فیلم همسر یک جاسوس | اثر جدید جذاب و خوش‌ساخت کیوشی کوروساوا
می‌توان گفت فیلم «همسر یک جاسوس» به‌گونه‌ای ساخته شده است که مخاطبان از تک‌تک عناصر آن لذت می‌برند؛ از فیلم‌برداری و بازی شخصیت‌ها گرفته تا حتی طراحی خاص لباس‌ها.
فیلم ژاپنی «همسر یک جاسوس» (با عنوان اصلی Wife of a Spy) داستانی تاریخی دارد. شاید این اثر فضایی به‌روز و دیجیتال داشته باشد، اما شیوۀ روایت آن امروزی نیست و حتی کمی هم ازمُدافتاده است.
عنوان فیلم نیز جالب و بحث‌برانگیز است و در واقع می‌توان از دو بعد به آن نگاه کرد: شخصیت پیچیدۀ مرد داستان، هم جاسوس است و هم نیست، اما شخصیت اصلی این فیلم همسر اوست، نه خودِ مرد. یو آئوی با اجرای تحسین‌شده‌اش، ستاره‌ای درخشان در آسمان بی‌ستارۀ شهر کوبه است و در نقش شخصیت زن داستان، ساتوکو، به جذابیت فیلم افزوده است. همسر ساتوکو از ابتدای جنگ جهانی دوم، در عملیات‌هایی پنهانی و سرّی شرکت داشته و خدمت می‌کرده است. از همین رو، این زن درگیر تضاد در مسائل اخلاقی می‌شود. او که همواره در زندگی، از نوعی جنگ درونی رنج می‌برد، حال ازدواجش را همچون شکنجه‌ای طاقت‌فرسا می‌بیند که به کلافگی‌اش دامن می‌زند. برای بررسی فیلم «همسر یک جاسوس» با فیلیمو شات همراه باشید.
داستان در سال ۱۹۴۰ و در زمانی می‌گذرد که ژاپن به‌تازگی پیمان سه‌جانبه را با آلمان و ایتالیا امضا کرده است. در اصل، ساتوکو زنی جوان و زیباروست که با مردی مسن‌تر از خودش، به نام یوساکو، ازدواج کرده است. نقش همسر او را ایسی تاکاهاشی ایفا می‌کند. با تفاصیلی که گفته شد تشخیص اینکه چرا مردم ساتوکو را (حداقل در اوایل فیلم) دست‌کم می‌گیرند، چندان سخت نیست. یوساکو تاجری ثروتمند و سرشناس در شهر کوبه است که از هیچ فرصتی برای ارتقای موقعیت شغلی‌اش نمی‌گذرد. ساتوکو در این اوضاع، از نقش جدیدی که در زندگی بر عهده گرفته ناراضی و آشفته است و همین موضوع به فضای ملودرام فیلم نیز می‌افزاید. زمانی‌که یوساکو به سفری کاری در منطقۀ منچوری می‌رود، ساتوکو با شخصی به نام تائیجی (با بازی ماساهیرو هیگاشیده) ملاقات می‌کند، که در گذشته با او دوست و هم‌بازی بوده است. حال، این دوست قدیمی به پلیسی قانون‌مدار و سخت‌گیر بدل شده است. روی گشاده و دوستانۀ تائیجی، نمی‌تواند شخصیت بی‌احساس و قانون‌مدارش را پنهان کند و مدتی پس از اولین ملاقات، لحن سرزنشگر و نصیحت‌گوی او برای ساتوکو نمایان می‌شود. در ملاقات‌های بعدی، تائیجی سعی می‌کند در رابطه با جانب‌داری تجاری ساتوکو و یوساکو دربارۀ پوشاک و ویسکی‌های غربی هشدار بدهد. مدتی بعد، تائیجی از سفر پُررمز‌وراز خود باز می‌گردد. در این مدت، ساتوکو ارتباطش را با تائیجی حفظ کرده و از همین طریق متوجه می‌شود که یوساکو با یک زن از سفر ژاپن برگشته است؛ زنی که می‌میرد و جنازه‌اش پیدا می‌شود. برای اثبات چنین اتهامی، ساتوکو به منابعی قابل‌قبول‌تر نیاز دارد تا مدرکی معتبرتر به دست آورد.
نویسنده و کارگردان موفق ژاپنی، ریوسوکی هاماگوچی، نویسندگی فیلم‌هایی چون «آساکو یک و دو» (با عنوان اصلی Asako I & II) و «ساعت خوش» (با عنوان اصلی Happy Hour) را در کارنامۀ خود دارد. او و تاداشی نوهارا پس از همکاری‌های گسترده، این‌بار در فیلم «همسر یک جاسوس» با کوروساوا همکاری کرده‌اند. نتیجه آن شد که این سه فیلم‌ساز، با نگاهی کاوشگرانه به شرایط جامعۀ زنان، فیلم‌نامه‌ای پیچیده و جالب نوشتند. فرض را بر این می‌گذاریم که این فیلم، اولین اثر کوروساوا در ژانر درام تاریخی است یا حتی شیوۀ ظاهرسازی و پردازش لحن داستان برای شخص کارگردان بدیع و تازه است (صرف‌نظر از اینکه کوروساوا در چهار دهه فعالیت حرفه‌ای‌اش، در این ژانر نیز فعالیت داشته است). بر مبنای این تصور، حداقل، همکاران او در حیطۀ فیلم‌نامه‌نویسی باید ضعف‌های داستان را جبران می‌کردند! با توجه به اینکه «همسر یک جاسوس» فضایی شلوغ دارد و داستان‌پردازی‌اش نیز کمی خسته‌کننده و قدیمی است، می‌توان گفت این فیلم با دیگر آثار این کارگردان متفاوت است.
ین فیلم فارغ از دغدغه‌های معمول عملیات‌های جاسوسی، بر مفهومی انتزاعی تمرکز دارد که همانا درک و شعور شخصیت ساتوکو از محدودیت‌های اجتماعی‌اش در مقام یک زن است.
بیشتر تعلیق و جذابیت فیلم «همسر یک جاسوس» مدیون شخصیت قهرمان زن آن ساتوکوست. این فیلم فارغ از دغدغه‌های معمول عملیات‌های جاسوسی، بر مفهومی انتزاعی تمرکز دارد که همانا درک و شعور شخصیت ساتوکو از محدودیت‌های اجتماعی‌اش در مقام یک زن است؛ ویژگی‌ای که گاه موجب می‌شود حتی مردان به حمایت از او بپردازند، توانایی‌هایش را تأیید کنند و او را برای استقلالش تشویق نمایند. در نهایت، همین دلایل باعث شده که این اثر بازخوردهای مثبت فراوانی از مخاطبان دریافت کند.
کوروساوا به‌طور معمول، ترجیح می‌دهد در روش‌های داستان‌پردازی زیرکانه عمل نکند و فیلم‌نامه‌اش را با پیچیدگی‌هایی مشابه قوانین بازی شطرنج همراه نمی‌کند؛ اما فیلم «همسر یک جاسوس» داستانی پیچیده و تأمل‌برانگیز دربارۀ پنهان‌کاری و افشاگری دارد. شگرد کوروساوا در آخرین اثر سینمایی‌اش جالب‌توجه است. او بر حالات و خطوط چهرۀ صاف آئوی هنگام شنیدن حقیقت‌‌های تلخ و هولناک توجه ویژه دارد؛ همچنین واکنش‌های این شخصیت در قبال اتفاقات پیش رو برایش بسیار مهم است. مجموع این عوامل به جذابیت بیشتر فیلم می‌افزاید و حتی کمی به روند و ریتم داستان سرعت می‌بخشد. بیست دقیقۀ اول این فیلم یا حتی بسیاری از بخش‌های دیگر آن به اندازۀ کافی انعطاف‌پذیر نیستند و فضایی سفت‌وسخت را نشان می‌دهند، اما به همت شخصیت اصلی داستان و اجرای نمایش فوق‌العاده‌اش، بر سرعت فیلم افزوده می‌شود و تماشای آن با جذابیت بیشتری همراه خواهد شد.
فیلم «همسر یک جاسوس» شبیه ماجراجویی است. در ابتدا، مخاطب با فضا و حالتی خشک و کسلکننده رو‌به‌رو می‌شود؛ اما کم‌کم با گذر زمان، فیلم مخاطب‌پسندتر می‌شود. ساختار سه‌پرده‌ای نیز به تأثیرگذاری بیشتر می‌افزاید.
کوروساوا و تاتسونوسکی ساساکی (فیلم‌بردار اثر) با استفاده از المان‌های متعدد نورپردازی در این اثر خرق عادت کرده‌اند: در صحنههای نظامی معمولاً از سایه‌سازی‌های عمیق و خطوط تیز میان دو فضای سایه‌روشن استفاده می‌شود؛ اما این کارگردان و فیلم‌بردار با استفاده از نور خورشید در صحنههای نظامی و به‌کارگیری رنگ‌های روشن پاستلی (به‌ویژه با تناژهای کرم و سبز روشن) از فرم همیشگی نورپردازی در این‌گونه فیلم‌ها و دیگر آثار این ژانر دوری کرده‌اند.
فیلم «همسر یک جاسوس» پس از شروعی نسبتاً آرام و کُند، کم‌کم از صحنههای سرگرم‌کننده و جذابش پرده‌برداری می‌کند.
از دیگر نکات برجستۀ این فیلم، فیلم‌برداری با کیفیت ۸k است که این اثر را بیش‌از‌پیش خیره‌کننده کرده است (هرچند در نهایت این کیفیت برای نمایش روی پرده تا ۲k کاهش یافت). از عناصر کوچک و بی‌تجمل گرفته تا صحنههای پُرالمان و سنگین این فیلم، همه به جلوۀ بیشتر کار کمک می‌کنند.
می‌توان گفت فیلم «همسر یک جاسوس» به‌گونه‌ای ساخته شده است که مخاطبان از تک‌تک عناصر آن لذت می‌برند؛ از فیلم‌برداری و بازی شخصیت‌ها گرفته تا حتی طراحی خاص لباس‌ها. هاروکی کوکتسو در سمتِ طراح لباس این فیلم سعی داشته با الهام‌گیری از ذات و موضوع داستان و با حفظ سنت‌های ژاپنی، پوششی شیک و زیبا و حتی تا حدودی هالیوودی برای شخصیت‌ها بدوزد. هر لباسی در فیلم «همسر یک جاسوس» در واقع نمایی از داستان و موضوع فیلم است.
اگر بخواهیم فیلم جدید کوروساوا را در یک جمله توصیف کنیم، می‌توان این‌گونه گفت: «فیلم «همسر یک جاسوس» پس از شروعی نسبتاً آرام و کُند، کم‌کم از صحنههای سرگرم‌کننده و جذابش پرده‌برداری می‌کند.»
منبع: Variety