزی هم در فیلم دیده می‌شود و این نکته حتی در چهره‌پردازی شخصیت‌ها هم به چشم می‌خورد. این تجربه در سینمای ایران چقدر برای مخاطب جذاب است و جواب می‌دهد؟
در سینمای ما اساسا از این شکل و شیوه کمتر استفاده شده، فیلم‌های ما یا جدی جدی هستند یا صرفا کمدی. من خواستم تلفیق این دو ژانر با هم را تجربه کرده باشم و معتقدم می‌توان با گفتن و روایت اتفاق‌های خیلی مهم همزمان لایه‌هایی از طنز و فانتزی را هم وارد بستر کار کرد تا زهر گفتمان و دیالوگ‌های تند و تیز و تفکر اینچنینی کارگردان گرفته شود. من فکر می‌کنم می‌شود با یک تفکر خاص طوری برخورد کرد که هم حرف‌های متفاوت بزنی و هم آن‌ها را با یک شیرینی مطرح کنی که جذاب، دیدنی و شنیدنی باشد.
- این دو پهلو بودن در نگارش فیلمنامه در طول ساخت برای خودتان یا بازیگران چالش خاصی به همراه نداشت؟ حرکت بر لبه کمدی و جدی چطور تجربه‌ای برای خودتان بود؟
کمدی و جدی دو ژانر کاملا متفاوت هستند که مرزهای جدای از یکدیگر دارند، اینکه بتوانید میان این دو به تعادل برسی کار سختی است و من سعی کردم به این نقطه تعادل دست پیدا کنم تا هم بتوانم قصه و درامم را روایت کنم و هم طنزی که مدنظرم بود را ارائه دهم. البته در فراسوی متن، نوع بازی دوستان بازیگری که در این فیلم همکاری داشتند در شکل گرفتن این سبک و سیاق بی تاثیر نبود.
- نکته جالبی که درباره سیاه‌باز وجود دارد و شاید تجربه متفاوتی را برای شما رقم زده حضور سه بازیگر است که هر سه کارکردان نیز هستند، سام قریبیان، شاهد احمدلو و مهدی کوشکی هر سه جزو چهره‌هایی هستند که علاوه بر بازیگر به عنوان کارگردان نیز دستی بر آتش داشتند. تعامل شما با این بازیگران در زمان ساخت فیلم چطور بود؟
من از این ۳ بزرگوار تشکر می‌کنم که در کنار فیلم و شخص بنده برادرانه حضور داشتند، فکر و زمان گذاشتند و زحمت کشیدند تا محصولی به نام سیاه‌باز به سرانجام برسد. اما نکته مهمی که وجود دارد این است که من اساسا از به چالش کشیدن خودم خوشم می‌آید و دوست دارم در موقعیت‌های سخت قرار بگیرم. شاید برخی می‌گفتند انتخاب این بزرگواران برای فیلم اول از این جهت که دوستان کارگردان هستند و کنسه‌های خودشان را دارند به نفع من نباشد اما من اینگونه فکر نمی‌کردم. ما در طول کار در عین حال که من صادقانه در خدمت دوستان بودم و بازیگران هم خالصانه با ما همکاری داشتند با مشورت یکدیگر کار می‌کردیم، من نظرات دوستان را می‌شنیدم و به پیشنهادات‌شان فکر می‌کردم اما در نهایت خودم درباره سکانس و فیلم تصمیم می‌گرفتم. کنسه‌های دوستان به شدت به درد فیلم خورد و من از ایده‌هایی که در فیلم قابل استفاده بود بهره بردم.
- اولین ساخته بلند سینمایی شما اکران آنلاین را تجربه کرد، با توجه به اتفاق‌هایی که در دوسال گذشته به دلیل شیوع کرونا در جامعه و به تبع آن در سینما افتاد این شیوه اکران را چطور ارزیابی می‌کنید و فکر می‌کنید این مسائل چه تاثیری بر فیلم شما گذاشت؟ با توجه به اینکه سیاه‌باز به صورت آنلاین به نمایش درآمد؟
در بحث تصمیم گیری برای زمان و نحوه اکران تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار تصمیم می‌گیرند و من دخالتی در این موضوع نداشتم و تنها صاحب هنری فیلم هستم و مالکیت معنوی فیلم متعلق به تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار است. اما شاید اگر من بودم فیلم را دیرتر اکران می‌کردم. درباره تاثیر کرونا بر سینما نیز باید بگویم شیوع این ویروس باعث قهر تماشاچی ایرانی با سینما شد. حتی فیلم‌های جدیدی که به چرخه اکران اضافه شدند اگر در شرایط قبل از کرونا به نمایش درمی‌آمدند قطعا فروش بیشتری داشتند. درباره فیلم من هم همین مسئله صدق می‌کند، ضمن اینکه سیاه‌باز فیلم کمدی نیست که بخواهد تماشاچی را برای تماشا بکشاند. خوشبختانه بعد از واکسیناسیون شرایط بهتر شده و مخاطبان هم با خیال راحت‌تر به تماشای فیلم‌ها می‌روند اما همچنان سینما با روزهای قبل از آغاز کرونا فاصله زیادی دارد.
- جدای از اینکه فیلم شما نمایش آنلاین را تجربه کرد، چقدر با این بحث به خصوص در شرایطی که سینما رفتن تعطیل شده بود موافق هستید و خروجی آن را چه میان مخاطبان و چه از نظر فروش و میزان استقبال چطور می‌بینید؟
اکران آنلاین بحثی نیست که صرفا مختص به کشور ما باشد و کشورهای خیلی پیشرفته‌تر از ما این شیوه را دنبال می‌کنند. درباره اکران آنلاین تنها موضوع صیانت است که جای بحث باقی می‌گذارد و مشکلاتی را به وجود می‌آورد. اینکه یک فیلم بعد از اکران آنلاین قاچاق شود و یا سر از شبکه‌های ماهواره‌ای در بیاورد معضل بزرگی است که به بدنه اکران آسیب وارد می‌کند. چه فیلم‌هایی که ساخته شدند و بعد از اکران آنلاین بلاهای بدی بر سر آن‌ها آمد. فیلمی امروز اکران آنلاین شد اما یک هفته بعدش سر از شبکه‌های ماهواره‌ای درآورد، واقعا اگر بشود با سیستم‌های حفاظتی از حقوق فیلم‌ها صیانت کرد و جلوی کپی فیلم‌ها گرفته شود مشکلی وجود نخواهد داشت چراکه ما به شدت به خصوص در دوران کرونا به اکران آنلاین فیلم‌ها نیاز داریم. از سوی دیگر پلتفرم‌هایی مانند فیلیمو که در حال حاضر پیشرفت خوبی هم در زمینه نمایش آنلاین داشتند و با موفقیت رو به جلو می‌روند، مخاطبان زیادی را هم جذب کردند. درباره فیلم هم موافق بودم بعد از اکران در سینما به صورت آنلاین نمایش داده شود.
