نگاهی به فیلم «چشم و گوش بسته»؛ یک الگوی حسابی برای کمدی‌های ایرانی
فیلم «چشم و گوش بسته» به‌زودی بر روی فیلیمو قابل‌تماشاست. داستان این کمدی درباره همراهی دو شاهد یک جنایت است که هیچکدام به‌طور کامل از وقوع جرم اطلاع ندارند؛ یکی به دلیل ناشنوایی و دیگری به دلیل نابینایی.
سال‌های سال است که چالشی بین منتقدان سینمایی و بخش بزرگی از تهیه‌کنندگان و سینماداران بر سر واژه‌های ابتذال و کمدی مبتذل در جریان است؛ گروه اول تاکید دارند که هر فیلم سطح پایین و محتوای بی‌کیفیتی را نباید به اسم سینما و فیلم به خورد مخاطب بخت‌برگشته داد و از سوی دیگر، پاسخ گروه دوم این است که چرخه اقتصاد سینما معیوب است و اگر همین تک فیلم‌های “بفروش” هم نباشند، توجیه اقتصادی فعالیت در حوزه سینما از بین می‌رود.
حالا در این یادداشت فیلیمو شات قرار است از فیلمی بنویسیم و مثال بیاوریم که می‌تواند پاسخی قانع‌کننده به هر دو تفکر و الگویی درست و اصولی از ساخت یک فیلم خوب، سرگرم‌کننده و پرفروش و مخاطب‌محور به سینمای ایران بدهد. فیلمی حال‌خوب‌کن به نام «چشم و گوش بسته».
«چشم و گوش بسته» کمدی تازه فرزاد موتمن بعد از فیلم «پوپک و مش ماشاالله» است. فیلمسازی که نامش را معمولا می‌توان بین فیلم‌هایی هنری و جدی پیدا کرد و مهمترین آثارش هم متعلق به سینمای کمدی نبوده‌‌اند. با این‌حال، «چشم و گوش بسته» یک کمدی مفرح در سینمای ایران به حساب می‌آید که با موفقیت در گیشه، از پدیده‌های سال ۹۸ بود. چند دلیل و نکته درباره اهمیت فیلم را در ادامه ذکر خواهیم کرد:
نمونه خوب ژانر با ارجاع‌های درست به تاریخ سینما
«چشم و گوش بسته» یک نمونه خوب ژانر است که می‌تواند با حفظ استانداردهای روایی و فرمی در پیشبرد قصه و ساختار درست سینمایی، بدون این که ادعای بزرگی داشته باشد، مخاطبش را بخنداند و سرگرم کند. فیلم پر از ایده‌های خنده‌آور است، مخصوصا در نیمه ابتدایی اثر که اگر تجربه دیدارش را در سالن‌های سینمای پرجمعیت داشتید حتما از حجم خنده مخاطبان متعجب می‌شدید. ارجاع‌های بامزه به فیلم‌های برجسته جهان چون «پالپ فیکشن»، زوج‌سازی‌هایی با الگوپذیری از تضاد چاق و لاغر، دراز و کوتاه، خنگ و باهوش که هرکدام در تاریخ سینما بارها مورداستفاده کمیک قرار گرفته و در اینجا نیز استفاده درستی از این تضادها شده است؛ و البته فیلمنامه‌ای متمرکز روی شوخی‌های پرتعداد با هر موقعیتی که کاراکترها در آن قرار گرفته‌اند، همگی فیلمی دوست‌داشتنی و البته عجیب‌وغریب را شکل داده است.
زوج بازیگری جذاب
ترکیب امین حیایی و بهرام افشاری خیلی جذاب‌تر از آنچه که انتظار دارید در آمده است. بازیگرانی با تضاد فیزیکی و تفاوت‌های آشکار در سبک بازیگری که در اینجا به شکلی دوست‌داشتنی مکمل یکدیگر شده و به یک اجرای هماهنگ دست‌یافته‌اند. به‌طورکلی، زوج‌سازی از الگوهای کلاسیک سینمای کمدی محسوب می‌شود که در فیلم «چشم و گوش بسته» نیز به‌درستی مورداستفاده قرار گرفته است.
امین حیایی این‌بار، برخلاف همیشه، ایفاگر کاراکتری تیپیکال نیست و نسبت به سابقه طولانی خود در آثار کمدی، تفاوت چشمگیری در شکل اجرای نقش داشته است. حیایی که با انتخاب‌های متفاوتش در سال‌های اخیر و حضور در پروژه‌های مهمی چون «شعله‌ور» و «درخونگاه» توانسته جایگاه هنری خود را ارتقا دهد، حالا بعد از مدت‌ها با این فیلم، یک کمدی متفاوت را به کارنامه‌اش اضافه کرده است.
در طرف مقابل، بهرام افشاری را داریم که به‌راحتی با این فیلم جای خود را به‌عنوان “نقش اول” کمدی‌های سینمای ایران تضمین می‌کند. افشاری در «چشم و گوش بسته» بدون این که گل‌درشت به نظر برسد به شکلی مثال‌زدنی از قابلیت‌های فیزیکی خود استفاده می‌کند. ترکیب کم‌نظیر حیایی–افشاری به نظر آن‌قدر جذاب بوده که انتظار داشته باشیم قسمت‌های بعدی «چشم و گوش بسته» به اکران سینماها برسد یا حتی از این زوج در آثاری دیگر سینمایی استفاده درستی بشود.
حفظ مرز اخلاقی در شوخی با معلولیت
استفاده مناسب و بامزه از معلولیت و طراحی شوخی بدون این که مرز توهین‌آمیزی را رد کند، یکی دیگر از ویژگی‌های فیلم به‌حساب می‌آید. معمولا در آثار کمدی، شیوه‌ای غیراخلاقی از نمایش معلولیت‌ها برای خنده گرفتن از مخاطب به هر قیمتی را شاهد هستیم؛ اتفاقی که حریمش در «چشم و گوش بسته» حفظ شده و شوخی‌ها تنها درباره واقعیت‌های یک فرد نابینا یا ناشنوا در جامعه شکل گرفته است. در اینجا خبری از تمسخر یا کاریکاتوریزه کردن معلولیت نیست. این نکته که به جای استفاده از نقص جسمی در پرداخت کمدی تنها موقعیت‌های بامزه‌ای که ممکن است برای یک فرد معلول پیش بیاید موردتوجه نویسندگان اثر قرار گرفته، از مهمترین نکات فیلمنامه «چشم و گوش بسته» به‌حساب می‌آید. این از دیگر مواردی که این فیلم می‌تواند به‌عنوان یک نمونه خوب در سینمای ایران مورد تقلید و الگوبرداری قرار بگیرد.
در پایان، مجددا باید تاکید کنیم که در سینمای شعارزده ایران که آثار جدی و اجتماعی آن دچار تکرار در مفاهیم و کلیشه در موتیف‌ها شده است و سینمای کمدی و مخاطب‌محور آن اکثرا از ساده‌انگاری و بی‌اخلاقی رنج می‌برد، نمونه‌هایی چون «چشم و گوش بسته» که خلاقانه سعی دارند فضای تازه‌ای به سینمای ایران بدهند، باید مورد تحسین قرار گیرند، از نقاط ضعفشان گذر کنیم و با تاکید روی نکات مثبت آن‌ها تلاشی در شکل‌گیری یک سینمای مخاطب‌محور پیشرو و خلاقانه داشته باشیم.
فیلم «چشم و گوش بسته» ساخته فرزاد موتمن به‌زودی بر روی فیلیمو قابل‌تماشاست. داستان این کمدی درباره همراهی دو شاهد یک جنایت است که هیچکدام به‌طور کامل از وقوع جرم اطلاع ندارند؛ یکی به دلیل ناشنوایی و دیگری به دلیل نابینایی. امین حیایی، بهرام افشاری، آناهیتا درگاهی، مانی حقیقی و... در فیلم ایفای نقش کرده‌اند.
