دنبال خلاقیت و تجربه‌های متفاوت

ژان مارک ولی با پروتاگونیست‌های جذاب و به‌هم‌ریخته‌اش و سبک فیلمسازی ناتورالیستی خود با آن برداشت‌های بلند -که مثلاً از نورپردازی تصنعی هم پرهیز داشت و روی‌هم‌رفته، مخالف تمرین پیش از فیلمبرداری بود- شناخته می‌شد. مکمل این توضیح می‌تواند این حرف‌های او درباره ساخت آخرین فیلمش «ویرانی»/ Demolition باشد: «بیشتر تصاویر فیلم، مانند یک مستند فیلمبرداری شدند. فقط شاهد بودیم، فیلم می‌گرفتیم و سعی می‌کردیم دخالتی نکنیم. البته که میزانسن و فیلمنامه داشتیم و یک فیلم داستانی می‌ساختیم… هدف این بود که سبک و حرکت‌های تجملی دوربین و رنگ‌های آنچنانی را در اولویت قرار ندهیم چون همه چیز به داستان و شخصیت‌ها و احساساتی مربوط می‌شد که باید واقعی به نظر می‌رسیدند. ما به دنبال رسیدن به لحن نبودیم. گفتیم بیایید اول واقعی باشیم تا بعد لحن را پیدا کنیم.»

فیلمساز خلاق، آقای دوست‌داشتنی

این تدوینگر، کارگردان و تهیه‌کننده کانادایی که فیلم‌های تحسین‌شده وحشی Wild و باشگاه مشتریان دالاس Dallas Buyers Club و سریال‌های دیدنی چیزهای تیز Sharp Objects و دروغ‌های کوچک بزرگ Big Little Lies را هم در کارنامه دارد، ظاهراً ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱ (چهارم دی ۱۴۰۰) در کلبه‌اش خارج از شهر کِبِک دچار حمله قلبی شده و بدنش صبح روز بعد پیدا شده است. او ۵۸ سال داشت.

همکار تهیه‌کننده‌اش، ناتان راس، در بیانیه‌ای چنین نوشته است: «ژان-مارک، حامی خلاقیت، صحت و تجربه‌های متفاوت بود. او یک هنرمند حقیقی و یک آدم دوست‌داشتنی و بخشنده بود. هر کسی با او همکاری کرد به استعداد و دید هنری‌اش پی برد. او برای من یک دوست، همکار خلاق و یک برادر بزرگ‌تر بود. دل‌مان برای این استاد تنگ خواهد شد اما آرامش‌بخش است که سبک زیبای او و آثار تأثیرگذارش برای ما باقی مانده است.»

نقد و بررسی سریال دروغ های کوچک بزرگ

کشف استعدادهای پنهان بازیگران مشهور

دیگر ویژگی آثار ولی، هدایت بازیگران مشهور در نقش‌هایی بود که تصویرشان را دگرگون می‌کرد و مهارت‌های کشف‌نشده‌ی آن‌ها را به نمایش می‌گذاشت. او پس از کارگردانی ۲ فیلم تحسین‌شده در سینمای کانادا («فهرست سیاه» و «C.R.A.Z.Y.» به‌ترتیب محصول ۱۹۹۵ و ۲۰۰۵) با درام تاریخی «ویکتوریای جوان» (۲۰۰۹) سروصدایی به‌پا کرد؛ فیلمی که در آن امیلی بلانت نقش ملکه ویکتوریا را بازی می‌کند و ۳ نامزدی جوایز اسکار را کسب کرد؛ اما در نهایت، او با فیلم‌های «باشگاه مشتریان دالاس» (۲۰۱۳) و «وحشی» (۲۰۱۴) مشت‌های چپ و راست خود را زد و بسیار تحسین شد و در کانون توجه قرار گرفت. هر دو فیلم بر اساس داستان‌های حقیقی ساخته شدند و در اولی، متیو مک‌کانهی نقش یک سوارکار تگزاسی را بازی کرد که در ۱۹۸۵ به ایدز مبتلا می‌شود و می‌کوشد داروهای غیرقانونی‌ای را به امریکا وارد کند که باعث افزایش عمر امثال خودش می‌شوند. «باشگاه مشتریان دالاس» جوایز اسکار بازیگری را برای مک‌کانهی و هم‌بازی‌اش جرد لتو به ارمغان آورد؛ و در کل، نامزد ۶ جایزه آکادمی شد از جمله اسکار بهترین تدوین برای ولی.

او در فیلم وحشی دوباره زوجی از بازی‌های نامزد اسکار را هدایت کرد که این بار شامل ریس ویترسپون و لورا درن در نقش‌های دختر و مادر می‌شد. این فیلم، اقتباسی از کتاب خاطرات پرفروش شِریل استرِید درباره پیمودن تنهایی مسیر طولانی پاسیفیک کرست است. ویترسپون در قالب شخصیت اصلی «وحشی» برای مقابله با اعتیاد خود، این تجربه نو و توأمان طاقت‌فرسا را انتخاب می‌کند. جالب این‌که او به عنوان تهیه‌کننده فیلم، آن قدر تحت تأثیر نسخه‌ای ابتدایی از «باشگاه مشتریان دالاس» قرار گرفت که پیشنهاد کارگردانی «وحشی» را به ولی داد؛ و دست‌آخر برای بازی خودش بعضی از بهترین نقدهای کارنامه بازیگری‌اش را گرفت.

تکرار درخشش سینما در تلویزیون

ژان-مارک ولی چند سال بعد دوباره با ویترسپون و درن در سریال کوتاه «دروغ‌های کوچک بزرگ» (۲۰۱۷) همکاری کرد و داستان آدم‌های پولداری را برای «اچ‌بی‌او» روایت کرد که کارهای بد انجام می‌دهند. او در مقام کارگردان و یکی از تهیه‌کننده‌های اجرایی ۷ قسمت فصل اول سریال، گروهی پنج‌نفره از بازیگران زن را در بعضی از بهترین بازی‌های کارنامه‌شان هدایت کرد از جمله نیکول کیدمن، شیلین وودلی و زو کراویتس. «دروغ‌های کوچک بزرگ» در نهایت برنده جایزه امی بهترین سریال کوتاه شد و ولی، کیدمن، درن و الکساندر اسکاشگورد جوایزی را به خانه بردند (فصل دوم این سریال در سال ۲۰۱۹ عرضه شد اما بدون ولی در مقام کارگردان، موفقیت خاصی را کسب نکرد).

او سال ۲۰۱۸ با سریال اقتباسی و کوتاه دیگری از رمان گیلیئن فلین با نام «چیزهای تیز» برگشت که یک بار دیگر، توأمان تحسین منتقدان و تماشاگران را برانگیخت و نامزدی جوایز امی را برای ستارگانش ایمی آدامز و پاتریشا کلارکسن، و همین‌طور در رشته سریال کوتاه برجسته کسب کرد.

حرفی از ژان مارک ولی

ژان-مارک ولی درباره سبک کارگردانی‌اش به «ایندی‌وایر» هم گفته است: «همه چیز به خلق فرصت و فضایی برای آزادی عمل و استفاده از آن برمی‌گردد. می‌خواهم فیلمبرداری ۳۶۰ درجه داشته باشم. می‌خواهم بازیگران امکان استفاده از این فرصت و فضا را داشته باشند و من فقط دنبال‌شان کنم. این وسط گاهی وقت‌ها درخواست‌هایی هم دارم. مثل این‌که متصدی بوم را از اتاق بیرون کنم و از میکروفن‌های کوچک مخفی‌شده در لباس بازیگران استفاده کنیم. آن وقت فضای مناسب ایجاد می‌شود و هیچ خط و نشان محدودکننده‌ای هم برای بازیگران تعیین نمی‌شود. نورپردازی و سایر خط‌ونشان‌ها هم حذف می‌شوند تا بازیگران فقط کارشان را بکنند. آن وقت است که ما هم خلاقانه برخورد می‌کنیم.»

ژان-مارک ولی نهم مارس ۱۹۶۳ در مونترال به دنیا آمد. از او ۲ پسر به نام‌های الکس و امیل باقی مانده‌اند.

ادای احترام سینماگران و همکاران به ژان مارک ولی

• جرد لتو برنده اسکار بهترین بازیگر مکمل برای «باشگاه مشتریان دالاس»: «فیلمسازی مؤثر و هنرمندی حقیقی که زندگی من را با فیلم زیبای خودش تغییر داد. عشق من همراه هر کسی است که او را می‌شناخت. زندگی، نفیس است.»
• لورا درن بازیگر نامزد اسکار برای «وحشی» و برنده جایزه اِمی برای «دروغ‌های کوچک بزرگ»: «ژان-مارک ولی زیبا؛ دنیا یکی از بزرگ‌ترین و ناب‌ترین هنرمندان و رؤیاپردازان خود را از دست داد و ما، دوست محبوب‌مان را از دست دادیم. قلب‌های ما شکسته است.»
• دُنی ویلنوو فیلمساز بزرگ کانادایی خالق «بلید رانر ۲۰۴۹» و «دون»: «چطور باید این اشک‌هایم در تنهایی را فراموش کنم؟ همین طور آن جمله‌ای که به من گفته بودی: «برو و بدرخش، الماس مجنون!» دوستت دارم دوست من.»
• شیلین وودلی بازیگر «دروغ‌های کوچک بزرگ»: «من واقعاً شوکه‌ام. لعنتی، مرگ بدترین خبر ممکن است؛ اما می‌دانم که تو آن را به ماجرایی باشکوه و کتابی فوق‌العاده بدل می‌کنی، کتابی که بی‌صبرانه منتظر خواندن و دیدن آن هستم، زمانی که وقتم به‌سر برسد.»
• کامرِن بیلی مدیرعامل جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو: «نمی‌توانم باور کنم. ژان-مارک ولی، استعدادی حیرت‌آور بود و تنها فیلم‌سازی که با آثارش جشنواره تورنتو را افتتاح (با «ویرانی») و خاتمه (با «ویکتوریای جوان») بخشید. دلم برای شور و شوق او تنگ خواهد شد.»
• شریل استرید نویسنده رمان «وحشی»: «او هنرمند سرزنده و فیلم‌ساز فوق‌العاده‌ای بود؛ پدری شگفت‌انگیز برای پسران شگفت‌انگیزش؛ و دوستی گران‌بها برای من و خیلی‌های دیگر.»
• پل فیگ بازیگر، کمدین و فیلم‌ساز امریکایی: «خدای من، این خبر غم‌انگیز را نمی‌شود باور کرد. چه ضایعه بزرگی. او فیلمساز فوق‌العاده بااستعدادی بود. عشق و همدردی من همراه خانواده اوست.»
• جاستین ترودو نخست وزیر کانادا: «شور و اشتیاق ژان-مارک ولی برای فیلمسازی و داستان‌گویی نظیر نداشت؛ همین طور استعدادش. او به‌واسطه آثار و هنرش در کبک، سراسر کانادا و همه جهان تأثیر خودش را گذاشت. فکر من پیش خانواده، دوستان و طرفداران اوست که درگذشت ناگهانی‌اش را سوگواری می‌کنند.»

برگرفته از منابع مختلف