فیلم متفاوت و تحسین‌شده ائو | واکاوی فرهنگ بومی
فیلم «ائو» (خانه) به کارگردانی اصغر یوسفی‌نژاد یک اثر متفاوت در سینمای تجربی ایران محسوب می‌شود؛ فیلمی که تماما به زبان آذری و با ساختاری نامتعارف تولید شده، مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به آثار سینمایی دارد (حدود ۷۵ دقیقه) و سر و شکل، داستان و شیوه روایت آن به چیزی شبیه است که به‌عنوان یک محصول مناسب برای اکران در گروه هنر و تجربه می‌شناسیم. با وجود این، «ائو» یکی از بهترین آثار تجربی سینمای ایران در سال‌های اخیر است که علاوه بر درخشش در جشنواره جهانی فجر، جوایزی چون تندیس عباس کیارستمی از هجدهمین جشن سینمایی حافظ را نیز کسب کرده است. در ادامه برای بررسی بیشتر اولین تجربه سینمایی اصغر یوسفی‌نژاد با فیلیمو شات همراه باشید.
فیلم ائو در حادثه و اتفاق، مخاطب را با کاراکترها و ماجرای داستانش همراه می‌کند؛ با این تمهید، در همان آغاز، کنجکاوی و تعلیق معماگونه‌ای شکل می‌گیرد که اصل ماجرا چیست؟ این دعوا و شلوغی و رفت و آمد آدم‌ها و اضافه شدن کاراکترهای جدید به چه منظور است؟ سکانس ابتدایی فیلم با مراسم عزاداری و مقدمات تشییع جنازه مردی آغاز می‌شود که یک دختر زیبارو و جوان، زاری‌کنان به همراه جماعتی محزون به دنبال آن هستند. کم کم متوجه می‌شویم که گره اصلی بر سر وصیت‌نامه پدری است که خواسته پس از مرگ، جسد او را برای استفاده علمی در اختیار دانشکده پزشکی قرار دهند. اما دختر او، که شخصیت اصلی فیلم محسوب می‌شود، مصرانه مخالف است و می‌خواهد جلوی چنین اقدامی را بگیرد.
کار، متشکل از چند پلان-سکانس طولانی است که دوربین اکثرا با شخصیت اصلی، با بازی باور‌پذیر محدثه حیرت، همراه است. این فیلم در بستر ساده یک قصه معمولی، رفته رفته لایه‌هایی از باور‌های اعتقادی و عرفی، مذهبی یا خرافاتی را واکاوی می‌کند، به نقد می‌کشد و باید و نباید‌های فرهنگ بومی را مطرح می‌کند. «ائو» فیلمی است که با انتخاب لحنی رئالیستی، با دوربین روی دست و در میان جو متلاطم یک خانواده مصیبت‌زده، می‌تواند مخاطب بیگانه با فرهنگ و زبان کاراکترهای قصه را به راحتی متوجه و درگیر موضوع خود کند. فیلمی پردیالوگ در لوکیشنی محدود که اگر مخاطب حوصله کند و با قصه آن همراه شود، مدت زمان کوتاه فیلم را با غافلگیری‌های جالبی سپری خواهد کرد.
نکته مهم درباره فیلم «ائو»، مسئله بومی‌گرایی آن است؛ تمام بازیگران فیلم، ترک‌زبان هستند و کل دیالوگ‌های آن هم به زبان آذری بیان می‌شود.
نکته مهم دیگر درباره فیلم «ائو»، مسئله بومی‌گرایی آن است. تمام بازیگران فیلم، ترک‌زبان هستند و کل دیالوگ‌های آن نیز به زبان آذری بیان می‌شود. تقریبا هیچ بازیگر شناخته‌شده‌ای را هم در فیلم نمی‌بینید. این نکته‌ای است که به تازگی موردتوجه تعدادی از فیلمسازان مراکز استان‌ها و حتی فیلمسازان بزرگ و شناخته‌شده کشور قرار گرفته است؛ اینکه روایت قصه‌ای با مختصات بومی یک منطقه می‌تواند تاثیر مستقیم و فزاینده‌تری در انتقال مضمون مورد نظر خالق اثر داشته باشد. در سال‌های اخیر فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی موفقی را در این بستر شاهد بوده‌ایم؛ اگر از آثاری چون «قصر شیرین» (رضا میرکریمی) یا «آتابای» (نیکی کریمی) مثال بیاوریم، متوجه اقبال فیلمسازان و استقبال مخاطبان از این موضوع یعنی بومی کردن فیلم‌ها خواهیم شد. حتی در سال‌های اخیر مجموعه‌های تلویزیونی محبوبی چون سریال «پایتخت» یا «نون. خ»، با انتخاب لهجه و مکان محلی و بومی یکی از قوم‌های گسترده ایرانی، توانسته‌اند توجه و باورپذیری بیشتری را به خود جلب کنند.
در دوره‌ای که هزینه تولید آثار سینمایی حرفه‌ای، روز به روز افزایش یافته است و بسیاری از تهیه‌کنندگان باسابقه سینما از تولید آثار تازه بازمانده‌اند، دیدن فیلمی جمع‌و‌جور و تجربی مانند «ائو» غنیمت است. فیلمی که تا حضور موفق در جشنواره فجر سی‌وپنجم نیز پیش می رود و مسیری امیدوارکننده را برای سینماگران جوان پیشنهاد می‌دهد. سینمایی مستقل و تجربی که اگر به جای توجه صرف به سبک‌ها و موضوعات جهانی و جشنواره‌پسند، به قصه های بومی و معضلات و دوگانگی‌های فراوان فرهنگی در جامعه امروز ایرانی بپردازند، مطمئنا اهمیت و اقبال بیشتری را نیز دریافت خواهند کرد.
فیلم تجربی و بومی «ائو» (خانه)، اولین ساخته اصغر یوسفی‌نژاد که تحسین منتقدان را نیز به همراه داشته، هم‌اکنون بر روی فیلیمو قابل‌تماشاست.
