مسعود اطیابی: صحنه هایی از انفرادی را سانسور کردند

•  یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک اثر سینمایی فیلمنامه است. درباره انتخاب سوژه و پرداخت آن بگویید که پروسه نوشتن فیلمنامه چطور پیش رفت و چقدر روی آن بحث و بررسی صورت گرفت؟

مسعود اطیابی: معمولا نویسنده‌ها خودشان ایده‌هایی دارند و ما هم به عنوان کارگردان ایده‌هایی داریم که برای فیلمنامه استفاده می‌شود و این ایده‌ها نیز برگرفته از وضعیت جامعه است.

• چطور به انتخاب ژانر کمدی رسیدید؟

مردم بحران‌های بسیاری را در زمینه‌های مختلفی پشت سر می‌گذارند و این شرایط گرفتاری‌هایی را برایشان رقم می‌زند و به لحاظ روحی و روانی روی آنها تأثیر می‌گذارد. فیلم کمدی مسکنی بر دردها و آلام مردم جامعه است تا برای لحظاتی گرفتاری‌ها و مشکلاتشان را فراموش کنند. فیلم کمدی نویسنده‌های خاص خودش را دارد و باید ایده‌پردازانی باشند که در دل جامعه حضور داشته باشند.

مسعود اطیابی: فیلم‌های من از جمله همین انفرادی معمولاً با این سانسورها آسیب دیده است. بسیاری از اعضای شورای پروانه نمایش که از این شورا جدا می‌شوند، وقتی فیلم‌هایم را دوباره می‌بینند، موارد سانسوری فیلم باورشان نمی‌شود و از کار خودشان تعجب می‌کنند

• پروسه انتخاب بازیگران چگونه پیش رفت؟ آیا با این فرض که حضور بازیگران حرفه‌ای و باتجربه در زمینه کمدی بخشی از کار شما را ساده‌تر کرده و به فروش فیلم هم کمک می کند، به سراغ این بازیگران می‌روید؟

بازیگری که در زمینه کمدی تجربه‌ای دارد بسیار کمک می‌کند. اما خیلی وقت‌ها بازیگران آثار جدی هم در فیلم کمدی حضور پیدا می‌کنند یا برعکس از حضور بازیگران طنز و کمدی در فیلم‌های جدی هم استفاده می‌شود. در انتخاب بازیگر فیلم کمدی مهم این است که بازیگر توانمندی یک بازیگر خلاقه را داشته باشد. توانایی بدنی، نحوه گویش، ریتم حرکات، گفتار و همچنین واکنش‌هایش در بازی مهم است و همه اینها به تجربه او در بازیگری برمی گردد که قبلا خودش را نشان داده باشد.

• محبوبیت یک بازیگر کمدی چقدر به توفیق و دیده شدن فیلم کمک می کند؟

محبوبیت بازیگر فیلم کمدی هم بسیار حائز اهمیت است و به مخاطب اطمینان خاطر می‌دهد چرا که پیش از این در آثار کمدی حضور موفقیت‌آمیزی داشته است.

• چقدر دست بازیگران را باز می‌گذارید و از پیشنهادهای آنها استفاده می‌کنید و در فیلم انفرادی چقدر از این پیشنهادها و بداهه‌پردازی‌های بازیگران استفاده شد؟

من وقتی فیلمنامه را می‌خوانم، کلیت آن را حفظ می‌کنم و می‌دانم که چیست و چه می‌گوید. همکاری من با بازیگران، نویسنده و سایر عوامل در زمان کار باید یک همکاری درهم تنیده باشد. لازم است که از داشته‌های یک بازیگر باتجربه استفاده کنم و بنابراین طرف مشورت من خواهد بود اما این که اجازه دهم همه کاملاً دستشان باز باشد و هر کس فکر کند که مسیر درست خودش را پیش ببرد، هماهنگی میان اجزای کار و کارکترها پیش نمی‌آید. باید که بازیگران ایده‌هایشان را مطرح کنند ولی در صحنه فیلمبرداری لازم است که هر بازیگر در جهت فضای فیلم، همراه بازیگران دیگر باشد و بده بستان کند و این نیاز به یک هماهنگی و هدایت کلی دارد. یعنی نه طوری که ایده، توان و دانش بازیگران را نادیده گرفت و نه طوری باشد که هر بداهه‌ای را پذیرفت.

• چه بخشی از فیلمنامه و صحنه‌های این فیلم دچار سانسور شد ؟

من شخصا با ممیزی مخالف نیستم به ویژه  اگر درست باشد و توسط کارشناسان درست و خبره که جامعه‌شناسند و شناختی از مردم وجامعه دارند، اعمال شود اما سانسورهای بی‌حساب و کتاب آزار‌دهنده است. به خصوص در آثار کمدی که بسیار مورد قلع و قمع قرار می‌گیرد. فیلم‌های من هم معمولاً با این سانسورها آسیب دیده است. بسیاری از اعضای شورای پروانه نمایش که از این شورا جدا می‌شوند، وقتی فیلم‌هایم را دوباره می‌بینند، موارد سانسوری فیلم باورشان نمی‌شود و از کار خودشان تعجب می‌کنند. بنابراین ما چندان نمی‌توانیم مطمئن باشیم که سانسورها در جهت درست، خداپسندانه و مردم‌پسند باشد و بیشتر دست‌وبال ما را می‌بندد. ما هم اگر چه شناختی نسبت به این مسائل پیدا کرده‌ایم ولی همچنان فیلم‌هایم سانسور می‌شود. فیلم «انفرادی» هم با سانسور مواجه شد و صحنه‌های جذابی از آن حذف شد که البته به مفهوم کلی آسیبی نزده است.

• فیلم‌های کمدی شما مخاطبان بسیاری داشته و پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران لقب گرفته‌اند اما برخی منتقدان روی خوشی به آنها نشان نمی‌دهند. به نظر می‌رسد سلیقه و علاقه مردم برای شما مهم‌تر از نظرات منتقدان هنری است. این طور نیست؟

اصلاً هیچ نقدی درباره فیلم‌هایم نخوانده‌ام و معتقدم که منتقدان واقعی مردم هستند. متاسفانه جامعه منتقدان ما هم محدود شده‌اند و سال‌هاست که خیلی معدود می‌بینم که نقد بنویسند. برخی هم اگر چیزی می‌نویسند، از نظر من منتقد هنری نیستند و بیشتر اظهارنظر می‌کنند و برخی هم بی دلیل فقط برای این که از من خوششان نمی‌آید به فیلم‌هایم حمله می‌کنند که اینها اسمش نقد نیست و آدمهای مهمی هم نیستند و بنابراین نه من توجهی به آنها دارم و نه مردم. با این حال اگر نقد سازنده‌ای ببینم، حتما از آن استفاده می‌کنم. اگر جامعه منتقدان واقعی که بسیار محدودند، دست به قلم ببرند، نقد آنها در جهت پیشبرد فیلم و جذب مخاطب بسیار اثرگذار است.

مسعود اطیابی: اگر انفرادی به اندازه یک مسکن در روحیه مردم اثرگذار باشد، شایسته تمجید است و منتقد واقعی هم تعریف می‌کند. البته ما منتقدان خوب هم داریم که به حاشیه رفته‌اند و دیگر نمی‌نویسند. با این حال  اظهارنظرها و حملات برخی در کانال‌ها و نشریات برای من شایسته توجه نیست

• فکر می کنید می‌شود فیلمی کمدی ساخت که هم بسیار پرفروش باشد و هم نظر منتقدان سینمایی را به خودش  جلب کند؟

منتقدان به نظر می‌رسد که این طور راضی نمی‌شوند و خودشان هم توقعی ندارند. منتقد کسی است که اثری را می‌بیند و متناسب با وضعیت جامعه اثرگذاری آن را ارزیابی می‌کند و درباره نکات مثبت و منفی آن می‌نویسد. اما گاهی برخی منتقدان هم فیلمی را می‌پسندند و از آن تعریف و تمجید کنند که ممکن است بارها کلمات نامناسبی در آن تکرار شده است یا روحیه مردم را تضعیف می کند و اثر مخربی بر روان جامعه دارد. طوری که خودشان هم حاضر نیستند این فیلم‌ها را یک بار دیگر تماشا کنند اما فیلم‌های من را یواشکی بارها با خانواده تماشا می‌کنند. اگر فیلم من به اندازه یک مسکن در روحیه مردم اثرگذار باشد، شایسته تمجید است و منتقد واقعی هم تعریف می‌کند. البته ما منتقدان خوب هم داریم که به حاشیه رفته‌اند و دیگر نمی‌نویسند. با این حال  اظهارنظرها و حملات برخی در کانال‌ها و نشریات برای من شایسته توجه نیست. برای من همان دعایی که مردم در حقم کنند، مهمتر است.

• دلیل پرفروش بودن آثارتان از نظر خودتان  چیست و نقطه قوت کار تیمی شما کجا بوده است؟

بخشی از موفقیت کار در این است که خودم مخاطب هستم. در اجتماع مسائلی هست که مثل همه مردم آن را از نزدیک حس می‌کنم. من جدای از مردم جامعه نیستم و با همه مسائل و مشکلات مردم جامعه سروکله می‌زنم و مثل آنها زندگی می‌کنم و در کنار آنها نفس می‌کشم.

• علاقه‌مندی شما به ساخت آثار طنز و کمدی یک علاقه شخصی است یا فکر می‌کنید ساخت آثار کمدی یک ضرورت برای جامعه امروز ماست و این ژانر ارتباط بهتری با مخاطب برقرار می‌کند و مخاطبان بیشتری را به سینما می‌کشاند؟

اگر طبق علاقه خودم باشد من بیشتر فیلم‌های حادثه‌ای و اکشن را دوست دارم اما الان نیاز به شادابی دارم و فیلمی را  انتخاب می‌کنم که حالم را خوب کند و بنابراین اصلا فیلم‌های تلخ نمی‌بینم. بنابراین احساس می‌کنم که مردم جامعه ما نیز که در و دیوارش خاکستری و از رنگ تهی شده است، نیاز به شادابی دارند و فیلم‌های من تزریق دو ساعت شادابی به مردم جامعه‌ای است که از هم فاصله گرفته‌اند و کمتر یکدیگر را می‌شناسند.

• بخش قابل توجهی از آثار پرفروش سینمای ایران به آثار کمدی اختصاص دارد و بسیاری از فیلم‌ها نیز در همین ژانر ساخته می‌شوند که توفیقی در گیشه به دست نمی‌آورند. فکر می‌کنید شرط فروش بالای یک اثر کمدی در سینما چیست؟

واقعا دلیل آن را نمی‌دانم وهیچ ارزیابی از این مسئله ندارم. کمدی یک ژانر بسیار سخت و دشواری است. فکر می‌کنم باید احترام بیشتری به مخاطب گذاشت و این نکته‌ای است که شامل همه ژانرها می‌شود. نباید مخاطب را وادار کنید که به شما تعظیم کند بلکه این شما هستید که باید به مخاطبتان تعظیم کنید و این یک احترام متقابل می‌آورد.

•  فکر می کنید کمدی و طنز چقدر قابلیت فرهنگسازی برای جامعه ما را دارد؟

فرهنگ باید نشاط به همراه بیاورد. از معماری در شهر گرفته تا همه امور فرهنگی دیگر باید نشاط آفرین باشد تا برای مخاطب خسته‌کننده نشود. سینما هم جزئی از فرهنگ است و لازم است که در کنار نشان دادن مسائل و مشکلات اجتماعی، نشاط آور هم باشد.

• با این تفاسیر فیلم‌های بعدی شما هم در ژانر کمدی خواهد بود؟

قصد داشتم که کار کمدی نکنم اما وقتی به خودم و مردم جامعه‌ام نگاه می‌کنم، احساس می‌کنم که به کمدی نیاز است. در این چند ماه اخیر کارهای ما هم متوقف شده بود و تقریبا یک سال است که کار نکرده‌ایم اما برنامه‌هایی داریم.

• سریال‌سازی و فیلمسازی را در کارنامه خود دارید کدام را ترجیح می دهید و آیا در سریال‌های بعدی هم باز سراغ ژانر کمدی خواهید رفت؟

سریال سازی وضعیت متفاوتی دارد. اگر سریال شروع کنم کمدی و طنز نخواهد بود.

• چرا؟

به این دلیل که کار بسیار سختی است و انرژی مضاعفی می‌طلبد. فعلا آن چه در ذهنم دارم این است که اگر سریال کار کردم، دوست دارم کمدی نباشد ولی از آینده خبر ندارم و ممکن است اتفاق دیگری بیفتد.

• استقبال از این اثر در اکران روی پرده به ویژه در شرایط نامساعد سینمای کشور بسیار خوب بود، فکر می کنید اگر شرایط عادی بود چه انتظاری از این فیلم می رفت؟

قطعا فروش بیشتری داشت و از مرز صد میلیارد تومان هم عبور می‌کرد. اما اکران آن به شرایطی برخورد کرد که هر فیلمی را می‌توانست زمین بزند. «انفرادی» هم زمین خورد اما با کمک مردم بالا آمد.