سید جواد هاشمی: خانه فروختم تا برای بچه‌ها فانتزی بسازم
اکران آنلاین اگر با بی‌انصافی شبکه‌های ماهواره‌ای همراه نمی‌شد، به شدت برای تهیه‌کنندگان به‌صرفه‌تر بود
وقتی نام سیدجواد هاشمی به میان می‌آید بی‌گمان همه مخاطبان سینما، حضور متعدد او را در نقش همیشگی رزمنده فیلم‌های دفاع مقدسی به یاد می‌آورند که او را به عضوی جدایی‌ناپذیر از تاریخ سینمای دفاع مقدس ایران بدل کرده است. اما او در این نقش باقی نماند و در طول یک دهه اخیر تلاش کرد تا چهره دیگری از خود را به کودکان ایران زمین نشان دهد.
هاشمی از دهه ۹۰ تجربیاتش را در معلمی و کار برای کودک و نوجوان در زمینه تئاتر و موسیقی به کار گرفت و فیلم سه‌گانه «پیشونی سفید» را برای کودکان ساخت که با اقبال مخاطبان این ژانر روبه‌رو شد و گیشه موفقی را هم تجربه کرد. هاشمی بعد از آن چند فیلم سینمایی دیگر از جمله «شهر گربه‌ها» و «ترنا۲» را در ژانر کودک ساخت که به گفته خودش ۶ فیلمش در گیشه موفق ظاهر شد و به این ترتیب خود را به عنوان یک فیلمساز ژانر کودک به مخاطبانش معرفی کرد. اکنون اکران آنلاین فیلم تورنا۲ به طور اختصاصی از فیلیمو آغاز شده است که به همین بهانه با این فیلمساز گفت‌وگو کرده‌ایم.
- شما از جمله معدود فیلمسازانی هستید که برای کودکان فیلم می‌سازید، ژانری که به دلیل دشواری‌های بسیارش چندان با اقبال فیلمسازان روبرو نمی‌شود، شما چطور این ژانر را انتخاب کردید؟
سید جواد هاشمی: ۳۰ سال معلم بودم و این در انتخاب ژانر کودک برای فیلمسازی‌ام بی‌تاثیر نبود. با توجه به تجریباتم در دوران معلمی و همچنین کارهایی که در عرصه تئاتر و موسیقی کودک داشتم فکر کردم که این تجربیات را برای فیلمسازی کودک به کار ببندم و فکر می‌کنم تنها راهی که می‌توان آینده را تضمین کرد، تهیه خوراک برای کودک و نوجوان است. علیرغم این که همه مردم من را در عرصه بازیگری در آثار دفاع مقدس به یاد می‌آورند، اما من تجربه نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی آثار کودک را پیش می‌برم و همچنان این مسیر را ادامه خواهم داد. چون در این مسیر و در زمانی که کار کودک می‌کنم با اصالت بیشتری روبه‌رو هستم و هم این که توجیه معقول‌تری برای آینده‌سازی است اگر انشالله بازار خوبی هم داشته باشد.
سید جواد هاشمی، کارگردان فیلم تورنا۲: من از سال ۹۰ تا حالا ۸ فیلم کودک ساختم که ۶ تا از آن‌ها اکران شده و تقریباً همه در گیشه موفق بوده است اما مگر من چقدر توان مالی دارم! خانه‌ام را در مشهد فروختم، خانه مادری‌ام را هم فروختم و همه هستی مادی‌ام را هزینه کردم و تمام شد و با آن‌ها فانتزی برای بچه‌ها ساختم و اگر در نوشتن دچار ضعف نبودم، این فیلم‌ها ماندگار می‌شدند
- به بحث بازار و فروش آثار اشاره کردید، بسیاری از فیلمسازان به دلیل مطمئن نبودن از بازار فروش فیلم‌های کودک و نوجوان برای ورود به این ژانر ریسک نمی‌کنند، شما که تجربه ساخت چندین فیلم سینمایی کودک را داشته اید، بازار این ژانر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مشکل امروز ما بحث اقتصادی است اما چون شما از یک پلتفرم باسابقه و موفق با من حرف می‌زنید، باید بگویم که اگر مردم ما به اصول کپی رایت پایبند باشند و از مقوله دانلود به صورت غیر قانونی فاصله بگیرند، اتفاق خوبی در سینمای کودک می‌افتد. خانواده‌ها می‌دانند که کودکشان فیلم‌های خوب سینمای کودک را نه یک بار که به صورت مکرر تماشا می‌کند. فیلم سینمایی «آهوی پیشونی سفید» من را به قدری بچه‌ها و خانواده‌ها با آن ارتباط برقرار کردند که هر خانواده این فیلم را بارها و بارها به همراه بچه‌هایشان تماشا کردند. اما برخی خانواده‌ها حاضر نیستند برای کودکانشان هزینه کنند و به صورت قانونی این فیلم را خریداری کنند و متاسفانه شبکه‌های ماهواره‌ای نیز با کج اخلاقی بعد از پخش فیلم در مسیر آنلاین، آن را به صورت غیرقانونی پخش می‌کنند و برخی خانواده‌ها هم این فیلم‌ها را بدون آن که خریداری کنند، به شکل غیرقانونی دانلود می‌کنند و این لطمه بزرگی به تهیه کننده و سازندگان فیلم وارد می‌کند و بازار کار دچار خلل می‌شود.
شاید برایتان جالب باشد: انیمیشن های کمپانی دریم ورکس
متاسفم که باید بگویم سینمای کودک امروز ما سینمای قابل ملاحظه‌ای از نظر اقتصادی نیست. چون خانواده‌ها کودکانشان را به اندازه خودشان تحویل نمی‌گیرند که اگر چنین بود، وضعیت امروز هم مثل دهه شصت بود که فیلم‌های کودک پرفروش‌ترین فیلم‌های دوره خودش بود و خانواده کودکانشان را به سینما می‌بردند و این اقبال از سوی مخاطران باعث تولید بیشتر در عرصه سینمای کودک می‌شد. اما امروز هیچ دلخوشی برای سرمایه‌گذاری در ژانر کودک و امید به بازگشت سرمایه برای تهیه کنندگان نیست. من از سال ۹۰ تا حالا ۸ فیلم کودک ساختم که ۶ تا از آن‌ها اکران شده و تقریباً همه در گیشه موفق بوده است اما مگر من چقدر توان مالی دارم! از هر جایی که کسب کردم اینجا از دست دادم و فقط برندسازی کردم. فکر می‌کنم باید به داد سینمای کودک برسند که به برند خوب خود بازگردد.
- فیلمنامه‌نویسی در حوزه کودک و نوجوان در چه وضعیت است؟ آیا فیلمنامه‌نویس کودک و نوجوان داریم که بتوان بر مبنای ایده‌های خلاقانه آن‌ها فیلم‌های پرفروش کودک ساخت؟
نویسنده کودک و نوجوان زیاد داریم ولی فیلمنامه‌نویس خوب در حوزه کودک و نوجوان اصلا نداریم و من متاسفم که فیلمنامه‌هایم را هرچند هم ضعیف بوده خودم نوشته‌ام. در زمینه فیلمنامه‌نویسی برای بزرگسال هم مشکل وجود دارد. نوشتن فیلمنامه برای فیلم کودک و نوجوان کار بسیار سختی است به ویژه وقتی که وارد فضای فانتزی می‌شویم و همه فیلم‌های من هم فانتزی است. بعد از فیلم «آهوی پیشونی سفید یک» من ۵ سال کاری نکردم تا فیلمنامه خوب پیدا کنم و پیدا نشد! ما به گرد پای «والت دیزنی» هم نمی‌رسیم اما به قدر بضاعتم کار فانتزی کردم و تلاش کردم با فضای بیرونی درجه یک، استفاده از ویژوال افکت که ذهن خیال‌انگیز بچه‌ها را فعال کند و پرداختن به جذابیت‌های بصری در دکور، لباس، اکسسوار و… برای لذت بصری بچه‌ها خرج کنم. اما مگر توان مادی من چقدر است، من خانه‌ام را در مشهد فروختم، خانه مادری‌ام را هم فروختم و همه هستی مادی‌ام را هزینه کردم و تمام شد و با آن‌ها فانتزی برای بچه‌ها ساختم و اگر در نوشتن دچار ضعف نبودم، این فیلم‌ها ماندگار می‌شدند.
- فیلمنامه‌های اقتباسی از داستان‌ها و رمان‌های جذاب کودک و نوجوان چرا انجام نمی‌شود؟
می‌توان از داستان‌ها و رمان‌ها هم اقتباس کرد اما در حال حاضر فیلم‌های ساده‌ای که در آن فانتزی نباشد و ویژوال افکت اثرگذار در آن استفاده نشده باشد، با استقبال بچه‌ها روبرو نمی‌شود و به سراغ فیلم‌های خارجی می‌روند. این که چرا انیمیشن «باب اسفنجی» اینقدر طرفدار دارد یا فیلم «سیندرلا» یا «شرک» در حالی که ممکن است این فیلم‌ها خیلی هم فضای کودکانه نداشته باشد اما طرفدار دارند. هنوز ما به گرد پای انیمیشن‌هایی چون «دانلد داک» نمی‌رسیم و نتوانستیم آثاری چون «سوپرمن» دهه ۴۰ و ۵۰ و دیگر انیمیشن‌های دوران کودکی خودمان را تکرار کنیم. چون بلد نیستیم حتی از سوژه‌های خارجی هم استفاده کنیم، چون توان ساخت نداریم و این‌ها هزینه بسیار زیادی می‌برد.
- ساخت یک فیلم فانتزی حدودی چقدر هزینه دارد؟
فیلم اخیرم شهر گربه‌ها شخصیت انیمیشنی در کنار شخصیت‌های زنده دارد که الان برای ساخت آن باید ۵ میلیارد هزینه کنم. در شرایط امروز برای ساخت یک فیلم سینمایی فانتزی با کمتر از ۱۵ میلیارد تومان نمی‌توان کار کرد.
- چرا فیلم‌های شما شکل سریالی دارند یعنی پیش از آن بازخوردی از فروش فیلم داشته باشید، قسمت بعدی آن را هم ساخته اید؟
۳ دلیل دارد یکی این که وقتی دو تا فیلم را پشت سرهم می‌سازم ارزان‌تر درمی آید و این به لحاظ اقتصادی مهم است. دوم این که مطمئن هستم بچه‌ها فیلم‌های دنباله‌دار را دوست دارند و هیجان بیشتری برای دیدنش دارند و سوم این که مگر من چقدر وقت دارم که در طول زندگی‌ام و در این سن و سال بتوانم فیلم‌های کودک بسازم؟ من تلاش می‌کنم که بیشتر بسازم و تولید را در سینمای کودک بالاتر ببرم و بنابراین این فرایند ساخت سریالی از نظر زمانی هم برای من بهینه است.
- فیلم کودک دشواری‌هایی را دارد که یکی از آن‌ها کشاندن بزرگترها همراه با کودکانشان به سالن سینماست برای این مسئله چه راهکاری دارید؟
تمام ترفندم این بود که چون کودک تنها به سینما نمی‌رود و باید با خانواده‌اش به سالن سینما برده شود، بنابراین باید کاری کنیم که والدین هم حوصله تماشا کردن فیلم را داشته باشند. من تلاش کردم همه فیلم‌هایم را هم برای کودکان و هم برای بزرگترهایشان بسازم طوری که هم کوچکترها لذت ببرند و هم بزرگترها حوصله تماشا کردن داشته باشند و این کار را برای من کمی سخت‌تر می‌کند. شاید برای همین است که متن‌ها خوب از آب درنیامده و شترگاو پلنگی درست کردم که هم بزرگترها و هم کوچکترها را جذب کند.
- گریم و طراحی لباس و طراحی صحنه و جلوه‌های ویژه اهمیت بسیار زیادی در این ژانر پیدا می‌کند درباره این بخش از کارتان در فیلم «تورنا۲» چه بگویید که چه اندازه روی آن کار انجام شد؟
من به گریم به شدت حساسم و برای لباس کارکترها، دکور و اکسسوار هزینه‌های هنگفت می‌کنم. تلاش می‌کنم مناظر بسیار دیدنی برای بچه‌ها بسازم. بچه‌ها آنچه را در فیلم‌های فانتزی می‌بینند، در فیلم‌های دیگر نمی‌بینند و همین فانتزی است که جذب‌شان می‌کند و برای همین هم این فیلم‌ها را مکرر تماشا می‌کنند. در سینمای کودک وقتی فیلم خوبی ساخته می‌شود بچه‌ها یک بار با رغبت نگاه می‌کنند اما وقتی این فیلم موفق است که بچه‌ها آن را مکرر نگاه کنند. در فضای کودکانه فیلم، ترانه و موسیقی شاد بسیار اهمیت دارد و بدون دکور، لباس و گریم خوب، حاصل کار نتیجه بخش نیست و بچه‌ها را جذب نمی‌کند.
- در فیلم «تورنا۲» تکنولوژی ویژوال افکت چقدر به پیشبرد اهداف شما کمک کرد و چقدر برای آن هزینه کرده اید؟
بیشترین کمک و بهره را در این فیلم از تکنولوژی ویژوال افکت گرفته‌ام چرا که بخش خیال‌انگیز فیلم تورنا۲ را با این تکنولوژی پیش برده‌ام و می‌برم و اگر نباشد نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود و به همین دلیل بیشترین هزینه را هم در این بخش کرده‌ام.
سید جواد هاشم: ترفندم این بود که چون کودک تنها به سینما نمی‌رود و باید با خانواده‌اش به سالن سینما برده شود، بنابراین باید کاری کنیم که والدین هم حوصله تماشا کردن فیلم را داشته باشند. من تلاش کردم همه فیلم‌هایم را هم برای کودکان و هم برای بزرگترهایشان بسازم طوری که هم کوچکترها لذت ببرند و هم بزرگترها حوصله تماشا کردن داشته باشند
- موسیقی از وجوه اصلی آثار شماست و به نظر می‌رسد با توجه به تجربیاتی که در زمینه موسیقی کودک دارید، در این بخش با وسواس عمل کرده اید.
بله. رشته اصلی هنری من در دوران معلمی موسیقی کودک بوده است و در زمان فعالیتم در آموزش و پرورش روی موسیقی کودک و آهنگسازی هم کار کرده‌ام به همین دلیل در کارهای سینمایی‌ام روی این بخش حساس هستم اما خودم را ملزم ندانستم که خودم برای فیلم‌هایم آهنگسازی کنم و این کار را به دوستم بهنام صبوحی سپردم و نتیجه خوبی هم گرفتیم.
- زمان نوشتن فیلمنامه‌ها صرفا به تخیلات و داستان‌پردازی خودتان اکتفا می‌کنید یا از نظریات کارشناسان روانشناسی کودکان هم استفاده می‌کنید؟
این بخش از ضعف‌های کار من است. خیلی هم دوست دارم این ضعف را پوشش بدهم اما خیلی وقت‌ها شدنی نیست من بیشتر از تجربیاتم در دوران معلمی استفاده می‌کنم و سعی می‌کنم آن چیزی را که بچه‌ها دوست دارند، بنویسم و بر اساس آن فیلم بسازم.
- ایده اصلی شهر گربه‌ها گویا از فیلم این تایم گرفته شده است اما داستان ترنادو از کجا به ذهن‌تان رسید؟
تورنا۲ قصه‌ای است که خودم نوشتم به نام «سفر به فضا» و این قصه تبدیل شد به فیلمنامه‌ای ۱۳ قسمتی که قرار بود سیمافیلم آن را بسازد و البته هرگز ساخته نشد و بعدها این کار را با تغییر نام به «ترنادو» که نام سفینه بچه‌هاست ساختم.
- فیلم بعدی شما چه خواهد بود؟
فیلم بعدی من با نام «امپراطوری میمون‌ها» کار فانتزی بسیار بزرگی است که اگر هزینه تولید آن فراهم شود، خواهم ساخت اما ممکن است قبلا از آن فیلم دیگری با نام «شهر الاغ‌ها» را بسازم که یک کار کمدی است و در حال حاضر در مرحله طرح است و به دنبال سرمایه‌گذار هستم که بتوانم آن را بسازم.
- و نظرتان درباره اکران آنلاین چیست؟
اکران آنلاین اگر با بی‌انصافی شبکه‌های ماهواره‌ای همراه نمی‌شد، به شدت برای تهیه‌کنندگان به‌صرفه‌تر بود اما اگر مردم به صورت قانونی این فیلم‌ها را تماشا کنند، اکران آنلاین سود دو طرفه دارد هم خانواده‌ها با پرداخت مبلغی می‌توانند هر زمان که خواستند فیلم را تماشا کنند و هم سود ۷۰ درصدی به تهیه‌کنندگان می‌رسید و می‌شد به تولید بیشتر فیلم‌های کودک امیدوارتر بود.
