رخشان بنی اعتماد؛ بانوی فروردین
۱۴ فروردین سالروز تولد رخشان بنی‌اعتماد است
چهاردهم فروردین سالروز تولد رخشان بنی‌اعتماد مهم‌ترین و بهترین کارگردان زن تاریخ سینمای ایران است. او در سال ۱۳۳۳ به دنیا آمد و تا به حال ۱۰ فیلم بلند سینمایی و یک فیلم کوتاه داستانی («باران و بومی» از مجموعه «قصه‌های کیش») ساخته است. رخشان بنی اعتماد همچنین طی فعالیت فیلمسازی‌اش بیش از ۳۰ فیلم مستند کوتاه و بلند نیز کارگردانی کرده است. به این بهانه مروری آماری خواهیم داشت بر تعداد مخاطبان آثار اکران شده وی در سینماهای ایران.
رازهای فیلمسازی رخشان بنی اعتماد به روایت خودش
دهه ۶۰ | قبل از رسیدن به اوج
رخشان بنی اعتماد که فعالیت هنری‌اش را در دهه ۵۰ به عنوان منشی صحنه در تلویزیون آغاز کرد در نیمه اول دهه ۶۰ به عنوان منشی صحنه و همچنین دستیار کارگردان در چند پروژه سینمایی مشغول شد و سپس اولین فیلم سینمایی خود را با نام «خارج از محدوده» با نقش‌آفرینی مهدی هاشمی که با سریال «افسانه سلطان و شبان» به شهرت رسید و با «بگذار زندگی کنم» به خصوص در شهرستان‌ها پرفروش‌ترین فیلم سال را بر پرده سینماها داشت، در سال ۱۳۶۶ ساخت.
«خارج از محدوده» در سال ۱۳۶۷ در سینماهای ایران به نمایش درآمد و بیش از یک میلیون تماشاگر را به سالن‌های سینما کشاند و در رتبه دوازدهم جدول پربیننده‌ترین فیلم‌های سال قرار گرفت. بنی‌اعتماد در سال ۱۳۶۷ فیلم کمدی «زرد قناری» را باز هم با حضور مهدی هاشمی ساخت. «زرد قناری» در سال ۱۳۶۸ اکران شد و بیش از فیلم اول بنی‌اعتماد تماشاگر جذب کرد. بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار بیننده از فیلم دیدن کردند و رده هشتم جدول پرمخاطب‌ترین‌های سال از آن فیلم شد.
سومین ساخته رخشان بنی اعتماد در سومین سال پیاپی در سال ۱۳۶۸ با نام «پول خارجی» و این‌بار با نقش‌آفرینی علی نصیریان و محمدعلی کشاورز به مرحله تولید رسید. «پول خارجی» در سال ۱۳۶۹ اکران شد و از فیلم استقبال نشد. تنها بیش از ۳۰۰ هزار بیننده به دیدن فیلم رفتند و رتبه پنجاه و سوم جدول پرتماشاگرترین‌ها به فیلم رخشان بنی‌اعتماد تعلق گرفت.
دهه ۷۰ | نقطه عطف اول، نقطه عطف آخر رخشان بنی اعتماد
رخشان بنی‌اعتماد پس از یک سال وقفه در سال ۱۳۷۰ فیلم «نرگس» را با حضور ابوالفضل پورعرب ستاره تازه آمده آن سال‌ها همراه با فریماه فرجامی که با یک سیمرغ بلورین و یک دیپلم افتخار برای فیلم‌های «پرده آخر» و «سرب» آمده بود در کنار عاطفه رضوی و رضا کرم‌رضایی ساخت.
فیلم در جشنواره دهم فیلم فجر با تحسین نویسندگان و منتقدان روبه‌رو شد و در حضور بهرام بیضایی با «مسافران»، محسن مخملباف با «ناصرالدین شاه آکتور سینما» و علیرضا داودنژاد با «نیاز» موفق شد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را نصیب رخشان بنی‌اعتماد کند. «نرگس» در سال ۱۳۷۱ در سینماهای ایران اکران شد و ۹۶۰ هزار تماشاگر به دیدن فیلم رفتند و بار دیگر فیلمی از رخشان بنی‌اعتماد در گیشه با استقبال روبه‌رو شد.
۳ سال پس از ساخت «نرگس» بنی‌اعتماد دست به کار ساخت فیلم «روسری آبی» شد با گروه بازیگرانی کاملا متفاوت با «نرگس». عزت الله انتظامی، فاطمه معتمدآریا، گلاب آدینه، جمشید اسماعیل خانی و فرهاد اصلانی در فیلم حضور داشتند. باز هم فیلمی از بنی‌اعتماد با استقبال و تحسین همگان مواجه شد. گلاب آدینه با نقش‌آفرینی متفاوتش موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر شد. معتمدآریا و افسر اسدی هم نامزد دریافت سیمرغ بلورین شدند. بنی‌اعتماد سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را گرفت و نامزد بهترین کارگردانی هم شد.
«روسری آبی» در سال ۱۳۷۴ به اکران عمومی درآمد و بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار مخاطب جذب سالن‌های سینماهای نمایش‌دهنده فیلمی از رخشان بنی‌اعتماد شدند.
باز هم بین ساخته‌های رخشان بنی اعتماد ۳ سال فاصله افتاد و این‌بار او به سمت ساخت فیلمی شخصی و غیرمتعارف رفت با نقش‌آفرینی بازیگرانی ناآشنا و تازه‌کار. مینو فرشچی نقش اول فیلم «بانوی اردیبهشت» بود و مانی کسراییان و گلاب آدینه او را همراهی می‌کردند. عاطفه رضوی و باران کوثری به عنوان نقش‌آفرینان کاراکترهای نرگس و صنوبر از فیلم‌های «نرگس» و «روسری آبی» هم در فیلم حضور کوتاهی داشتند.
فیلم در شانزدهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و در کنار فیلم‌هایی چون «درخت گلابی»، «آژانس شیشه ای»، «تولد یک پروانه» و «جهان پهلوان تختی» یکی از مهم‌ترین فیلم‌های آن دوره بود و مورد تحسین هم واقع شد. همانطور که پیش‌بینی می‌شد فیلم در اکران عمومی سال ۱۳۷۷ با اقبال عمومی مواجه نشد و تنها حدود ۲۲۰ هزار نفر از فیلم دیدن کردند و رتبه سی و یکم جدول پرمخاطب‌ترین‌های سال به فیلم رسید.
رخشان بنی اعتماد در سال ۱۳۷۷ همزمان با ۵ فیلمساز دیگر مشغول ساخت فیلم‌های کوتاه برای جزیره کیش شد. این فیلم‌ها در دو دوره متوالی جشنواره فیلم فجر (دوره‌های هفدهم و هجدهم) در دو قسمت به نام‌های «قصه‌های کیش» و «داستان‌های جزیره» به نمایش درآمدند. فیلم بنی‌اعتماد با نام «باران و بومی» و با نقش‌آفرینی باران کوثری و ابراهیم شیبانی در مجموعه «داستان‌های جزیره» در سال ۱۳۷۸ در جشنواره نمایش داده شد و سپس در سال ۱۳۷۹ به اکران عمومی درآمد. دو فیلم دیگر این مجموعه را داریوش مهرجویی با نام «دختردایی گمشده» و محسن مخملباف با عنوان «تست دموکراسی» ساخته بودند. لازم به ذکر است که ۳ فیلم مجموعه «قصه‌های کیش» را هم ناصر تقوایی با نام «کشتی یونانی»، ابوالفضل جلیلی با عنوان «سفارش» و محسن مخلمباف با نام «در» ساخته بودند. البته بهرام بیضایی فیلم «گفتگو با باد» را هم برای این مجموعه ساخت که بعدها حقوق فیلمش را از تهیه کننده مجموعه خرید و فیلمش را بیرون کشید.
مجموعه «قصه‌های جزیره» در سال ۱۳۷۹ اکران عمومی شد و تنها توانست حدود ۵۰ هزار تماشاگر را روانه سالن‌های سینما کند.
رخشان بنی اعتماد در سال ۱۳۷۸ دست به کار ساخت فیلم «زیر پوست شهر» شد. با تمرکز بر کاراکتر طوبی با نقش‌آفرینی گلاب آدینه که در «بانوی اردیبهشت» حضوری کوتاه داشت. محمدرضا فروتن، حمیرا ریاضی، محسن قاضی مرادی، علیرضا اوسیوند، مهراوه شریفی نیا، نازنین فراهانی تازه واردهای سینمای بنی‌اعتماد بودند. باران کوثری که از فیلم «نرگس» وارد دنیای مادرش شده بود در این فیلم هم نقش مهمی را عهده‌دار بود. ابراهیم شیبانی هم پس از «باران و بومی» دومین حضورش در فیلمی از رخشان بنی‌اعتماد را تجربه می‌کرد.
فیلم بانوی اردیبهشت به دلیل طولانی شدن مراحل فنی به جشنواره هجدهم فیلم فجر نرسید و بنی‌اعتماد فیلم را در سال ۱۳۷۹ روانه پرده سینماها کرد. فیلم البته در چهارمین جشن خانه سینما شرکت کرد، در ۱۰ بخش نامزد شد و توانست ۵ تندیس بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن (گلاب آدینه)، بهترین چهره پردازی (مهری شیرازی)، بهترین صداگذاری و مکیس (محمدرضا دلپاک) و بهترین عنوانبندی (ابراهیم حقیقی) را به دست آورد.
«زیر پوست شهر» در سال ۱۳۷۹ به اکران عمومی درآمد و با استقبال فراوان تماشاگران روبه‌رو شد. نزدیک به یک میلیون و ۷۰۰ هزار بیننده را جذب سالن‌های سینما کرد و رتبه چهارم جدول پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سال را از آن خود کرد. فیلم زیر پوست شهر تا پایان سال ۱۴۰۰ پربیننده‌ترین فیلم کارنامه سینمایی رخشان بنی‌اعتماد است. ۳ فیلم بعدی او حتی نتوانستند به اندازه یک ششم این فیلم بیننده داشته باشند.
اما از میان مستندهایی که بنی‌اعتماد ساخته فیلم مستند «روزگار ما» موفق شد در سال ۱۳۸۱ رنگ پرده را در اکران عمومی ببیند. فیلم با وجود آنکه با تحسین نویسندگان و منتقدان مواجه شد، اما تنها ۲۱ هزار تماشاگر به دیدن فیلم رفتند و رتبه پنجاه و ششم جدول پرمخاطب‌ترین‌های سال به «روزگار ما» رسید.
دهه ۸۰ | وقتی رخشان بنی‌اعتماد می‌درخشد
رخشان بنی‌اعتماد برای بار دوم پس از «داستان‌های جزیره» ساخت یک اپیزود از یک مجموعه سه اپیزودی را بر عهده گرفت.
فیلم روایت سه گانه در سال ۱۳۸۲ توسط سه کارگردان ساخته شد: پرویز شیخ طادی اپیزود «یک آرزوی کوچک»، عبدالحسن برزیده «شوخی‌های خدا» و بنی‌اعتماد هم «ننه گیلانه» را ساخت. سه اپیزود با محوریت جنگ و دفاع مقدس. «روایت سه گانه» در بخش مسابقه بیست و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و تنها اپیزود «ننه گیلانه» که داستان گیلانه و پسر معلول جنگی‌اش را روایت می‌کند، با استقبال نویسندگان و منتقدان روبه‌رو شد.
جایزه ویژه هیات داوران به رخشان بنی اعتماد رسید و فاطمه معتمدآریا برای نقش‌آفرینی درجه یک و تحسین‌برانگیزش نامزد سیمرغ بلورین شد. البته جلوه‌های ویژه و صداگذاری «روایت سه گانه» هم نامزد دریافت جایزه هم شد. رخشان بنی‌اعتماد بعدها با همکاری محسن عبدالوهاب فیلمش را از مجموعه «روایت سه گانه» بیرون کشید و با فیلمبرداری بخش‌های گذشته گیلانه و پسر و دخترش به داستان زمان حال، تایم فیلم را به استاندارد یک فیلم سینمایی رساند و نام اثر به «گیلانه» تغییر کرد.
«گیلانه» در بخش خارج از مسابقه بیست و سومین جشنواره فیلم فجر شرکت کرد و بخش‌های جدید نتوانست نظر نویسندگان و منتقدان را جلب کند.
«گیلانه» در سال ۱۳۸۴ به نمایش عمومی درآمد و با وجود آنکه از سه بازیگر محبوب آن سال‌ها و البته این سال‌ها –فاطمه معتمدآریا، باران کوثری و بهرام رادان– اکران موفقی نداشت و تنها توانست ۱۷۰ هزار مخاطب را به سالن‌های سینما بکشاند و در رده بیست و هفتم جدول پرتماشاگرترین آثار سال ۱۳۸۴ قرار بگیرد.
رخشان بنی اعتماد همکاری با محسن عبدالوهاب را در سال ۱۳۸۵ و در فیلم «خون بازی» هم ادامه داد. باز هم با تمرکز بر داستان مادر و فرزند البته این‌بار در بستر اعتیاد به مواد مخدر با نقش‌آفرینی بیتا فرهی و باران کوثری و حضور کوتاه بهرام رادان.
فیلم در جشنواره بیست و پنجم فیلم فجر هم با استقبال داوران هم نویسندگان و هم مخاطبان مواجه شد و باران کوثری برای بازی‌اش در «خون بازی» و البته همچنین «روز سوم» موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه (رخشان بنی‌اعتماد، محسن عبدالوهاب، فرید مصطفوی و نغمه ثمینی)، فیلمبرداری در بخش هنر و تجربه (محمود کلاری)، تدوین (سپیده عبدالوهاب) و چهره پردازی (مهرداد میرکیانی) هم به فیلم «خون بازی» رسید. بیتا فرهی هم پس از دوران خوب «هامون» و «کیمیا» باز هم درخشید و نامزد دریافت سیمرغ بلورین هم شد.
فیلم خون بازی که به صورت مونوکروم فیلمبرداری شده بود نوروز سال ۱۳۸۶ در سینماهای ایران اکران شد و البته نتوانست به توفیقی دست یابد. تنها ۲۸۰ هزار تماشاگر از فیلم دیدن کردند و رتبه پانزدهم جدول پرمخاطب‌ترین‌های سال به فیلم بنی‌اعتماد رسید.
«خون بازی» پس از اکران در جشن خانه سینما هم موفق بود و تندیس‌های بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن (باران کوثری) و بهترین صدابردای (یدالله نجفی) را به دست آورد. ضمن اینکه جایزه آسیا پاسیفیک (سال ۱۳۸۶) در بخش بهترین کارگردانی هم به رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب رسید.
دهه ۹۰ | بازگشت رخشان بنی اعتماد به قصه‌های قدیمی
پس از دو همکاری متوالی با محسن عبدالوهاب، بنی‌اعتماد بار دیگر به تنهایی در سال ۱۳۹۰ دست به کار ساخت فیلمی شد با نام «قصه‌ها». فیلمی اپیزودیک که در چند قصه مجزا اما مرتبط به هم که در آن بنی‌اعتماد سراغ کاراکترهای قبلی فیلم‌هایش رفته و نیم نگاهی به زندگی فعلی آن‌ها انداخته است. از آقای حلیمی فیلم «خارج از محدوده» تا نرگس فیلم «نرگس»، طوبی، عباس و معصومه فیلم «زیر پوست شهر»، سارا فیلمی «خون بازی»، نوبر، رسول و رضای فیلم «روسری آبی» و ننه گیلانه و دکتر فیلم «گیلانه».
«قصه‌ها» که در سال ۱۳۹۰ ساخته شد تا سال ۱۳۹۲ توقیف بود. اما در سی و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و البته به توفیقی دست پیدا نکرد. ۳ نامزدی در بخش‌های بهترین فیلم، بازیگر مرد مکمل (فرهاد اصلانی) و چهره‌پردازی (مهرداد میرکیانی) سهم «قصه‌ها» از جشنواره فیلم فجر بود. «قصه‌ها» پس از جشنواره باز هم توقیف شد و سرانجام در سال ۱۳۹۴ به اکران عمومی درآمد.
حضور بی‌شمار بازیگران مطرح سینمایی در جدیدترین ساخته رخشان بنی اعتماد هم نتوانست مخاطبان زیادی را به سالن‌های سینما بکشاند. حدود ۱۴۰ هزار بیننده از فیلم دیدن کردند و رتبه بیستم جدول پرمخاطب‌ترین آثار سال به فیلم رخشان بنی‌اعتماد رسید.
مروری بر مستند زندگی آنجاست درباره رخشان بنی‌اعتماد
فیلم مه گرفتگی | فیلم جدید پس از ده سال دوری
بهترین کارگردان زن سینمای ایران بیش از ۱۰ سال است که بر صندلی کارگردانی یک فیلم سینمایی ننشسته است. البته آبان ماه سال ۱۴۰۰ خبری منتشر شد مبنی بر آغاز پیش تولید فیلم جدید رخشان بنی اعتماد با نام «مه گرفتگی». آسیا پاسیفیک با توجه به فیلمنامه فیلم که توسط بنی‌اعتماد و اسماعیل منصف نوشته شده از ساخت فیلم حمایت مالی کرده است.
تاکنون خبری از ساخته جدید بنی‌اعتماد منتشر نشده. همچنان بی‌صبرانه منتظر تولید «مه گرفتگی» توسط رخشان بنی اعتماد هستیم.
جدول آمار فروش فیلم‌های رخشان بنی‌اعتماد
| نام فیلم | سال ساخت | سال اکران | تعداد تماشاگران | رتبه |
| خارج از محدوده | ۱۳۶۶ | ۱۳۶۷ | ۱,۰۱۶,۲۹۵ | ۱۲ |
| زرد قناری | ۱۳۶۷ | ۱۳۶۸ | ۱,۲۹۱,۶۷۷ | ۸ |
| پول خارجی | ۱۳۶۸ | ۱۳۶۹ | ۳۱۲,۰۵۹ | ۵۳ |
| نرگس | ۱۳۷۰ | ۱۳۷۱ | ۹۶۰,۵۱۷ | ۱۲ |
| روسری آبی | ۱۳۷۳ | ۱۳۷۴ | ۱,۲۱۸,۸۷۳ | ۱۰ |
| بانوی اردیبهشت | ۱۳۷۶ | ۱۳۷۷ | ۲۲۱,۰۶۰ | ۳۵ |
| زیر پوست شهر | ۱۳۷۸ | ۱۳۷۹ | ۱,۶۸۷,۶۱۷ | ۴ |
| باران و بومی | ۱۳۷۷ | ۱۳۷۹ | ۵۱,۹۳۱ | ۶۵ |
| روزگار ما | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۱ | ۲۱,۲۰۷ | ۵۶ |
| گیلانه | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۴ | ۱۷۴,۰۶۳ | ۲۷ |
| خون بازی | ۱۳۸۵ | ۱۳۸۶ | ۲۸۰,۰۱۲ | ۱۵ |
| قصه ها | ۱۳۹۰ | ۱۳۹۴ | ۱۴۱,۷۸۵ | ۲۰ |
خسته نباشید بهترین مادر سینما خون بازی ناجی خیلی دختران ایران است فردا روز مادر روزتتون مبارک اصلی ترین مادر