۲۰ نکته جذاب در مورد فیلم دکتر ژیواگو

به مناسبت سالگرد اکران فیلم دکتر ژیواگو که توسط «موسسه فیلم آمریکا» (AFI) رتبه ۳۸ بین ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ ۱۰۰ سال اخیر آمریکا را به خودش اختصاص داده بود، ۲۰ حقیقت جذاب در مورد فیلم و حواشی آن برای‌تان گردآوری کرده‌ایم.

نقد و بررسی فیلم دکتر ژیواگو

1. انتشار رمان و نمایش فیلم در خود شوروی ممنوع بود. دلیل ممنوعیت این بود که پاسترناک موضعی مستقل (نه الزاما خصمانه!) در مورد وقایع انقلاب و دوران بعد از آن اتخاذ کرده و صادقانه شرایط زمانه را به تصویر کشیده بود. ممنوعیت نمایش فیلم در روسیه تا سال ۱۹۹۴ هم ادامه داشت و در این سال سرانجام فیلم در سرزمینی که به آن تعلق داشت اکران شد!
2. به خاطر ممنوعیت انتشار رمان در شوروی، طبعا در دهه ۶۰ میلادی که اوج دوران خفقان در این کشور بود، به یک گروه غربی اجازه فیلمبرداری فیلم در شوروی داده نمی‌شد. به همین دلیل گروه فیلمبرداری راهی اسپانیا شد و در مدت‌زمانی طولانی فیلم دکتر ژیواگو را در این کشور فیلمبرداری کرد.
3. فیلم دکتر ژیواگو در زمان دیکتاتوری ژنرال فرانکو در اسپانیا ساخته شد. یک روز وقتی گروه سازنده مشغول تصویربرداری از یکی از صحنه‌های تظاهرات فیلم که در آن مردم شعارهای مارکسیسیتی سر می‌دادند بود، پلیس اسپانیا از ترس وقوع یک انقلاب فورا به صحنه ریخت و حتی وقتی فهمید ماجرا فیلمبرداری یک فیلم است، اصرار داشت که تا پایان صحنه تصویربرداری آن صحنه در محل حضور داشته باشد.
4. «عمر شریف» هنگام مذاکره با دیوید لین بسیار کم‌توقع بود و انتظار داشت کارگردان یکی از نقش‌های فرعی فیلم دکتر ژیواگو را به او پیشنهاد کند، ولی وقتی لین نقش ژیواگو را به او سپرد شگفت‌زده شد. او در هنگام تولید فیلم موهایش را تراشید و از کلاه‌گیسی تقریبا سرخ‌رنگ برای بازی در نقش یوری ژیواگو استفاده کرد.
   
5. جرالدین چاپلین دختر «چارلی چاپلین» کبیر، شخصیتش در فیلم دکتر ژیواگو را با الهام از شخصیت واقعی مادرش «اونا چاپلین» بازی کرد.
6. انتخاب اول گروه تولید برای بازی در نقش «لارا» معشوقه ژیواگو، جین فوندا بود. فوندا اما طاقچه‌بالا گذاشت و گفت حاضر نیست ۹ ماه در اسپانیا زندگی کند. البته او چندی بعد پیشمان شد و به تیم سازنده اطلاع داد در فیلم حضور پیدا خواهد کرد، ولی خیلی دیر شده بود و «جولی کریستی» نقش لارا را تصاحب کرد تا مهم‌ترین بازی زندگی‌اش را ایفا کند.
7. تهیه‌کننده فیلم، کارلو پونتی اساسا امتیاز اقتباس از رمان را خریده بود تا نقش اول زن فیلم به همسرش «سوفیا لورن» برسد. اما دیوید لین با این استدلال که سورن زیادی برای این نقش قدبلند است، سرسختانه مانع حضور همسر زیبای تهیه‌کننده در فیلم شد.
8. منتقدان در زمان نمایش فیلم دکتر ژیواگو خیلی آن را تحویل نگرفتند و از زمان طولانی ۳ ساعته فیلم شکایت داشتند و رویکرد آن به تاریخ را ساده‌انگارانه و مبتذل می‌پنداشتند؛ لکن همزمان داستان عاشقانه و مضمون بسیار انسانی فیلم را می‌ستودند.
9. فیلم دکتر ژیواگو در دوره ۳۸ جوایز اسکار ۵ مجسمه طلایی را به خانه برد و پنج‌تای آن را هم به رقیب قدرش «آوای موسیقی» (در ایران اشک‌ها و لبخندها) باخت.
10. بودجه فیلم دکتر ژیواگو ۱۱ میلیون و میزان فروش آن ۱۱۱ میلیون دلار بود! رقم فروش آن هرچند الان بودجه یک فیلم نسبتا معمولی در هالیوود است، اما اگر نسبت بودجه به فروش، قیمت بلیت و نرخ تورم را لحاظ کنیم، فیلم به هشتمین فیلم پرفروش تاریخ سینما در آمریکا و کانادا تبدیل می‌شود.
11. بازیگری که نقش جوانی‌های یوری ژیواگو را در صحنه تشییع‌جنازه مادرش بازی کرده بود، «طارق شریف» پسر عمر شریف بود.
12. فیلم دکتر ژیواگو به لحاظ نژاد بازیگرانش بسیار متنوع است، اما در گروه بازیگران عظیم فیلم نه تنها هیچ بازیگر روسی وجود نداشت، که هیچ‌کدام حتی ریشه روسی هم نداشتند. «راد اشتایگر» هم احتمالا تنها بازیگر آمریکایی فیلم بود. با وجود تولید فیلم توسط آمریکا تقریبا اکثر بازیگران اصلی آن بریتانیایی بودند.
13. وقتی از فیلمنامه‌نویس فیلم رابرت بولت پرسیدند آیا «سارا مایلز» برای بازی در نقش «لارا» مناسب است یا نه، او با بی‌رحمی پاسخ داده بود «نه! اون فقط یه […] دهاتیه!» بولت بعدا با مایلز ازدواج کرد!
14. فیلمبرداری در کشور نه چندان سرد اسپانیا دردسرهای زیادی داشت. اولا زمستان معتدل این کشور مترادف بود با نباریدن برف. بعد هم مزارع خیلی زود و در فاصله چندهفته مانده به بهار کاملا سبز شدند و گروه تولید مجبور شد با استفاده از رنگ سفید، پودر گچ و ورقه‌های لاستیکی سفیدرنگ، لوکیشن‌ها را برفی جلوه دهد.
    
15. تنها در طول دوره اکران فیلم، ۶۰۰.۰۰۰ نسخه از ساوندترک مشهور فیلم به فروش رفت.
16. انتخاب اول دیوید لین برای نقش ژیواگو پیتر اوتول بود. اما اوتول که تجربه طاقت‌فرسایی را با لین سر ساخت شاهکار دیگرش «لورنس عربستان» تجربه کرده بود، فورا پیشنهاد او را رد کرد. مشقت‌های ساخت «لورنس» شکافی بین این دو ایجاد کرد که متاسفانه هرگز ترمیم نشد.
17. وقتی کارگردان، موریس ژار را برای ساخت موسیقی فیلم پیشنهاد داد، کمپانی به او گفت «ژار برای شن‌وماسه خوب است. برای برف انتخاب‌های بهتری در استودیو داریم.» موسیقی بسیار معروف فیلم نهایتا توسط ژار ساخته شد و جایزه اسکار بهترین موسیقی اریجینال را هم گرفت.
18. با وجود پافشاری لین بر انتخاب ژار و کسب اسکار بهترین موسیقی، خود لین هیچ‌وقت طرفدار موسیقی فیلمش نشد و اعتقاد داشت موسیقی آن بیش از حد رمانتیک شده است.
19. برای بازسازی مسکو، یک دهکده ۱۰ هکتاری در «کانیاس» در حومه شهر مادرید ساخته شد. این دهکده شامل یک خیابان ۷۰۰ متری سنگ‌فرش‌شده شامل تراموا، ایستگاه قطار، ماکتی از کاخ «کرملین» و ۶۰ مغازه و خانه بود که دور یک میدان بزرگ واقع شده بودند.
20. برای آن‌ها که فیلم را ندیده‌اند احتمالا باورش سخت باشد که ۱ ساعت و ۲۱ دقیقه طول می‌کشد تا اولین دیالوگ بین لارا و یوری در فیلم برقرار شود.