مرد عنکبوتی کمک کرد بر ترس‌هایم غلبه کنم
جان واتس، کارگردان ۴۰ ساله آمریکایی به جز سه فیلم «مرد عنکبوتی» با حضور تام هالند در نقش پیتر پارکر/مرد عنکبوتی، فقط دو فیلم سینمایی دیگر ساخته است؛ فیلم اول او «دلقک» (۲۰۱۴) نام دارد، فیلمی در ژانر وحشت با حضور اِلی راث در نقش اصلی که با توجه به بودجه محدودش (۱.۵ میلیون دلار)، فروش متوسطی (۲.۳ میلیون دلار) داشت ولی چندان مورد توجه منتقدان قرار نگرفت. ماجرای فیلم دوم او متفاوت شد؛ «ماشین پلیس» (۲۰۱۵)، تریلری جاده‌ای با نقش‌آفرینی کوین بیکن بود که هر چند از نظر تجاری شکست خورد (فیلم ۵ میلیون دلاری، فقط ۱۴۳ هزار دلار فروش کرد) اما اکثر منتقدان نظر مثبتی به آن داشتند.
بهترین تا بدترین فیلم های مرد عنکبوتی
ماجرای سومین فیلم «مرد عنکبوتی» جان واتس، کاملاً متفاوت با دو فیلمی قبلی‌اش است. کارگردان مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست با ورود به دنیای سینمایی مارول، هدایت یکی از کلیدی‌ترین مجموعه فیلم‌های این دنیا را برعهده گرفت و تقریباً فیلم به فیلم موفق‌تر عمل کرد تا نوبت به «مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست» رسید؛ فیلمی که به گفته او از نظر جایگاهی که در روند داستانی مجموعه فیلم‌های «مرد عنکبوتی» دارد، فیلمی شبیه به «انتقام‌جویان: پایان بازی» (۲۰۱۹) است. به مناسبت اکران این فیلم «ورایتی» گفت‌وگویی با جان واتس انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
جان واتس می‌گوید روز اول فیلمبرداری «مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست»، نگران و عصبی نبوده بلکه «حس عمیقی از قدردانی داشتم.» او و گروهش کار روی داستان، استوری‌بوردها و تصویرسازی اولیه را در اکتبر ۲۰۱۹ شروع کردند. بعد از ۷ ماه، همه‌گیری کووید-۱۹ کار را متوقف کرد. آنها کار را در مه ۲۰۲۰ از سر گرفتند اما تمام مدت همه چیز در هاله‌ای از ابهام قرار داشت. واتس می‌گوید: «این سوال پیش آمده بود که آیا باز هم فیلم ساخته خواهد شد؟ این حس به وجود آمده بود که کل تجربه‌ی فیلم‌سازی در معرض خطر قرار گرفته است.»
فیلمبرداری در اکتبر ۲۰۲۰ شروع شد. به گفته واتس: «روز اول فیلمبرداری کاملاً با روز اول فیلمبرداری همه فیلم‌هایی که تا به حال سر صحنه‌شان بوده‌ام، فرق می‌کرد و دلیلش هم شرایطی بود که در آن قرار داشتیم. به خاطر اینکه سر صحنه بودیم و داشتیم کار می‌کردیم، حس عمیقی از قدردانی داشتم. به نظرم همه هم این حس قدردانی را داشتند و امیدوارم این حس به فیلم هم منتقل شده باشد.»
واتس دو فیلم قبلی سری فیلم‌های «مرد عنکبوتی» («بازگشت به خانه» محصول ۲۰۱۷ و «دور از خانه» محصول ۲۰۱۹) را کارگردانی کرده است؛ داستان «راهی به خانه نیست» بلافاصله پس از پایان فیلم قبلی شروع می‌شود، یعنی وقتی که مردم متوجه می‌شود پیتر پارکر، همان مرد عنکبوتی است و حسابی وحشت‌زده می‌شوند. واتس می‌گوید: «قبل از همه‌گیری کووید-۱۹ برنامه داشتیم در لوکیشنی در نیویورک صحنه‌ای را با حضور جمع گسترده‌ای از هنرورها فیلمبرداری کنیم. این کار به دلیل کرونا غیرممکن شد. حتی تصویربرداری ساده‌ترین نماها مثل راه رفتن پیتر پارکر در خیابان هم به نمایی با جلوه‌های ویژه چندلایه تبدیل شد.»
آنها اول از خیابان‌های نیویورک تصویربرداری کردند، بعد تصویر بازیگران و در نهایت هم لایه‌های جمعیت در پس‌زمینه را به آن اضافه کردند چون پروتکل‌های مربوط به همه‌گیری کووید-۱۹ در تعداد افرادی که می‌توانستند کنار هم قرار بگیرند، محدودیت ایجاد کرده بود. واتس می‌گوید: «حین ساخت فیلمی که حجم بالایی از جلوه‌های ویژه دارد، همیشه با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوی. این بار حتی بدیهی‌ترین مسائل هم چالش‌برانگیز شده بود و همین نکته همه کارها را ده برابر سخت‌تر کرد.»
جان واتس، کارگردان مرد عنکبوتی راهی به خانه نیست: «صندلی‌های تاشو را به صورت یک دایره چیدیم و روی آنها نشستیم و فیلمنامه را با هم مرور کردیم. ما تا به حال فقط ۳ بازیگر در سینما داشته‌ایم که نقش مرد عنکبوتی را بازی کرده‌اند و هر کدام در سینما و در زندگی واقعی، فراز‌ونشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند. این جلسه فیلمنامه‌خوانی، حسی شبیه به برگزاری جلسه روان‌درمانی مرد عنکبوتی داشت»
اگرچه واتس تجربه کار با جلو‌های ویژه را داشت اما سطح جلوه‌های ویژه این فیلم «بدون شک منحنی یادگیری بود.» فیلم مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست، محصول سونی و مارول که ایمی پاسکال و کوین فایگی آن را تهیه کرده‌اند، صحنه‌های فوق‌العاده و لحظه‌های جمع‌وجور خاطره‌برانگیز به تماشاگر ارائه می‌دهد. واتس می‌گوید: «هر روز بازیگران شگفت‌انگیز و برنده اسکار دور من را گرفته بودند. من عاشق کار با بازیگران هستم؛ صحبت کردن با افرادی که دست‌کم به اندازه من درباره شخصیت‌ها و صحنه‌های فیلم فکر کرده‌اند، لذت‌بخش است. همه در اوج آمادگی بودند.»
واتس قبل از فیلمبرداری اولین صحنه حضور ۳ مرد عنکبوتی در کنار هم –توبی مگوایر، اندرو گارفیلد و تام هالند– آنها و همچنین دو بازیگر دیگر فیلم یعنی زندیا و جیکوب باتالون را دور هم جمع کرد. واتس درباره آن جلسه می‌گوید: «صندلی‌های تاشو را به صورت یک دایره چیدیم و روی آنها نشستیم و فیلمنامه را با هم مرور کردیم. من با هر کدام از بازیگرها به صورت جداگانه هم حرف زده بودم اما اینکه همه دور هم بنشینند و درباره داستان و اینکه چگونه قطعه‌های آن کنار یکدیگر چیده می‌شود و مرد عنکبوتی چه معنا و مفهومی برای آنها دارد، صحبت کنیم، برای من بسیار هیجان‌انگیز بود. ما تا به حال فقط ۳ بازیگر در سینما داشته‌ایم که نقش مرد عنکبوتی را بازی کرده‌اند و هر کدام در سینما و در زندگی واقعی، فراز‌ونشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند. این کار، حسی شبیه به برگزاری جلسه روان‌درمانی مرد عنکبوتی داشت.»
واتس درباره فیلمبرداری اولین حضور ۳ بازیگر مرد عنکبوتی در کنار هم می‌گوید: «حین فیلمبرداری اولین صحنه که جمع همه آنها جمع بود، بسیار لذت‌بخش بود که قدمی به عقب برداری و عوامل را ببینی که چطور به این صحنه نگاه می‌کنند، انگار که سرگرم تماشای خود فیلم هستند. واقعیت این است که آنها چیزی بیشتر از یک صحنه از یک فیلم سینمایی را ثبت می‌کردند؛ ما در حال مشاهده رویدادی بودیم که فقط یک بار در زندگی‌‌مان شانس دیدن آن را خواهیم داشت.»
آیا واتس از کار با گروه بازیگران نقش مرد عنکبوتی و ابرشرورها دچار دلشوره شده بود؟ او می‌گوید: «تنها نگرانی‌ام این بود که نکته مهمی از زیر چشمم در برود. شما به عنوان کارگردان همیشه باید چشم‌ها و گوش‌هایتان را باز نگه دارید.» پرده آخر فیلم، جمع‌بندی ۸ فیلم «مرد عنکبوتی» است، که سه فیلم را سام ریمی، دو فیلم را مارک وب و سه فیلم دیگر را هم جان واتس ساخته است.
واتس می‌گوید: «همیشه آن چیزهایی را که بیشتر از آنها می‌ترسیدم، به عنوان بخش کلیدی مضمون فیلم‌هایم مورد استفاده قرار داده‌ام. «بازگشت به خانه» درباره بچه‌ای است که فرصتی عظیم به دست می‌آورد اما آن قدر ترسیده است که این فرصت را از دست می‌دهد و بعد هم باعث شکل‌گیری فاجعه‌ای می‌شود. من همین ترس را داشتم: اگر همه چیز را خراب کنم چه می‌شود؟ ترسم حین کارگردانی «دور از خانه» این بود که فیلم دوم مجموعه‌ای را بسازم و همه چیز را خراب کنم. به پیتر پارکر ماموریتی داده شده است و او نمی‌خواهد ریسک کند. «راهی به خانه نیست» به تلاش برای پایان دادن داستانِ سرآغاز این شخصیت و مسئولیتی که همراه خود می‌آورد، مربوط می‌شود. پیتر پارکر و مرد عنکبوتی بسیار برای مردم عزیز است و به همین خاطر بار مسئولیت سنگینی را روی شانه‌هایم احساس می‌کردم.»
واتس در نیمی از عمرش ارتباط عاطفی خاصی با این شخصیت‌ها داشته است. او در کلرادو متولد شد و در دانشگاه نیویورک درس خواند. ۲۰ ساله بود که اولین فیلم «مرد عنکبوتی» به کارگردانی سام ریمی و با فیلمنامه‌ای به قلم دیوید کوپ و نقش‌آفرینی توبی مگوایر در روز ۳ مه ۲۰۰۲ روی پرده رفت. آن زمان، زخم‌های عاطفی حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱، به ویژه در نیویورک، هنوز تازه بود. واتس می‌گوید: «تماشای آن فیلم برایم معنا و مفهوم خاصی داشت. مرد عنکبوتی همیشه برای من یادآور آن لحظه است؛ همان تجربه شفابخش و پالایش‌دهنده روح و روان.»
نقد یحیی نطنزی بر فیلم مرد عنکبوتی راهی به خانه نیست
فیلم «مرد عنکبوتی» او هم اثری درمانگر است و در مناسب‌ترین زمان برای مخاطبان به نمایش درآمده است. این فیلم باعث می‌شود سینمادوستان فرصت دوباره‌ای پیدا کنند تا دوباره مزه سینما رفتن را بچشند و از حس شوخ‌طبعی فیلم و عظمت آن لذت ببرند. از همه مهم‌تر، این فیلم به مسائلی مثل فقدان، فداکاری و مسئولیت شخصی و خانواده و دوستان می‌پردازد. این فیلم حامل این پیام است که همه چیز روبه‌راه خواهد شد. در عصر کرونا، اینها نکته‌های مهمی هستند.
منبع: ورایتی – تیم گری – ترجمه جواد رهبر
