گیشه فیلم‌های خاص و هنری در سال ۲۰۲۱

«انگل» و امیدی که «تعطیل» شد

«انگل» با فروشی ۵۵ میلیون دلاری، در مراسم اسکار ۲۰۲۰ برنده ۴ تندیس طلایی شد و به اولین فیلم غیرانگلیسی‌زبان برنده اسکار بهترین فیلم بدل شد. سه ۳ بعد، سینماها تعطیل شدند.

«انگل» مثل نشانه‌ای از رشد گیشه و تحول در اکوسیستم فیلم‌های خاص و هنری به نظر می‌رسید چون از مبنای فرسوده تماشاگران قدیمی و عدم استقبال‌شان از آثار خارجی‌زبان فراتر رفت و این امید را زنده کرد که مخاطبان جدید و جوان‌تر در اکران محدود از فیلم‌های سینمایی تحسین‌شده و خلاقانه حمایت خواهند کرد؛ اما این اتفاق روی نداد و در سال ۲۰۲۱، فروش کل در سینماهای ایالات متحده ۶۱ درصد – در قیاس با ۲۰۱۹ – کاهش پیدا کرد؛ افتی که در مورد گیشه آثار خاص بیش از هفتاد درصد بود. رقم خام مربوط به این کاهش فروش، حتی زشت‌تر هم به نظر می‌رسد: مجموع فروش گیشه‌ی آثار هنری و خاص در سال ۲۰۱۹ هفتصد میلیون دلار بود که در ۲۰۲۱ به ۲۵۳ میلیون کاهش پیدا کرد. هرچه بیش‌تر چنین آمار و ارقامی را مرور کنیم، موضوع ناراحت‌کننده‌تر می‌شود؛ مثلاً در ۲۰۱۹، دوازده فیلم خاص از مرز فروش بیست میلیون دلار عبور کردند که در ۲۰۲۱، فقط یک فیلم بود: انیمه «شیطان‌کش: قطار موگن»/ Demon Slayer: Mugen Train که ۳۶ میلیون فروخت و «فان‌یمِیشِن» پخش‌کننده‌اش بود؛ رقمی که چهارده درصد از فروش کل سالانه است. البته نباید فراموش کرد که این اقتباس از مانگاهای ژاپنی، اغلب در سالن‌های سینمای اصلی روی پرده رفت.

«شوالیه سبز»/ The Green Knight از کمپانی پخش «اِی۲۴» دومین فیلم پرفروش گیشه اکران محدود ایالات متحده بود. «فرنچ دیسپچ»/ The French Dispatch جدیدترین اثر وس اندرسن هم با فروشی شانزده میلیون دلاری، عملکرد خوبی داشت هرچند در قیاس با فیلم‌های قبلی او حرفی برای گفتن نداشت: «هتل بزرگ بوداپست»/ The Grand Budapest Hotel که در سال ۲۰۱۴ حدود ۵۹ میلیون فروخت و «جزیره سگ‌ها»/ Isle of Dogs که در ۲۰۱۸ به فروشی ۳۲ میلیونی رسید. فیلم جدید اندرسن هم که هنوز عنوانی ندارد، فعلاً پخش‌کننده‌ای ندارد اما نتفلیکس اعلام کرده که تهیه‌کننده‌اش خواهد بود و فیلم، اقتباسی از یکی از آثار رولد دال است؛ که این غول عرصه پخش مجازی و تولید محتوای اختصاصی، تازگی کتابخانه‌اش را خریده است!

در سال ۲۰۲۱ فقط دو فیلم خاص و هنری دیگر به فروشی بیش از ده میلیون دلار دست پیدا کردند: «استیل‌واتر»/ Stillwater (از کمپانی فوکِس) و «شاخ‌ها»/ Antlers (سرچ‌لایت) که گیرمو دل تورو تهیه‌کننده‌اش بود. از این لحاظ شش فیلم در ۲۰۲۱ بالای ده میلیون دلار فروختند در صورتی که در ۲۰۱۹ این رقم ۲۲ فیلم بود.

پردرآمدترین بازیگران سال ۲۰۲۱

پاندمی و آغاز دورانی تازه

شیوع کووید-۱۹ به‌شدت وضعیت اکران و جدول‌های فروش همه‌ی آثار سینمایی را تحت تأثیر قرار داد یا به‌اصطلاح ستاره‌دار کرد؛ اما وضعیت نمایش خانگی موضوع دیگری است. درآمدهای «بالاتر از همیشه»ی نمایش خانگی، به رقم‌های فروش تمام فیلم‌های اکران‌شده اضافه شد؛ فیلم‌هایی که بیش‌ترشان مدت کوتاهی پس از آغاز اکران، به صورت مجازی و در قالب ویدیوهای درخواستی عرضه شدند؛ و البته که این دست فروش‌ها در سال گذشته، به‌مراتب چشمگیرتر از موفقیت‌های گهگاهی پیش از آن، در جدول‌های فروش ده فیلم برتر سال‌های پیش از کرونا و پایگاه‌های پخش مجازی بودند.

در فصل جوایز گذشته، فیلم‌های «سرزمین خانه‌به‌دوشان»/ Nomadland، «پدر»، «میناری»/ Minari و به‌خصوص «زن جوان نویددهنده»/ Promising Young Woman در پخش مجازی و خانگی خیلی خوب دیده شدند؛ و استودیوها هشتاد درصد بهای اجاره‌شان را طلب کردند که حدود بیست دلار بود. بر این اساس درآمدهای بسیار خوبی کسب شد که اگر بالاتر از فروش این فیلم‌ها در گیشه نباشد، پایین‌‌تر از فروش اکران محدود و عواید بعدی – در حالت طبیعی و پیش از کرونا – هم نبود.

کمپانی‌های «سونی پیکچرز کلاسیکس» و «سرچ‌لایت» همچنان بر اکران طولانی‌تر در سینماها تأکید دارند اما تقریباً تمام پخش‌کننده‌های دیگر، دنباله‌رو «فوکس فیچرز» هستند که پس از سه هفته اکران (یا در مواردی خاص چهار هفته، مثل «بلفاست»/ Belfast) فیلم‌های‌شان را به صورت مجازی نیز عرضه می‌کنند. در ماه‌های اخیر «ورق‌شمار»/ The Card Counter، «شوالیه سبز» و «اسپنسر»/ Spencer از آن دست فیلم‌هایی بودند که در بعضی از جداول فروش مربوط به ویدیوهای درخواستی، در میان ده‌تای برتر قرار گرفتند. البته این موضوع درباره اغلب فیلم‌های تحسین‌شده صدق نمی‌کند. «یادگاری: قسمت دوم»/ The Souvenir: Part II و «زودباش زودباش»/ C’mon C’mon از «ای‌۲۴»، «جزیره برگمان»/ Bergman Island از «آی‌اف‌سی» و «توده»/ Mass از «بلیکر استریت»، همه از کسب موفقیت‌های چشمگیر بازماندند. «بلفاست» با این‌که در جوایز اسکار شانس زیادی دارد ولی به هیچ‌یک از فهرست‌های ده‌تای برتر راه پیدا نکرد؛ اما این فیلم‌ها به لطف حیات طولانی‌مدت‌شان در نمایش‌های خانگی همچنان می‌توانند به درآمدهای خوبی برسند. کمپانی «فوکس» که مورد حمایت «یونیورسال» است، برنامه تولید پروپیمانی چیده که به‌نوعی می‌گوید شیوه‌های جدید عرضه‌ی این فیلم‌ها جواب داده است.

برندگان دور از ذهن

دوتا از بهترین عملکرد‌های اخیر در میان فیلم‌های نمایش خانگی به دو فیلم مستقلی برمی‌گردد که در حالت عادی، مناسب اکران محدود در گروه آثار هنری و خاص شناخته نمی‌شدند: «خوک»/ Pig از کمپانی «نئون» که ۹۷۱ هزار دلار در سینماها فروخت و «هِنری پیر»/ Old Henry‌ از «شاوت فکتوری» که زیر صدهزار دلار فروش کرد.

پخش‌کننده‌های مجازی و آنلاین – حتی با وجود رونمایی از فیلم‌ها در اکران محدود و میزان استقبال و فروش کلی که به‌ندرت گزارش می‌شود – توجهی را که معطوف اکران محدود آثار خاص و هنری بود به خود جلب کرده‌اند. نتفلیکس امسال در فصل جوایز با فیلم‌های «بالا را نگاه نکن»/ Don’t Look Up و «قدرت سگ»/ The Power of the Dog دستش پرتر از همیشه است. «اپل» درام «کودا»/ CODA را دارد که گران‌ترین خرید حقوق پخش در تاریخ جشنواره ساندنس است؛ و البته «تراژدی مکبث»/ The Tragedy of Macbeth که تازه عرضه شده. «آمازون» هم فیلم‌های «آنت»/ Annette و «ریکاردو بودن»/ Being the Ricardos را داشت و حالا «قهرمان» را در اکران محدود دارد که در هفته آتی به صورت مجازی هم پخش خواهد شد.

این فیلم‌ها می‌توانستند در اکران غوغایی به‌پا کنند اما حقیقت این است که اغلب‌شان اگر فقط گزینه نمایش عمومی در سینماها را داشتند، اصلاً ساخته نمی‌شدند. سالن‌های سینما با چالش‌های بزرگی روبه‌رو شده‌اند و اغلب‌شان روزگار پاندمی را به‌واسطه کمک‌های دولتی به‌سر کرده‌اند؛ کمک‌هایی که دیگر در کار نیستند و سینماها باید با تماشاگری که به نمایش خانگی عادت کرده است و به دلایل مختلفی تمایل چندانی به بازگشت به سالن‌های سینما ندارد، کنار بیایند و به حیات‌شان ادامه دهند.

تغییرهایی که پاندمی باعث شد

پاندمی، الگوهای اکران را هم جابه‌جا و تغییر داده است. فیلم‌هایی که زمانی فقط در سینماهای مخصوص نمایش آثار هنری و خاص اکران می‌شدند حالا در صدها سینما روی پرده می‌روند و گاهی وقت‌ها در بیش از هزار سالن. از سوی دیگر، بیش‌تر پایگاه‌های پخش مجازی و آنلاین، جای سینماهای هنری را برای مشترکان خود گرفته‌اند.

جشنواره ساندنس ۲۰۲۲ که قرارست به صورت مجازی برپا شود، احتمالاً اطلاعات جدید زیادی درباره پخش آثار هنری و خاص در سال آینده به ما خواهد داد؛ اما از همین حالا می‌دانیم که حقوق پخش عنوان‌های برتر را بازی‌گردان‌های اصلی کسب خواهند کرد.

همان طور که اریک کوهن تازگی گزارش داده بود، همچنان فیلم‌های هنرمندانه زیادی ساخته می‌شوند اما عملکرد مالی این آثار دیگر به‌واسطه اکران و فروش در گیشه رقم نمی‌خورد. پخش‌کننده‌های آثار خاص و هنری، حسابی متعهد و مبتکر هستند اما برای آن‌ها فیلمی مثل «انگل» فقط یک نگاه کوتاه به بخشی از جهان چندگانه پخش آثار مخاطب خاص در این روزگار بود.

منبع: ایندی‌وایر – تام بروئگه‌مان