ماجراجویی‌های آقا جواد
مرد بازنده فیلم فوق‌العاده‌ای است؟ خیر. رنگ و بوی تازگی به سینمای ایران آورده است؟ بله حتما. آیا همین که مهدویان سراغ ساخت فیلمی در ژانر پلیسی و جنایی با رگه‌هایی از نگاه‌های سیاسی و اجتماعی رفته و این گونه سینمایی را در ایران زنده نگه‌داشته است؟ بله و این بسیار مهم است. آیا باید به دلیل تلاشش برای تازگی، تماما این فیلم را با به‌به و چه‌چه بدرقه کنیم؟ خیر. آیا باید منصف باشیم و نقاط قوت آن را یادآوری کنیم؟ قطعا بله. آیا اجرای جواد عزتی در مرد بازنده بی‌نقص و چشمگیر است؟ خیر. اما آیا مسیر جواد عزتی در چند سال اخیر در عرصه بازیگری شایسته توجه و تحلیل است؟ قطعا بله.
معرفی کامل و نقدهای اولیه فیلم مرد بازنده
مگر نه اینکه مطالبه همه علاقه‌مندان سینما از منتقدان و دست‌اندرکاران گرفته تا مخاطبان این است که سینما نیاز به رنگ و طعم تازه دارد؟ مگر نه اینکه همگان بر این باورند که بازیگران سینمای ایران به دلایل مختلف تن به خطر نمی‌دهند و به شکلی محافظه‌کارانه بعد از رسیدن به یک تیپ و شمایل مورد وثوق تا انتها بر همان مسیر می‌پایند؟ مگر نه اینکه یکی از ویژگی‌های بازیگران خوب سینما ماجراجو بودن‌شان است؟ مگر نه اینکه در طول تاریخ تمام بازیگران به‌یاد ماندنی کارهای ضعیف و متوسط و ماندگار را یک‌جا در کارنامه دارند؟ و…
چند بازیگر در سینمای تخت و بی‌بعد این روزهای سینمای یاران قابل شناسایی است که مجموع نقش‌آفرینی‌هایش رگه‌های از تنوع و خطرکردن را تداعی کند؟ چند بازیگر در ایران می‌شناسیم که تماشای چندین کار از او این اصل را در ذهن تداعی نکند که «ای بابا این هم داره به تکرار میفته»؟ پس اگر این سوالات و این گزاره‌ها مود تایید ماست، باید بپذیریم بازیگری مثل جواد عزتی با تمام فراز و فرودهایش، یکی از معدود بازیگران جرأتمند سینمای ایران است.
گواه این مدعا بررسی کارنامه چندسال اخیر اوست. روندی که با ماجرای نیمروز یک و دو، زخم کاری، آتابای، شنای پروانه، لاتاری، هزارپا، تنگه ابوقریب، دوزیست، خورشید، جهان با من برقص و … قابل بررسی است. جواد عزتی که اصولا با کمدی‌های به اصلاح «بفروش» و سریال‌های طنز به مخاطب و سینما معرفی شد، همچنان دست از بازی در فیلم‌های کمدی نکشیده است و چه خوب. چرا؟
به این دلیل که به سیاق برخی دیگر از بازیگران مطرح سینمای طنز و گیشه ایران یکباره داعیه متفاوت بودن و طور دیگری ظاهر شدن و کتمان گذشته‌هایش را ندارد. عزتی هیچ‌وقت حرف از پشیمانی نزده است. و این اصل ماجراست. او وقتی کمدی بازی می‌کند و به گیشه‌ها خون تازه تزریق می‌کند و تبدیل به یکی از محبوب و پرفروش‌ترین بازیگران این فضا می‌شود در واقع در حال ایفای نقش خودش به عنوان یک بازیگر حرفه‌ای در دل سینماست با همان شدتی که در مرحله حضور در فیلم‌های جدی و دور از فضای کمدی این وظیفه را نسبت به سینمایی که احتمالا دوستش دارد، ایفا می‌کند.
مرور کارنامه و فروش فیلم‌های جواد عزتی
حالا بر اساس کارنامه کاری و نه حدس و گمان و تحلیل‌های بی‌پایه می‌توان گفت عزتی بازیگری است که سینما و فعالیت در آن به‌عنوان یک بازیگر را فهم کرده و در این اتمسفر و در هر ژانری بازیگری و ماجراجویی‌اش را دنبال می‌کند. عزتی بازیگر محیرالعقول و بی‌نظیر و نابغه‌ای نیست، اما بازیگر تکنیک بلد، پرجرات و محبوبی است.
این اصلی است که به هیچ قابل کتمان نیست. جالب اینجاست که در طول فعالیت‌های عزتی بیش از آنکه از سوی اهالی سینما و جشنواره قدر ببیند، از سمت مخاطبان مورد توجه واقع شده است. آیا به این معناست که تمام نقش‌آفرینی‌های او درجه یک بوده است؟ طبیعتا خیر. اما مگر می‌شود بازی او در فیلم آتابای ساخته نیکی کریمی در نقش یک مرد ترک زبان در حالی که اصلا زبان ترکی بلد نبوده است را نادیده گرفت؟ مگر می‌شود ایفای نقش او در قامت یک مامور امنیتی مرموز، باورپذیر و خوفناک در ماجرای نیمروز یک و دو ساخته محمدحسین مهدویان را نادیده گرفت؟
حالا بر اساس کارنامه کاری و نه حدس و گمان و تحلیل‌های بی‌پایه می‌توان گفت جواد عزتی بازیگری است که سینما و فعالیت در آن به‌عنوان یک بازیگر را فهم کرده و در این اتمسفر و در هر ژانری بازیگری و ماجراجویی‌اش را دنبال می‌کند. عزتی بازیگر محیرالعقول و بی‌نظیر و نابغه‌ای نیست، اما بازیگر تکنیک بلد، پرجرات و محبوبی است
مگر می‌شود ایفای نقش یک معلم دوست‌داشتنی در فیلم خورشید مجید مجیدی را ندید و تحسینش نکرد؟ مگر می‌شود تلاش‌های او در سریال زخم کاری برای ظاهر شدن در قامت یک مرد طماع، حریص، دروغگو و اهل تزویر و هم‌زمان آسیب خورده را نادیده گرفت یا ایفای نقشی در سنی بالاتر از سن خود عزتی در فیلم مرد بازنده و تلاش‌های ملموس او برای متفاوت بودن را بی‌تحلیل رها کرد؟ بله این قلم هم اعتقاد دارم که به همان میزان که عزتی ماجراها و عزتی آتابای و عزتی خورشید خوب و درست و با کیفیت است، حضورش در زخم کاری و مرد بازنده بی‌ایراد و درخشان نیست.
اما مهم‌تر از همه این ارزشگذاری‌ها -که در جای خودش منطقی و فنی و درست است- نباید فراموش کنیم که عزتی جز معدود بازیگرانی است که جرأتمند و خطرپذیر مسیر کاری‌اش را دنبال می‌کند. شاید این نکته مطرح شود که خب این قاعده کلی برای تبدیل شدن به یک بازیگر بزرگ و مشخص شدن عیار هر بازیگری در جهان سینماست؛ درست است.
اما یادمان نرود که چه دوست داشته باشیم و چه نداشته باشیم ما در ایران و با سینمای ایران روبه‌رو هستیم و اصولی که در سینمای جهان بدیهی تلقی می‌شود در سینما ما به استثنا تبدیل شده است. پس با این استدلال رگه‌هایی از نوآوری و جرأتمندی از سوی کارگردان‌ها و بازیگران و دست‌اندرکاران برخی از فیلم‌ها را باید برجسته کنیم، باید به آنها بپردازیم تا در ادامه تبدیل به جریان قالب در سینما شود و احتمالا جانی تازه به سینمای ایران دمیده شود ورنه با نگاه‌های تند و تیز و نفی موفقیت‌های نسبی و اخمو بودن همین داشته‌های اندک‌مان را هم از دست خواهیم داد.
نتیجه اینکه سینمای ایران به کارگردان‌هایی مثل سعید روستایی، محمدحسین مهدویان، بهرام توکلی و… که جرأت تجربه تازه دارند نیاز دارد و در همین مسیر به بازیگرانی مثل جواد عزتی و دیگرانی که اهل کنجکاوی و ماجراجویی هستند و از محافظه‌کاری گریزانند هم باید توجه کرد. نقد کردن‌های مشفقانه و البته به دور از رابطه بازی سرجای خودش لازم است اما هم‌زمان دیدن و برجسته کردن تلاش‌هایی از جنس تلاش جواد عزتی و عزتی‌ها ضروری است.
