شخصیت جوکر همیشه بحث‌برانگیز بوده است؛ اما این بار، ماجرا فرق دارد!
فیلم «جوکر» در حال تبدیل‌شدن به بحث‌برانگیزترین فیلم سال است.
فیلم جوکر در حال تبدیل‌شدن به بحث‌برانگیزترین فیلم سال است. این فیلم که در آخرین لحظات به فستیوال فیلم ونیز راه یافت، رکورد باکس آفیس را با حدود ۹۳.۵ میلیون دلار فروش در هفته اول اکتبر شکست. اما استقبال از این فیلم باعث نگرانی بعضی از منتقدان شده است؛ آن‌ها نمی‌دانند که شخصیت جوکر و داستان مردی که با مشکلات روانی دست‌وپنجه نرم می‌کند و به خشونت رو می‌آورد، چه تاثیری بر بینندگان خواهد گذاشت؛ به خصوص که طبق گفته مسئولان پلیس، تاکنون حداقل یک تهدید جدی در مورد تیراندازی در میان جمعیت دریافت شده است.
تا این اندازه بحث‌برانگیز بودن آخرین نسخه جوکر، شاید چندان هم غافلگیرکننده نباشد؛ به‌هرحال، این شخصیت برای چندین دهه مشغول ایجاد هرج‌ومرج بوده است. سازندگان و بازیگران هم حدومرزهای شخصیت جوکر را تا جای ممکن گسترش داده‌اند، درست مانند وقتی که در «شوخی مرگبار» محصول مرتکب تجاوز جنسی شد یا وقتی که جرد لتو هنگام فیلم‌برداری جوخه انتحار زیادی در نقش خود فرو رفت و برای همکاران خود هدایای عجیب و حال به هم زنی فرستاد. با وجود این زیاده‌روی‌ها و تمایل کلی او نسبت به پوچ‌گرایی و هرج‌ومرج، شخصیت جوکر برای بسیاری از کاربرانی که در فضای اینترنت درباره احساس انزوا صحبت می‌کنند یا از جامعه خشمگین هستند، تبدیل به نمادی قدرتمند شده است. بازی نمادین هیث لجر در شوالیه تاریکی محصول ۲۰۰۸، باعث الهام‌بخشی به آنارشیست‌ها، فعالان حقوق مردان و ترول‌های فضای مجازی شد.
اینترنت تبدیل به فضایی شده است که هر شخصیتی یا نمادی می‌تواند به‌راحتی و بدون هیچ کنترلی در آن بچرخد و حتی سوءاستفاده کند. تاریخچه طولانی تعبیر اشتباه از جوکر به‌عنوان یک قهرمان، نه یک تروریست، باعث داغ شدن این بحث شده است که آیا فیلم «جوکر» که نسخه‌ای خشن از این شخصیت است، برای پخش شدن در سینماها مناسب است یا نه؛ مخصوصا با توجه به اینکه تاد فیلیپس تلاش کرد که فیلم را تا حد ممکن به واقعیت‌های زندگی امروز ما نزدیک نگه دارد و نگذارد که به تصویری تصنعی از جهان کتاب‌های مصور تبدیل شود. صحبت‌هایی که در مورد «جوکر» می‌شود حول محور این موضوع هستند که آیا این فیلم، قصد همدلی با شخصیت اصلی و اقدامات خشونت‌بارش را دارد یا با او همدلی می‌کند؟ همین جنبه از شخصیت جوکر ، شبیه داستان‌های خبری است که در مورد تیراندازانی می‌شنویم که قبل از اقدام به کشتار دسته‌جمعی، با خشونت‌های خانگی شروع کرده بودند. بعضی از منتقدان، از شیرجه زدن قلم به زندگی درونی چنین شخصیت شروری دفاع می‌کنند و می‌گویند که این راهی برای درک بهتر این موضوع است که چه چیزی باعث روی آوردن افراد به خشونت می‌شود. اما عده‌ای دیگر بابت این موضوع نگران هستند که فیلم‌نامه به‌قدر کافی تلاش نمی‌کند تا درباره بد و ناپسند بودن اقدامات توریستی جوکر شفاف‌سازی کند؛ آن‌ها انتظار دارند که نویسندگان بر قهرمانانه نبودن رفتار شخصیت جوکر و پیروانش تاکید کند.
در مصاحبه‌های مختلف از فیلیپس و واکین فینیکس پرسیده شده است که آیا نگران ظرفیت فیلم برای ایجاد سوءتفاهم و دامن زدن به خشونت هستند یا نه. فیلیپس این موضوع را رد کرده و گفته است: «فقط امیدوارم مردم تماشایش کنند و آن را به چشم یک فیلم ببینند.» حتی گفته می‌شود زمانی که از فینیکس پرسیده‌اند که «آیا ممکن است فیلم، باعث الهام بخشیدن به یک اقدام خشونت‌بار شود؟» او مصاحبه را ترک کرده است. جالب است بدانید که هیچ‌کدام از بیانیه‌های عمومی آن‌ها، تاریخچه شخصیت مخرب جوکر را به‌صورت مستقیم مورداشاره قرار نمی‌دهد.
برای درک بهتر این موضوع که چرا فیلم «جوکر» تا این حد بحث‌برانگیز است، باید به تاریخچه این شخصیت شرور و برجسته شدن او در گوشه‌های تاریک فضای مجازی نگاه بیندازیم؛ با فیلیمو شات همراه باشید.
«شوخی مرگبار»
(کتاب مصور محصول ۱۹۸۸، فیلم انیمیشنی محصول ۲۰۱۶)
کتاب مصور «شوخی مرگبار» که در سال ۱۹۸۸ منتشر شد، به نویسندگی آلن مور و طراحی برایان بولند و جان هیگینز، داستانی را ارائه می‌دهد که ازنظر خیلی از طرفداران کتاب‌های مصور، سرگذشت اصلی و قطعی شخصیت جوکر است. در یک سری فلش بک می‌بینیم که جوکر پیش‌ازاین که دچار جنون شود، خانواده داشته است. سپس به زمان حال می‌رویم و می‌بینیم که جوکر از تیمارستان آرکهام فرار کرده و کمیسر گوردون را شکنجه می‌کند تا ثابت کند که حتی شریف‌ترین افراد هم می‌توانند درست مانند او، وارد وادی بدی و جنون شوند.
جوکر به‌منظور آزار گوردون، به دختر او (باربارا) شلیک می‌کند که باعث فلج شدن و پایان دورانش به‌عنوان بت‌گرل می‌شود. سپس از او عکس می‌گیرد تا به پدرش نشان دهد.
فمینیست‌ها از این داستان، بابت استفاده ابزاری از باربارا برای انگیزه دادن به پدرش و بتمن، انتقاد می‌کنند. روش جوکر در برابر باربارا ناراحت‌کننده است چراکه چنین شکنجه و تحقیری به‌ندرت برای شخصیت‌های مذکر کتاب‌های مصور پیش می‌آید. مور سال‌ها بعد از نوشتن این کتاب مصور گفت از نوشتن آن پشیمان است: «حتی فکر نمی‌کنم که این کتاب مصور خوبی باشد.»
بحث درباره این داستان هنگامی دوباره بالا گرفت که دی‌سی در سال ۲۰۱۶ فیلمی انیمیشنی با درجه سنی بزرگسال از روی آن ساخت. فیلم‌سازان در مصاحبه‌های خود گفتند که باربارا در داستان اصلی ابزاری برای پیشبرد داستان بوده و کاری از دست آن‌ها برنمی‌آمده است. متاسفانه آن‌ها تصمیم گرفتند با تبدیل کردن باربارا به معشوقه بتمن، وجهه بهتری به او بدهند. این دو شخصیت، در کتاب‌های مصور رابطه‌ای پدر و دختری داشتند، اما در فیلم «شوخی مرگبار»، قبل از اینکه باربارا توسط شخصیت جوکر مورد تعرض قرار بگیرد، بروس وین و باربارا روی پشت‌بامی به هم ابراز علاقه می‌کنند.
این داستان جدید، فقط باعث تشدید تصویر مشکل‌ساز باربارا به‌عنوان یک ابزار جنسی شد. همچنین طبق اطلاعات جدیدی که فقط در فیلم ارائه شده‌اند، جوکر علاوه بر گرفتن عکس از باربارا، به او تجاوز هم می‌کند. این تصویر از شخصیت جوکر به‌عنوان یک متجاوز و موج اعتراض‌های فمنیستی علیه سیر داستانی این فیلم، تنها باعث شعله‌ورتر شدن آتش بحث‌های آنلاین در مورد این کاراکتر و تصویر زنان در فیلم‌های مربوط به او شد. عده‌ای کمی از طرفداران هم از این موضوع شاکی هستند که مبارزان عدالت اجتماعی و فمینیست‌ها سعی داشته‌اند «شوخی مرگبار» را سانسور کنند.
«بتمن»
محصول ۱۹۸۹
یک سال بعد از انتشار کتاب مصور «شوخی مرگبار»، جک نیکلسون، جوکر منفور را در فیلم بتمن تیم برتون به تصویر کشید. بازی او، از اجرای سرخوشانه سزار رومرو در سریال «بتمن» محصول دهه شصت فاصله بیش‌تری داشت و به نسخه تیره‌وتار امروزی نزدیک‌تر بود.
نیکلسون برای این نقش، انتخاب فوق‌العاده‌ای بود؛ مخصوصا با توجه به استعداد او در بروز احساسات و رفتارهای جنون‌آمیز در فیلم‌هایی مانند «درخشش». او نقش جوکری را ایفا کرد که ذهن و روان کاملا پریشانی داشت؛ همین عامل باعث بروز بحث‌های فراوانی در بین منتقدان شد. راجر ایبرت (منتقد فیلم) در یک مقاله نقد و بررسی نوشت: «چیزی ناخوشایند در مورد خشم پشت خشونت فیلم وجود داشت. این فیلم، داستانی خصومت‌آمیز با روحیه‌ای بد در مورد افراد زشت و شیطان‌صفت است و به‌هیچ‌وجه سرخوشی فیلم‌هایی مانند «سوپرمن» یا «ایندیانا جونز» را ایجاد نمی‌کند. این فیلم برای افراد بالای ۱۳ سال رده‌بندی شده است، اما به نظر من اصلا مناسب کودکان نیست.»
«شوالیه تاریکی»
محصول سال ۲۰۰۸
فیلم «شوالیه تاریکی»، نسخه‌ای پریشان کننده از شخصیت جوکر را به دنیا ارائه داد که برای هیث لجر، یک جایزه اسکار را به ارمغان آورد؛ جوکرِ لجر واقعا شایستگی جایزه را داشت. دلیل ترسناک بودن جوکر ِهیث لجر این بود که او از فاش کردن سرگذشت خود خودداری می‌کرد. او در طول فیلم، چندین توضیح مختلف درباره زخم روی صورتش می‌دهد. در یکی از این داستان‌ها، او با چاقو دهان خود را پاره می‌کند تا همسر بدریخت شده‌اش را شاد کند؛ در یکی دیگر، پدر جوکر با چاقو صورت او را به این روز می‌اندازد. در انتهای فیلم، زمانی که بتمن به سراغ جوکر می‌رود، او یک نسخه دیگر از داستان خود را تعریف می‌کند. شخصیت جوکر ، درست مانند یک تروریست قصد دارد باعث ایجاد سردرگمی و آشوب شود؛ دشمنان او نمی‌توانند ذهن یا انگیزه‌هایش را بررسی یا حرکت بعدی‌اش را پیش‌بینی کنند.
اما ماهیت غیرقابل شناخت شخصیت جوکر ، نمایانگر حرکتی ناهنجار بود که در طول یک دهه پس از آن رشد چشمگیری کرد. تعدادی از طرفداران، در طول دوران مشکلات اقتصادی، به‌جای اینکه جوکر را تهدیدی برای کشور بدانند، اغتشاش‌گری او را سرلوحه خود قرار دادند.
در فیلم «شوالیه‌ی تاریکی» آلفرد به‌عنوان هشدار می‌گوید: «بعضی از آدم‌ها فقط می‌خواهند شاهد سوختن دنیا باشند.» اما ترول‌ها آن را فقط یک شعار دانستند. در عوض، افراد بیش‌تری در فضای مجازی در بحث‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود از نقل‌قول‌های جوکر مانند «چرا این‌قدر جدی هستی؟» استفاده کردند. حتی بر اساس یکی از فرضیه‌های طرفداران، قهرمان واقعی فیلم «شوالیه‌ی تاریکی» خود جوکر بود، چراکه خیابان‌های گاتهام را پاک کرد.
شخصیت جوکر ، ترول اصلی ماجراست؛ چراکه شخصیت‌های مقتدر داستان مانند بتمن و هاروی دنت را بازیچه خود می‌کند و درد و رنج دیگران برایش هیچ اهمیتی ندارد؛ در ضمن، کاملا غیرقابل پیگرد هم بود چراکه ناشناس بود.
«جوخه انتحار»
محصول سال ۲۰۱۶
زمانی که استودیوی برادران وارنر اعلام کرد که جرد لتو نقش جوکر را در «جوخه انتحار» بازی می‌کند، طرفداران با دید مثبتی به این قضیه نگاه نمی‌کردند؛ چراکه معتقد بودند بعد از بازی فوق‌العاده لجر که برایش اسکار را به ارمغان آورد، چطور ممکن بود یک نسخه جدید از این شخصیت در حد و اندازه‌ی شرور فیلم «شوالیه‌ی تاریکی» وجود داشته باشد؟
گزارش‌ها حاکی از آن است که لتو تمام تلاش خود را برای این نقش کرد، به‌طوری که حتی چیزهای نفرت‌انگیزی را برای همکارانش در این فیلم ارسال می‌کرد؛ اما شاید تمام این کارها بیهوده بود، چراکه با وجود کم بودن نقش جوکر، حتی بخش‌های بیش‌تری از همان حضور کوتاه را هم در تدوین نهایی حذف کردند.
چند صحنه‌ای هم که به نسخه نهایی راه یافتند، روی رابطه جوکر و هارلی کوئین تمرکز داشتند. رابطه آن‌ها چندان سالم نیست. هارلی کوئین، در گذشته دکتر جوکر بوده است و این مرد شرور، ضمن بازی دادن او قانعش می‌کند که برای اثبات عشقش، به خود آسیب جسمانی برساند. مدتی بعد، کسی را که سعی دارد توجه هارلی را جلب کند، می‌کشد. صحنه‌های خشونت‌آمیز جوکر با هارلی کوئین پیش از اکران فیلم منتشر شدند و انتقادات فراوانی در پی داشتند. البته این صحنه‌ها، به نسخه نهایی راه پیدا نکردند.
دیوید آیر کارگردان، از متن اصلی فیلم دفاع کرد و گفت که این آغاز سفر هارلی برای کسب استقلال و قدرت بود که باعث می‌شود درنهایت، جوکر را رد کند. اما دیگر امکان ندارد بفهمیم که آیر تا چه حد قصد پیش‌روی داشته است. درهرصورت، حداقل حذف شدن بسیاری از صحنه‌های جوکر در «جوخه انتحار»، به این شخصیت کمک کرد تا بُعد مرموز خود را حفظ کند. انگیزه‌های او، جدا از وسواس بیمارگونه‌اش نسبت به هارلی، اصلا توضیح داده نمی‌شوند. اگرچه او به ترسناکی شخصیت جوکر لجر نیست، اما حداقل به همان اندازه خل‌وچل است.
«جوکر»
محصول سال ۲۰۱۹
فیلم «جوکر» هم درست مانند «شوخی مرگبار» تلاش می‌کند این شرور اسرارآمیز را موشکافی کند؛ او مشکلات روانی دارد و نمی‌تواند درمان و داروی مناسب برای این مشکلات را دریافت کند. به خاطر همین مسائل، اطرافیانش با او رفتار مناسبی ندارند. شخصیت جوکر ، از جانب پدری که هرگز ندیده است، احساس طردشدگی و از جانب مادری که پیش او مانده احساس شیفتگی می‌کند. از جانب زنی که مدام تحت نظر داشته هم احساس پس‌زده شدن می‌کند. از جانب مردهایی که به خاطر داشتن پول و قدرت، توجه زن‌ها را جلب می‌کنند، مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد. درنهایت تمام این‌ها دست‌به‌دست هم می‌دهند تا با به‌دست آوردن یک تفنگ، آشوب به پا کند.
از زمانی که «شوالیه تاریکی» اکران شد، خیلی چیزها تغییر کردند؛ این چیزها، تهدیدهایی را هم شامل می‌شوند که برای آمریکایی‌ها ایجاد ترس می‌کنند. تروریسم تبدیل به مسئله‌ای فراگیر شده است و تیراندازی‌های زیادی توسط جوانان ناراضی صورت می‌گیرد؛ جوانانی که علاوه بر بیکاری و وضع بد معیشتی، اغلب توسط زنان پس زده شده‌اند و سابقه اعمال خشونت علیه زنان را دارند. مخاطبان «جوکر» هم ظاهرا باید یا با یک تیرانداز سرخورده همدردی یا حداقل درک کنند که چرا مرتکب این اقدامات خشونت‌آمیز شده است.
حالا که بالاخره بعد از بیش از یک ماه بحث‌وجدل بر سر این فیلم، مخاطبان فرصت تماشای آن را دارند، خود آن‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند که همدردی‌شان باید تا چه میزان باشد. بحث‌برانگیز بودن این فیلم، جلوی به سینما رفتن مخاطبان نشده است و شاید حتی باعث افزایش علاقه آن‌ها هم شده باشد. در هر بحثی پیرامون جایزه اسکار، نام فینیکس برده می‌شود، بنابراین می‌توانیم انتظار داشته باشیم که بحث در مورد اجرای او و ارزش هنری فیلم، تا چند ماه دیگر ادامه داشته باشد. اما زمانی که بالاخره این بحث‌ها تمام شوند و تب فیلم بخوابد، باید انتظار ظهور یک جوکر دیگر را داشته باشیم که باعث دوباره بالا گرفتن این بحث‌ها می‌شود.
منبع: Time
آقای رامین اشتباه میکنید این فیلم برای انسان هایی که درک نشدند خوب و مناسبه چون نشون میده جوکر چه سختیایی کشیده و با سختی های آن ها قابل مقایسه نیست😶
ممنون از پست زیباتون.ایهام زیبا جان
سلام
فیلم خوبی بود ولی از نظر سواد رسانه ای فیل م محکم و نقد پذیر بود
من کاملا با رامین عزیز موافقم
جوکر هم نماد شد و هم تهدید این نکته را نباید یادمان برود
بنده خودم مثل رامین عزیز نصیحت نمی کنم چون سواد رسانه ای خوانده ام این حرف را میزنم
جوکر نماد یا است یا تهدید برای همه؟؟؟
ممنون.
یا علی (ع)
از نظر من فیلم خوبیه ولی نه لایق این همه تحسین !!!! این فیلم تاثیر بدی روی روان کم سن و سال ها داشته
شاید نسخه اول جوکر به واسطه استفاده درست کارگردان و دیالوگهای تاثیر گذار که به گونه ای ناملایمات اجتماعی رو طرح می کرد یک ایده جالبی بود که بعدها به واسطه پوسترها نقابها ..تصاویر پروفایل و عکس نوشته هایی مربوط به جوکر یا حتی قطعاتی از دیالوگهای این فیلم سر و صدا کرد و همه خود را جوکر خواندند همانطور که با جوکر جدید هم احساس همزاد پنداری دارند …چرا ؟ من از زبان بیشتر کسانی که جوکر جوکر میکنن میشنوم که میگن که خیلی خاصه !!! خب خیلی چیزها میتونه خاص باشه دلیل نمیشه شیفته اون بشیم و حتی خودمون رو از ظاهر و باطن شبیه به اون بکنیم البته بنده کلا مخالف شیفته بودنم ..شیفته بودن ناشی از ضعف درونی آدمه …قصد من خدای نکرده نصیحت نیست ..بنده پرستار بیمارستان روانپزشکی هستم و سر و کارم دایما با بیماران روانیه ..گرایش به این گونه شخصیت ها نشون دهنده اضمحلال زیبایی شناسی ماست ..مثل جوکر بودن نشون دهنده بهم خوردن تعادل روانیه و جوکر در واقع هیچ چیز قابل تحسینی نداره ..به احتمال غریب به یقین خالق شخصیت جوکر هم قصد تبلیغ اینگونه شخصیت رو نداشته بلکه میخواد بگه ناسازگاری های اجتماعی از فرد قطعا یک جوکر خواهد ساخت ..شخصیت جوکر میتونه از خیلی چیزها تاثیر گرفتع باشه کودکی..فقر..نبود پشتوانه و منبع حمایت ..نبود خانواده ای محکم و نظام مند و خلا عاطفی ..فقدان منبع شادی و تفریح و خیلی چیزهای دیگه ( جوکر: تو کل زندگی نکبت بارم هیچوقت خوشحال نبودم )..امیدوارم نگذارید نواجوانان و جوانان به جای درک حرف اصلی فیلم به همانند سازی با شخصیت جوکر بپردازند ..جوکر شکل صحیح شخصیتی ست که میتونه تحت تاثیر خانواده و جامعه مختل به وجود بیاد ..و این فیلم در نشون دادن این مسئله قابل تحسین است ولی خود جوکر چیزی نیست که بخوایم اداشو دربیاریم یا تصاویر پروفایلمون رو به جوکر تغییر بدیم ..امثال جوکر و حتی بدتر و شدیدتر از اون تو بیمارستان های روانپزشکی فراوونه کسی که خودش رو جوکر میخونه لطف کنه یه سر به بیمارستان بزنه ببینه میتونه ۲۴ ساعت یک به اصطلاح جوکر ! رو تو خونه ش نگه داره و ازش لذت ببره ؟؟؟؟؟؟؟ فیلم فیلم خوبی بود ولی از این فیلمها خیلی بوده و خواهد بود ولی این فیلم با یک بک گراند قبلی تماشا شده و اینگونه در موردش بزرگنمایی شده
به نظز من فیلم خیلی خاصییه ولی بهتره تا میتونیم کمتر از اینجور فیلما ببینیم چون ب بوچ گرایی سوق میده
به نظرم بهترین نمایش از شخصیت جوکر رو داشت این بازیگر ، فیلم فوق العاده ای بود تا حالا سه بار دیدم
بی نظیر برای این فیلم کمه. توی هفته اول ۲ بار دیدم فیلمو. یجورایی زندگی خود ما ایرانیاس 🙂
فیلم فوق اعاده با معنی پینشهاد میکنم حتما از دست ندین