نقد فیلم یکشنبه های مادرانگی | اشتیاق بی‌پایان عشقی بی‌سرانجام
فیلم یکشنبه های مادرانگی در روزهای قرنطینۀ دوران پاندمی فیلم‌برداری شده؛ فیلمی که می‌توان در آن سایۀ مرگ و نیستی را به اشکال گوناگون احساس کرد.
جاش اوکانر، اولیویا کلمن، در کنار اودسا یانگ و کالین فرث در درام تاریخی یکشنبه های مادرانگی یا Mothering Sunday حضوری تأثیرگذار دارند. این فیلم ماجرای زنی خدمتکار است که با نجیب‌زاده‌ای جوان در رابطه‌ای عاشقانه قرار دارد. در اصل، زنی انگلیسی زندگی گذشته‌اش را مرور میکند و لحظاتی سرنوشت‌ساز را به یاد می‌آورد؛ از جمله یک روز گرم شوم در سال ۱۹۲۴ که سرانجام باعث می‌شود او به نویسنده‌ای تحسین‌شده بدل شود. یکشنبه های مادرانگی در قالب درامی تاریخی و پراحساس که از ضعف‌های ساختاری رنج می‌برد، داستان این زن را دنبال میکند. برای نقد و بررسی یکی از فیلم‌های حاضر در جشنواره کن ۲۰۲۱ با فیلیمو شات همراه باشید.
یکشنبه های مادرانگی یا Mothering Sunday اقتباسی از رمان موجز و جسورانۀ گراهام سویفت به همین نام است. هنگامی‌که نوبت به اظهار ضربات دردناک یک رابطۀ عاشقانۀ پنهانی می‌رسد، فیلم به شکلی جذاب و زیبا پیش می‌رود. داستان فیلم روی رابطۀ خدمتکاری به نام جین فیرچایلد (با بازی اودسا یانگ) و پسر ثروتمند خانواده‌ای مشهور (با بازی جاش اوکانر) متمرکز است. پیش از این، بازیگر نقش فیرچایلد را در شرلی (Shirley) و ملت ترور (Assassination Nation) دیده‌ایم و اوکانر نیز در سریال تاج (The Crown) به ایفای نقش پرداخته است. در فیلم یکشنبه های مادرانگی بازیگران برجستۀ دیگری نیز حضور دارند؛ از جمله کالین فرث، اولیویا کلمن و گلندا جکسون بزرگ که نقش دوران پیری جین را ایفا میکند. البته فیلم بیشتر مجموعه‌ای شیک و تزئینی را به تصویر می‌کشد. این فیلم هم برای مخاطبان مسن‌تری که شیفتۀ آداب و رسوم دانتون ابی (Downton Abbey) هستند، جذاب است و هم برای جوان‌هایی که ترکیبی از حال‌وهوای نفسانی، عاشقانه و تجملی مجموعۀ بریجرتون (Bridgerton) از نتفلیکس را دوست دارند.
۱۲ تا از بهترین فیلم های جشنواره کن ۲۰۲۱
فیلم یکشنبه های مادرانگی یا Mothering Sunday اثر جدید اوا هوسن فرانسوی، مانند اولین فیلم بلند او، پرتره‌ای پرشور از جوانان درگیر عشق است. به همین دلیل، بیشتر مایل است که کاراکترهایش را از طریق عشق و صمیمیت و گاهی از نظر زنانه به تصویر بکشد و آن‌ها را از این طریق واکاوی کند. (البته هوسن فیلم نه‌چندان موفق دختران آفتاب (Girls of the Sun) را نیز در کارنامه‌اش دارد.) البته جلوه‌های بصری باشکوه جهان فیلم، اجراهای متعهدانۀ بازیگران به‌ویژه یانگ، تدوین جریان سیال ذهن برای فراخواندن فضای مالیخولیایی و پیچیدۀ کتاب و بیشتر از همه قدرت فوق‌العادۀ صدای درونی و ادبی قهرمان آن کافی نیست. در واقع آنچه باعث ستایش منبع اقتباس شده، صدا و لحن متمایز آن است که با استفاده از سبک غیرمستقیم آزاد بیان می‌شود، اگرنه اسکلت اصلی پیرنگ در ذات خود چیزی بیشتر از یک ملودرام مستقیم نیست.
تهیه‌کنندگان این فیلم الیزابت کارلسن و استیون وولی هستند که پیش از این، تهیه‌کنندگی فیلم کارول (Carol) را بر عهده داشته‌اند. وولی تهیه‌کنندگی بازی گریه (The Crying Game) را نیز در کارنامه دارد. فیلم‌نامۀ این اثر را هم آلیس برچ نوشته است که تألیف فیلم‌نامۀ لیدی مکبث (Lady Macbeth) و همچنین اقتباس تلویزیونی اخیر مردم عادی (Normal People) و چند اپیزود از سریال وراثت (Succession) را در کارنامۀ کاری خود دارد.
این تهیه‌کنندگان محترم به همراه هوسن و فیلم‌نامه‌نویس اثر، برای گریز از ابزار کنونی نه‌چندان رایج داستان‌سرایی از طریق صدای خارج از تصویر انتخاب شده‌اند؛ رویکردی که به‌نوعی در برخی لحظات، سبک نثر سویفت را یادآوری میکند. در حقیقت، آن‌ها هیچ راهی برای به‌تصویر‌کشیدن کیفیت درونی کاراکتر اصلی خود ندارند، جز اینکه پیرنگ داستانی را گسترش دهند. این بدین معناست که قلمروی داستان باید بسیار بیش از جهان کوچک آن که در یک روز رخ می‌دهد، توسعه یابد. درنتیجه، فیلم در قالب فلش‌فوروارد برخی از وقایعی را که در کتاب ذکر شده است، به تصویر می‌کشد؛ از جمله ازدواج کوتاه جین با فیلسوفی به نام دونالد با بازی ساپ دیریسو (که پیش از این در فیلم خانۀ او (His House) بازی کرده است). گفتنی است که این لحظات بخش مهمی از زمان فیلم را تشکیل می‌دهند.
حتی مخاطبانی که رمان را نخوانده‌اند، احتمالاً احساس می‌کنند که در این دامنۀ وسیع، چیزهایی کم‌رنگ یا نامتعادل شده است. در پایان، فیلم یکشنبه های مادرانگی داستان زن بااعتماد‌به‌نفسی را بیان میکند که در دو رابطۀ متفاوت قرار می‌گیرد و پشت ماشین‌تحریر خود می‌نشنید تا داستانش را به رشته تحریر درآورد. در همان حال هم او را با لباس‌های شگفت‌انگیز آن دوره، در سایه‌های قرمز و آبی می‌بینیم؛ بنابراین نباید کار طراح لباس متواضع و فوق‌العادۀ فیلم، سندی پاول، را نادیده بگیریم. ما نمی‌توانیم به غیر از برخی کلماتی که با صدای بلند روی صفحه تایپ می‌شود، سایر نوشته‌های جین را ببینیم یا درباره‌شان بشنویم. در نتیجه، نمی‌توانیم متقاعد شویم که او قرار است به رمان‌نویسی در سطح جهانی و هم‌تراز با دوریس لسینگ (یکی از منابع الهام داستان) تبدیل شود. هرچند با توجه به انتخاب بازیگران معروف و برجسته، احتمالاً باید استنباط کنیم که این شخصیت آن‌قدری خوب بوده که کسی مانند گلندا جکسون نقش او را پذیرفته باشد! البته، متأسفانه، ما فقط بخشی از یک جکسون شکننده اما همچنان باشکوه و چشمگیر را در این اثر مشاهده می‌کنیم.
سی‌دقیقه ابتدایی فیلم یکشنبه های مادرانگی یا Mothering Sunday در سال ۱۹۲۴ می‌گذرد، اما فیلم در پردۀ سوم ضعیف می‌شود و از درخشندگی نیم‌ساعت نخست فاصله می‌گیرد. در اینجا، ما با جین روبه‌رو می‌شویم. او زنی جوان و باهوش است که در پرورشگاه بزرگ شده. دوست او میلی (با بازی پاتسی فرن)، خدمتکار آشپزخانه است و هر هفته در یکشنبه های مادرانگی به دیدن مادرش می‌رود. (روز تعطیلی که در آن افراد پول‌دار به خدمتکاران خود اجازه می‌دهند به دیدار خانواده‌هایشان بروند). اما جین برخلاف او مادری ندارد که نیاز باشد به ملاقاتش برود. بنابراین کارفرمای جین، آقای نیون (با بازی کالین فرث) به او انعام می‌دهد تا هرطور که دوست دارد خرجش کند. به‌این‌ترتیب، جین این اجازه و آزادی را پیدا میکند که هرطور می‌خواهد از روزش لذت ببرد.
معلوم است که جین واقعاً خوشحال می‌شود؛ زیرا مخفیانه بیرون می‌رود تا صبح را با معشوق خود پل شرینگهام (اوکانر) بگذراند. بر اساس فلاش‌بک‌ها می‌دانیم که آن دو عادت کرده‌اند یکدیگر را در انبارها و اسطبل‌ها ملاقات کنند. اما امروز با همیشه فرق دارد. پدر و مادر پل (با بازی کریگ کراسبی و امیلی ووف) برای صرف ناهار با آقای نیون و همسرش کلیری (با بازی اولیویا کلمن) راهی رودخانۀ تیمز در هنلی هستند. به همین دلیل، آن دو فرصت دارند که یک روز واقعی را با یکدیگر سپری کنند. خانوادۀ هابدی، شامل یک مرد (با بازی سایمن شپرد)، همسرش (با بازی کارولین هارکر) و دختری مغرور به نام اِما (با بازی اما دآرسی) به چهار نفر فوق می‌پیوندند.
پل قرار است تا دوهفتۀ دیگر با اِما ازدواج کند و حس ناگفته‌ای وجود دارد که او و جین هر دو می‌دانند این احتمالاً آخرین دیدار آن‌هاست. در این میان، پل عجله‌ای ندارد که خودش را به‌موقع برای ناهار برساند؛ درعین‌حال نیز هیچ‌چیز ناخوشایند و ناامید‌کننده‌ای دربارۀ رابطۀ او و جین وجود ندارد. آن‌ها هردو قوانین این دنیا را می‌فهمند. این بدین معناست که هیچ پایانی به سبک سیندرلا وجود ندارد و خدمتکاران به وصال با جنتلمن نجیب‌زاده نمی‌رسند! بنابراین باید از هر زمان احتمالی برای بهره‌بردن از خوشی‌ها و لذت‌ها استفاده کرد. به‌ویژه اینکه آن‌ها در جهانی خشن زندگی می‌کنند؛ همین چند سال پیش هر دو برادر بزرگ‌تر پل (که یکی از آن‌ها در اصل قرار بود با اِما ازدواج کند) به‌اضافۀ دو پسر نیون و محبوب میلی، همه در جنگ جهانی اول کشته شدند!
فیلم یکشنبه های مادرانگی در روزهای قرنطینۀ دوران پاندمی در سال ۲۰۲۰ و در سکوت خبری فیلم‌برداری شده؛ فیلمی که می‌توان در آن سایۀ مرگ و نیستی را به اشکال گوناگون، از درون داستان و همچنین درون‌مایۀ اصلی آن احساس کرد. این مسئله باعث می‌شود که پیوند دیوانه‌وار عاشقان جوان در فیلم، انرژی‌بخش و تایید‌کننده ارزش و اهمیت زندگی به نظر برسد. به‌ویژه هنگامی‌که این شوروحال را در مقابل چهره‌های دل‌شکستۀ افراد مسن‌تر در هنگام ناهار قرار می‌دهیم. به‌طور خاص، می‌توان به نگاه‌های غمگین و خالی فرث و کلمن و رنج غیرقابل تحمل والدین داغ‌دیده اشاره کرد که در فیلم به شکلی ظریف به تصویر کشیده می‌شود.
جین در این مرحله از زندگی‌اش عاری از این دردهاست. هنگامی‌که پل سرانجام برای صرف ناهار او را ترک میکند، او در اطرف عمارت خالی خانوادۀ پل شروع به قدم‌زدن میکند. یانگ با اعتمادبه‌نفسی ستودنی و به‌سادگی شخصیت جین را حتی به‌شکلی مسحورکننده به تصویر می‌کشد. بی‌قیدی و رهایی یانگ به‌خوبی با اجرای اوکانر مطابقت دارد و او مقابل دوربین کاملاً راحت است.
هرچند فیلم یکشنبه های مادرانگی نقص و ایراداتی دارد، شاید بتوان آن را یکی از پرشورترین فیلم‌های تاریخی عاشقانه دانست.
منبع: HollywoodReporter