نقد و بررسی پیشتازان فضا : عرشه های زیرین | کارتونی طنزآلود و به‌شدت تخیلی
پس از دو دهه و نیم، ساخت «پیشتازان فضا : عرشه های زیرین » (با عنوان اصلی Star Trek: Lower Decks) گرد‌و‌غبار را از سریال محبوب «پیشتازان فضا» زدوده است.
«عرشه‌های زیرین» یا «Lower Decks» جدیدترین اثر از مجموعۀ «پیشتازان فضا: نسل بعدی» (با عنوان اصلی Star Trek: The Next Generation) است و به‌صورت انیمیشن تولید شده است. این داستان، ماجرا را از زاویه دید گروهی از افسران جوان و کم‌سن‌و‌سال سفینۀ فضایی روایت میکند که به‌تازگی در این پایگاه مشغول به کار شده‌اند. آن‌ها با قهرمانان قدیمی سفینۀ فضایی همکارند؛ حال آنکه این قهرمانان قدیمی از افسران جوان توقعات بسیار زیادی دارند و علاوه بر آن، در برخی موارد رؤسایی بی‌رحم‌اند و چندان هم عادلانه رفتار نمی‌کنند. در قسمت قبلی، که در سال گذشته پخش شد، خستگی و کسالت کاملاً در این مجموعه مشهود بود؛ اما اپیزود جدید با نگاهی متفاوت حال‌و‌هوایی تازه به سفینه بخشیده است و در عین حال، پیکارد و تمام افراد اصلی دیگر را هم به همان شکل قبل حفظ کرده است. در نقد و بررسی «پیشتازان فضا : عرشه های زیرین» با فیلیمو شات همراه باشید؛ ترکیبی عجیب از بذله‌گویی و پایبندی‌های صمیمانه به ریشه‌ها در انیمیشنی کمدی گنجانده شده است. همه چیز در محیط کار شکل می‌گیرد و در این میان، افسران جوان سفینۀ فضایی هم چندان دوست‌داشتنی نیستند!
پس از دو دهه و نیم، کمپانی CBS All Access با ساخت اپیزود کمدی «پیشتازان فضا : عرشه های زیرین » (با عنوان اصلی Star Trek: Lower Decks) گرد‌و‌غبار را از این سریال محبوب زدوده است. این انیمیشن کاملاً در محیط و مجموعۀ اصلی سری فیلم‌های «پیشتازان فضا» شکل می‌گیرد و داستان آن در حدود ۱۰ سال پس از اتفاقات فیلم «پیشتازان فضا: نسل بعدی» روی می‌دهد. ماجرای این اپیزود در یکی از کم‌اهمیت‌ترین سفینه‌های استارفلیت به نام سریتوس می‌گذرد که تعدادی از افسران رده‌‌پایین در آن خدمت می‌کنند. برد بویملر که جک کواید در نقش او صحبت میکند، پسر جوان سخت‌کوشی است که به‌سرعت خشمگین می‌شود. او از رفتار کاپیتان کارول فریمن با صداپیشگی دان لوئیس شکایت دارد که چرا پایبندی سخت‌گیرانۀ او را به مقررات نادیده می‌گیرد. تانی نیوسوم در نقش بکت مارینر کاملاً در نقطۀ مقابل برد قرار می‌گیرد؛ او استاد بداهه‌پردازی است و اصولاً برای افسران رده‌بالا احترامی قائل نمی‌شود. او هیچ علاقه‌ای ندارد که ارتقای درجه بگیرد و به رده‌های بالاتر برسد. نفرات بعدی این گروه چهار‌نفره، تندی با صدای نوئل ولز و روترفورد با صدای یوجین کوردرو هستند. تندی پزشکی از اهالی سیارۀ اوریون است. روترفورد نیز مهندس فناوری روباتیک است که مدت‌هاست تلاش میکند عملکرد نوعی تراشۀ الکترونیک را در بدن ولکان تنظیم کند؛ تراشه‌ای که باعث می‌شود او هر‌از‌گاهی دربارۀ زیبایی عقلانیت محض، داد سخن سر دهد!
عشق و علاقۀ سازندۀ این فصل از مجموعه، مایک مکماهن، به داستان‌های فضایی به‌وضوح در این انیمیشن دیده می‌شود و گاه نیز بیش‌از‌حد ملموس است! فصل «عرشه‌های زیرین» را باید روایتی صمیمانه، الهام‌بخش و یادآور ترانه‌های قسمت‌های گذشتۀ فیلم «پیشتازان فضا» دانست که الکساندر کوریج، جری گلدسمیت، جیمز هورنر و بسیاری دیگر آن‌ها را ساخته بودند. اسامی شخصیت‌ها برگرفته از نام‌های معروف اسطوره‌ای مانند خان یا فرمانده اوبرایان هستند. علاوه بر این، مضامین عمیق‌تری نیز در داستان گنجانده شده است؛ مانند مراسم خاص موجودات بیگانه که جاماهارون نامیده می‌شود. مسئول امنیت سفینۀ سریوت، باجوران نام دارد؛ او از نژاد فضایی‌هایی است که از فصل «پیشتازان فضا: ژرفای فضا ۹» (با عنوان اصلی Star Trek: Deep Space 9) به مجموعه اضافه شده‌اند. در همان صحنۀ آغازین فیلم، مارینر سربه‌‌هوا و بی‌خیال با شمشیر کلینگان بازی میکند. او در این صحنه، یادآور نبردهای فرمانده ورف است که با همین سلاح می‌جنگید.
تمام شواهد و سرنخ‌های داستان نشان می‌دهد که روایت فیلم همچون شمشیری دولبه است؛ ماجرای داستان در دنیای «پیشتازان فضا» می‌گذرد و تعارضات و اتفاقات بین بویملر و مارینر نمایش داده می‌شود. از سوی دیگر، تمام تلاش مکماهن، در مقام کارگردان، این بوده که مبادا مجموعۀ «عرشه‌های زیرین» به طنزی نامناسب بدل شود. در نتیجه آنچنان که باید و شاید شوخی و طنز به‌طور درست در فیلم به کار نرفته است و اثر از هدف اولیۀ خود دور شده است.
مکماهن تجربۀ طولانی نویسندگی سریال انیمیشنی «ریک و مورتی» (با عنوان اصلی Rick and Morty) را در کارنامۀ حرفه‌ای خود دارد. او با ساخت این سریال به‌شدت معروف شد؛ حتی کسانی که پیشینۀ کاری او را نمی‌دانند نیز او را با این سریال می‌شناسند. در ابتدای «عرشه‌های زیرین» برخی المان‌ها سبب می‌شود مجموعۀ Adult Swim در ذهن مخاطب تداعی گردد؛ اولین المان، ماهیت چندش‌آور بسیاری از داستانک‌هاست و دومی احساس مبهم سیالی که وقوع آشوبی احتمالی رابه بیننده القا میکند؛ برای نمونه، در ابتدای اپیزود، بویملر از یک عنکبوت غول‌آسای فضایی تغذیه میکند. در همین زمان، بسیاری از افراد خدمۀ این سفینۀ فضایی به زامبی تبدیل شده‌اند و می‌خواهند گوشت انسان‌ها را بخورند.
فیلم «بازگشت به آینده» (با عنوان اصلی Back to the Future) در سال ۱۹۸۵ ساخته شده است. در حقیقت، ایدۀ اصلی فیلم «ریک و مورتی» بر اساس رابطۀ بین داک براون و مارتی مک فلای در همین فیلم شکل گرفت. اما «پیشتازان فضا : عرشه های زیرین» نسخۀ کوچک‌تر «بازگشت به آینده» نیست و همین نکته تفاوت این دو فیلم را نمایان میکند. در واقع، «عرشه‌های زیرین» هیچ تعهدی به مضامین یا افراد خاص ندارد و می‌تواند در دنیای خاص خود، قوانین مورد نیاز و مورد علاقه‌اش را خلق کند. این فیلم جزئی از مجموعه‌ای بزرگ از فیلم‌هایی با مفاهیم مشترک و آشناست که حالا نوعی برند برای ساخت فیلم‌های فضایی به حساب می‌آیند؛ بنابراین با وجود طنز و نوآوری اضافه‌شده در مجموعۀ «عرشه‌های زیرین»، این سریال نمی‌تواند از حدود خود دربارۀ زندگی در سفینۀ استارفلیت فراتر رود.
نکتۀ جالب‌توجه در این اثر آن است که چهار شخصیت اصلی ماجرا در پایین‌ترین ردۀ سفینۀ استارفلیت قرار دارند. در واقع، آن‌ها کم‌تجربه‌ترین افراد حاضر در مجموعه هستند؛ اما با توجه به قابلیت‌های بصری نامحدود دنیای انیمیشن و بزرگ‌نمایی‌هایی که دربارۀ مأموریت‌های آن‌ها انجام شده است، برای مخاطب بسیار هیجان‌انگیز و جالب‌توجه می‌نمایند. برای نمونه، در یکی از سکانس‌ها، تمامی خدمۀ سفینۀ فضایی به زامبی بدل می‌شوند. در این صحنه، روترفورد برای دور‌ماندن از آن‌ها، مدتی طولانی در فضا معلق می‌ماند و بدین ترتیب، صحنه‌هایی به‌غایت دوست‌داشتنی خلق می‌شود.
شاید بتوان گفت سبک برگرفته‌شده از فیلم «ریک و مورتی» بدون حضور دان هارمون نمی‌توانست به اندازۀ کافی کارآمد باشد. مجموعۀ کمدی جدید مکماهن «مخالفان خورشیدی» (با عنوان اصلی Solar Opposites) نام دارد که از شبکۀ هولو پخش می‌شود. مکماهن در این اثر با جاستین رویلند، همکار قدیمی‌اش در مجموعۀ «ریک و مورتی»، همکاری کرده است. البته در این سریالِ طنز نیز جای خالی خلاقیت دان هارمون کاملاً محسوس است؛ بی‌شک توانایی هارمون در ایجاد صحنه‌های هوشمندانه و پیش‌بینی‌نشدنی که همدلی و ترحم را در مخاطب بر‌می‌انگیزند، مثال‌زدنی است. البته باید توجه داشت که این کمدی‌ها در محیط کار شکل می‌گیرند و در واقع، این محیط کاری گوشه‌ای محقر از دنیای بزرگ تخیلی فضایی‌ای است که برای سال‌ها محبوب و مورد توجه مخاطبان بوده است. ساختن انیمیشن طنز در این شرایط بسیار سخت‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد؛ مجموعۀ کمدی «Powerless » از شبکۀ NBC مثال خوبی برای این مشکلات است و هرکس آن را دنبال کرده باشد این موضوع را به‌خوبی درک خواهد کرد. مجموعۀ اخیر نیز در دنیای مشترکِ فیلم‌های فضایی یعنی DC Universe طراحی شده بود، اما کمپانی سازندۀ آن تصمیم گرفت سریال را نیمه‌کاره رها کند. باید اذعان کرد که شیوۀ درک جن رودنبری، خالق فقید اصلی مجموعۀ «پیشتازان فضا»، بی‌شک از خلوصی ذاتی برخوردار است؛ حال آنکه دیدگاه او با فضای طنزآلود افزوده‌‌‌شدۀ کنونی همخوانی ندارد. نمونۀ دیگر این ناهماهنگی در سریال «اورویل» (با عنوان اصلی The Orville) ساختۀ ست مک‌فارلن نیز اتفاق افتاد؛ این داستان را می‌توان برداشتی عالی از مجموعۀ «نسل بعدی» دانست، البته با اِشکالی کوچک. گویی مک‌فارلن شوخی‌هایی را که از زمان ساخت مجموعۀ «مرد خانواده» (با عنوان اصلی Family Guy) روی دست نویسندگانش مانده بود، به سریال «اورویل» افزوده است!
نقد و بررسی سریال «مخالفان خورشیدی»، رقیب سرسخت «ریک و مورتی»
به هر روی، می‌توان اذعان داشت که مجموعۀ «پیشتازان فضا : عرشه های زیرین» آخرین تولید کمپانی CBS All Access و به تهیه‌کنندگی الکس کورتزمن چندان که باید و شاید موفق و مقبول از کار در نیامده است. مجموعه‌های موفق قبلی «پیشتازان فضا» همچون «دیسکاوری» و «پیکارد» هر‌کدام داستان و شیوه‌هایی خاص را در روایت داستانشان دنبال می‌کردند. در این بین، دوست‌داشتنی‌ترین قسمت‌ها بخش‌هایی است که احساس نوستالژی و خاطرات مخاطب را دربارۀ قسمت‌های قدیمی‌تر مجموعه بر‌می‌انگیزند؛ اما زمانی‌که سعی می‌کنند خودشان چیز جدیدی به مجموعه اضافه کنند، چندان که باید جذاب از کار درنمی‌آیند. احتمالاً باید پذیرفت که لزومی به ایجاد ترکیبی از مجموعۀ «پیشتازان فضا» و کمدی نیست.
در فیلم «پیشتازان فضا ۴: سفر به خانه» (با عنوان اصلی Star Trek IV: The Voyage Home) شاهد نمونه‌ای از این تغییرات بودیم. در بخشی از این فیلم، می‌بینیم که کیرک و اسپاک در محیط جدید، یعنی شهر سانفرانسیسکو هستند. خودِ این مکان جدید، وصله‌ای ناجور در مجموعه است! در مجموعۀ «عرشه‌های زیرین» نیز هیچ تناسبی بین پایبندی به داستان اصلی، محتوا و شیوۀ روایت طنزگونه به چشم نمی‌خورد.
آیا از طرفداران مجموعه‌های «پیشتازان فضا» هستید؟ آیا مجموعۀ جدید کمدی «پیشتازان فضا» را که به صورت انیمیشن ساخته شده است، می‌پسندید؟
منبع: Rolling Stone