کارگردان بخارست: مخالفان نشاط مردم از من عصبانی‌اند
«فیلمنامه بخارست نسخه سینمایی یک سریال بود»
مسعود اطیابی حالا پای ثابت همه فیلم‌های بفروش سینمای کمدی ایران است از تگزاس و تگزاس ۲ بگیر تا انفرادی، دینامیت و این آخری بخارست که به تازگی از فیلیمو در حال اکران آنلاین است. این کارگردان کارآزموده در سینمای کمدی و تجاری معتقد است که اگر چه مخالفان نشاط مردم از او و فیلم‌هایش عصبانی‌اند ولی او تا زمانی که مردم ایران نیاز به نشاط و شادی دارند، همچنان به تولید فیلم‌های کمدی ادامه خواهد داد. به بهانه اکران آنلاین این فیلم در فیلیمو گفتوگوی ما را با مسعود اطیابی بخوانید.
- به گفته بسیاری از کارشناسان و فیلمسازان مهمترین ضعف سینمای ایران در بخش فیلمنامه‌نویسی است. معیار شما برای انتخاب فیلمنامه فیلم‌هایتان چیست؟
مسعود اطیابی: فیلمنامه انتخاب کردن چند شکل دارد یا کارگردان خودش طرح و ایده یک قصه را دارد که با نویسندگان همراهش مطرح می‌کند و هر کدام بهتر بتوانند با این قصه ارتباط برقرار کنند نوشتن آن را بر عهده می‌گیرند. گاهی این طرح قصه از سوی نویسنده پیشنهاد می‌شود که می‌تواند آن را در همراهی با کارگردان بنویسد و گاهی هم یک فیلمنامه کامل از سوی نویسنده ارائه می‌شود که کارگردان هم آن را می‌پذیرد و وارد مرحله تولید می‌شود و من همه این تجربه‌ها را دارم.
- درباره فیلمنامه بخارست بگویید که ایده اولیه و پرداخت آن چگونه شکل گرفت؟
ما مشغول ساخت فیلم دیگری با عنوان «تقاطع روزولت» بودیم که پروانه ساخت آن تایید شده بود اما متاسفانه در زمان پیش تولید دوستانی از سوی وزارت ارشاد با ما تماس گرفتند و از ما خواستند که از ساخت این فیلم به دلیل موضوعی که دارد، انصراف بدهید. ما هم نخواستیم روی آن پافشاری کنیم و بنابراین با توجه به این که گروهی را سازماندهی کرده بودیم و نمی‌خواستیم به سرمایه‌گذار خسارت زیادی وارد شود، تصمیم گرفتیم که فیلمنامه را تغییر بدهیم. فرصت زیادی نداشتیم و در نهایت روی فیلمنامه سریالی که قرار بود در پلتفرمی ساخته شود با نویسنده آن حمزه صالحی به توافق رسیدیم که آن را به نسخه سینمایی تبدیل کنیم. فیلمنامه را آقای صالحی همزمان با پیش تولید نوشتند و با سرعت زیادی آن را به مرحله تولید رساندیم.
مسعود اطیابی: جمشیدی به هیچ وجه بازی‌هایش را تکرار نمی‌کند و هیچ کدام از نقش‌آفرینی‌های او شبیه دیگر بازی‌هایش نبوده است. شک نکنید بازیگری که سه بار بازی‌اش را در فیلم‌های مختلف تکرار کند، از سوی مردم دیگر مورد توجه نخواهد بود
- تعامل میان شما و نویسنده چگونه بود و چقدر زمان صرف نوشتن این فیلمنامه شد؟
با آقای حمزه صالحی پیش از این برای حدود ۴ یا ۵ فیلمنامه همکاری داشته‌ایم و من تقریبا با نوع نگارش ایشان آشنایی دارم و ایشان هم به نوع روایتی که من از قصه‌ها دارم کاملا آشناست و بنابراین همکاری متقابلی با هم داریم. وقتی درباره متنی با هم گفتگو می‌کنیم حتما درباره جزییات، کلیات، شیوه روایت، سبک و سیاق فیلم، قصه‌ها و داستانک‌های پیشنهادی با هم تبادل نظر داریم و این رابطه دو طرفه و گاهی چند طرفه است به این معنی که گاهی از مشاوره دیگر دوستان هم در جهت پیشبرد قصه استفاده می‌کنیم.
- پژمان جمشیدی تقریبا به بازیگر ثابت فیلم‌های شما تبدیل شده است. به نظر خودتان حضور این بازیگر در فیلم‌های شما چقدر متفاوت از یکدیگر بوده است و به عبارت دیگر فکر می‌کنید حضور تکرارشونده یک بازیگر در فیلم‌های شما تا چه زمانی می‌تواند برای مخاطب جذاب باشد؟
اگر هر بازیگری بازی خودش را تکرار کند، بلافاصله کارش در میان مردم تمام می‌شود. جمشیدی به هیچ وجه بازی‌هایش را تکرار نمی‌کند و هیچ کدام از نقش‌آفرینی‌های او شبیه دیگر بازی‌هایش نبوده است. شک نکنید بازیگری که سه بار بازی‌اش را در فیلم‌های مختلف تکرار کند، از سوی مردم دیگر مورد توجه نخواهد بود و بعید می‌دانم که این اتفاق افتاده باشد و نشانه آن هم زنده بودن فیلم‌های اوست. علاوه بر این، فیلم بخارست در شرایطی اکران شد که وضعیت سینما بحرانی بود و به دلیل شرایط کرونایی، سینما رفتن ترسناک شده بود و از سوی دیگر تحریم هم شده بود و کسی حال و حوصله سینما رفتن نداشت اما فیلم بخارست که نیمی از قدرت فیلم به خاطر بازی خوب بازیگران آن است، توانست به کمک صنعت سینما بیاید و به آرام کردن وضعیت سینماها کمک کند.
- چطور به انتخاب حسین یاری در کنار پژمان جمشیدی رسیدید و فکر می‌کنید آیا حضور این دو در کنار هم انتخاب خوبی بوده است و با این تجربه در آینده هم در کنار هم ظاهر خواهند شد؟
این که این دو بازیگر در فیلم‌های دیگر کنار هم خواهند بود یا خیر نمی‌دانم اما به هر حال بازیگران در گذر زمان روند رو به رشدی دارند و سن و سال آن‌ها هم تغییر می‌کند و بنابرای برای آن که آقای جمشیدی و یاری باز هم در کنار هم ایفای نقش کنند، باید همه شرایط لازم برای آن فراهم باشد. حضور این دو بازیگر در فیلم بخارست برای من تجربه خوبی بود و از همان اول می‌دانستیم که حضورشان در این فیلم برای مردم جذاب خواهد بود.
- بازیگران و کمدین‌های خوبی در این فیلم حضور دارند که به نظر می‌رسد به اندازه توانمندی این بازیگران به کارکترهای آن‌ها پرداخته نشده است.
خیر این طور نیست. به همه کارکترها به اندازه پرداخته شده و همه این بازیگران به اندازه خودشان بازی کرده‌اند. ایمان صفا به اندازه خودش حضور داشت و بازی او، زبان بدن، حرکات و رفتارش کاملا سنجیده و درست و به دور از ابتذال بود و مردم هم بی‌دلیل از بازی او خوششان نمی‌آید. هادی کاظمی هم در این فیلم نقش مکمل دارد و یکی از بهترین بازی‌هایش را ایفا کرد و طبیعی است که تمرکز ما روی نقش‌های محوری و اصلی است. در این قصه ما با مقدمه شخصیت‌ها را معرفی نمی‌کنیم بلکه در دل ماجرا معرفی می‌شوند.
- چرا منتقدان معمولا به فیلم‌های شما روی خوشی نشان نمی‌دهند؟
من برای این فیلم با بیش از ۲۰ تا ۳۰ تماس و پیام و گفت‌وگو مواجه شده‌ام و در میان آن‌ها منتقدانی هم بودند که از فیلم بسیار تعریف کردند و به من تبریک گفتند. البته ملاحظاتی هم داشتند اما هیچ نقدی که از این فیلم بدگویی کند نشنیدم. انگار منتقدان خیلی نمی‌توانند درباره سینمای کمدی چیزی بنویسند. کسی که با واژگان سخیف و مبتذل و از روی بی‌سوادی علیه یک فیلم کمدی اظهارنظر می‌کند، منتقد نیست بلکه فقط یک اظهارنظر است.
تا زمانی که نقدهای درست، چند سویه و آموزنده درباره یک فیلم مطالعه نکنیم فقط نظر مردم کفایت می‌کند و خوشبختانه نظرات مردم درباره این فیلم بسیار خوب و مثبت بوده است و اگر مردم نظر منفی نسبت به آن داشتند تا این اندازه مخاطبانش رو به افزایش نبود.
- پروسه انتخاب بازیگران در زمان نوشتن فیلمنامه اتفاق می‌افتد یا بعد از آن بر اساس ویژگی‌های هر شخصیت و بسته به شرایطی که هر بازیگر در آن زمان دارد انتخاب می‌کنید؟
باید اول متن نوشته شود و بر اساس متن بازیگر انتخاب شود. کمتر پیش می‌آید که از قبل به این موضوع فکر کنم که با کدام بازیگر می‌خواهم کار کنم و متن را برای همان بازیگر بنویسیم. معمولا ابتدا فیلمنامه نوشته می‌شود و بعد از آن که شخصیت‌ها پردازش شد و کار نوشتن به پایان رسید، بعد با توجه به سوابق بازیگران، نوع بازی، توانایی‌ها و میزان محبوبیت آن‌ها در میان مردم ایفای نقش‌ها به آن‌ها واگذار می‌شود.
- در این فیلم به فساد در میان مدیران دولتی اشاره محافظه‌کارانه‌ای می‌شود. برای پرداختن به این بخش خودتان ترجیح دادید بیان صریح و شفاف نداشته باشید که از گزند سانسور در امان بمانید یا آن که بیان تند و تیزتری داشتید و با سانسور مواجه شدید؟
فیلم بخارست هیچ گونه سانسوری نداشت. به هر حال باید در فیلم‌های انتقادی، اندازه را نگه داشت و اشارات ما هم کم نیست. به طور مثال؛ اشاره به موضوع تخصیص ارز دولتی برای واردات دارو و سپس برگشت این داروها و فروش آن در کشورهای دیگر مطلب کمی نیست که به آن اشاره کرده‌ایم و بیشتر از این هم نمی‌شود در فیلم به آن پرداخت یا موضوع وجود برخی از اطرافیان مسئولان درجه بالا در نقش داماد، برادرزن، دوست و یا افراد تندرو که به نظر می‌رسد نسبت به مسائل اجتماعی حساس هستند ولی وجودشان در کنار مسئولان خطرناک است، این‌ها مواردی است که گوشزد کرده‌ایم و اشاره‌های کاملی است. به نظرم در یک فیلم کمدی همین اندازه اشاره کفایت می‌کند و همین که شما این نکات را دیده‌اید به این معنی است که کار ما درست بوده است.
- فکر می‌کنید مهمترین تاثیر فیلم‌های شما در سینمای ایران چه بوده است؟
تزریق بخشی از نشاط لازم به مردم از طریق سینما کمکی است که سعی کرده‌ام از سوی فیلم‌های من برای مردم انجام شود و مغرضان هم به همین دلیل از فیلم‌های من ناراحتند. کسانی که نشاط مردم را نمی‌خواهند از دست من و آثارم عصبانی‌اند که در قالب مطلب‌نویس با مطالب سخیف و بی‌ارزشی که می‌نویسند، بروز و ظهور دارند.
- فیلم بخارست در شرایط ناآرام اجتماعی و در میان ناخوش احوالی‌های مردم ایران روی پرده رفت. نظر خودتان درباره زمان اکران این فیلم چه بود؟
فیلم بخارست به خاطر شرایط اکران دچار ضرر و زیان شد و ۵۵ میلیارد تومان فروش داشت ولی اگر در شرایط عادی اکران شده بود بیش از دو برابر این میزان و بالاتر از صد میلیارد تومان می‌توانست فروش داشته باشد. بخارست در شرایطی اکران شد که غم و غصه‌ها رغبتی برای سینما رفتن در مردم ایجاد نمی‌کرد و از سوی دیگر این سینما نرفتن مردم تشویق هم می‌شد مگر درباره فیلمی که قوتش را با تبلیغات دهان به دهان نشان می‌داد.
- در حال حاضر اکران این فیلم در فیلیمو چه بازخوردهایی داشته است؟
بازخوردها زیاد بود به ویژه از سوی افرادی که آن‌ها را نمی‌شناختم و البته منتقدانی که این فیلم را در سینما ندیده بودند. از میان منتقدانی که می‌شناختم یکی دو نفر نقد منفی داشتند و مابقی آن‌ها با نگاه مثبت فیلم را دیده بودند. بسیاری از افراد ناشناس در فضای مجازی هم دعاگوی ما بودند که همین دعا برای من کفایت می‌کند. یکی از بازخوردهای خوبی که از مخاطبان می‌گیرم همین دعاهاست که در حق ما می‌کنند و من به این دعاها بیش از دیگر مطالبی که نوشته می‌شود اهمیت می‌دهم.
- کار بعدی شما باز هم در همین فضای کمدی و با همین سبک و سیاق خواهد بود یا به سراغ ژانرهای دیگری هم خواهید رفت؟
اگر جای من باشید که دلش برای مردمش می‌سوزد، چه می‌کنید؟ من کاری را می‌کنم که مردم کشورم نیاز دارند. بحرانی که اکنون وجود دارد، این است که بدخواهان می‌خواهند مردم در رخوت و غم و غصه زندگی کنند و زمانی که رخوت و اندوه هست کار و پیشرفت هم اتفاق نمی‌افتد و در نهایت این وضعیت سبب زمین‌گیر شدن یک جامعه می‌شود.
در حال حاضر مردم نیاز به شادابی دارند تا خودشان را پیدا کنند و از این بحران عبور کنند. خوشبختانه این اتفاق در حال افتادن است، فیلم‌های خوبی روی پرده می‌آید و شبکه نمایش خانگی هم فعالیت خوبی دارد اگر تلویزیون هم با مردم همراهی می‌کرد بهتر بود و این روند تکمیل می‌شد اما درغیاب تلویزیون تفرقه‌برانگیز این سینما و نمایش خانگی بودند که در این عرصه حضور بهتر و موثرتری داشتند.
- خودتان در میان فیلم‌های کمدی ایرانی و خارجی چه آثاری را تماشا می‌کنید و برایتان جذاب است؟
در سینمای کمدی، قبلا فیلم‌های جری لوییس را دوست داشتم و می‌دیدم و در میان فیلم‌های ایرانی هم فیلم اجاره‌نشین‌ها ساخته داریوش مهرجویی و همسر ساخته مهدی فخیم‌زاده را دوست داشتم. من گاهی تماشاگر فیلم‌های خودم هستم و از میان آثار خودم فیلم خروس جنگی را به تماشا می‌نشینم. فیلم دینامیت را هم به خاطر محتوای درستی که دارد و بر اساس نیازی که دارم برای دیدن انتخاب می‌کنم نه به این دلیل که سازنده آن هستم. غیر از آثار کمدی به فیلم‌های دفاع مقدسی که جنبه حماسی داشته باشند، علاقه دارم ولی جنبه‌های سفارشی را در این آثار دوست ندارم.
- شما پیش از این در مصاحبه قبلی ما گفته بودید که به فیلم‌های حادثه‌ای هم علاقه‌مند هستید. برنامه‌ای برای ساخت فیلم‌هایی در ژانر حادثه‌ای و دفاع مقدسی ندارید؟
دوست دارم اما باید فرصت و شرایط آن هم فراهم باشد. در حال حاضر ابتذال در سینمای دفاع مقدس ما رونق پیدا کرده است. ابتذال به معنی زیاده‌روی در بیان امری ارزشی که آن را از چشم دیگران می‌اندازد و اخیرا این اتفاق در سینمای دفاع مقدس ما رخ داده و من منتقد جدی آن هستم. بنابراین وقتی فضای فیلم‌های دفاع مقدس از این ابتذال دور شود، می‌توان به سراغ ساخت فیلم دفاع مقدسی هم رفت.
- این ابتذال چطور رخ داده است؟
وقتی در طول سال، ۷ یا ۸ فیلم ارگانی دفاع مقدسی ساخته می‌شود که آن را از چشم بسیاری از مخاطبان می‌اندازد، ابتذال رخ داده است. من زمانی به سراغ ساخت این فیلم‌ها می‌روم که بدانم به طور مثال در آن سال فقط یک یا دو فیلم دفاع مقدسی ساخته می‌شود.
مسیر درست این است که وقتی در سینمای ما در طول سال ۵۰ تا فیلم تولید می‌شود حدود ۱۰ یا ۲۰ درصد آن شامل حدود ۵ فیلم باید به فیلم‌های جدی از جمله دفاع مقدسی، دینی یا تاریخی اختصاص داده شود و از میان آن‌ها تنها یکی دو فیلم دفاع مقدسی باشد و اگر بیش از این باشد نوعی ابتذال محسوب می‌شود. بنابراین تا زمانی که فضای ساخت چنین آثاری برای من مهیا نباشد و از این ابتذال دور نشود، سراغ آن نمی‌روم و پرداختن به این مضامین را در چنین شرایطی نوعی خیانت به ارزش‌های بزرگی که داریم می‌دانم. معتقدم که ما باید کاری را که فکر می‌کنیم درست است انجام بدهیم و در حال حاضر باید به فیلم‌هایی پرداخت که جای آن‌ها در سینما خالی است یعنی فیلم‌هایی که به مردم نشاط و فرح ذاتی بدهد.
- از نظر خودتان بهترین فیلم‌هایتان کدام است؟
از بین فیلم‌های خودم در ژانرهای متفاوت، خروس جنگی، دینامیت و خاک و مرجان را خیلی دوست دارم.
مخالفان نشاط مردم خنده داره
از بخارست ۲ چخبر
حسین یاری در هر نقشی میدرخشه.