تیری فرمو: سینما را هنرمندانش نجات خواهند داد

جشنواره کن ۲۰۲۳؛ تازه‌ترین خبرها و حاشیه‌ها

• دیشب تا کی بیدار بودید و کارها را هماهنگ می‌کردید؟

تیری فرمو: خیلی دیر خوابیدیم اما در قیاس با همیشه کمی زودتر بود. در چند روز آینده فیلم‌های دیگری را هم به آثار این دوره اضافه می‌کنیم.

• شما موفق شدید چند غافلگیری هم در فهرست اعلامی‌تان داشته باشید، مثل فیلم جاناتان گلیزر با عنوان «منطقه مورد علاقه» که پس از «زیر پوست» (Under the Skin) اولین فیلمی است که بعد از سال ۲۰۱۳ و وقفه‌ای ۱۰‌ساله ساخته است.

بله، جاناتان فیلمساز بزرگی است که ما کارهایش را دنبال می‌کنیم و من به‌طور ویژه‌ای او را دنبال می‌کنم چون شیفته آثار مارتین اِیمیسِ نویسنده هستم. این فیلم هم اقتباس آزادی است از رمان ایمیس که اثری شخصی است. فیلم چالش‌برانگیزی بوده چون به زبان‌های آلمانی و لهستانی کار شده است؛ و در ضمن نشان می‌دهد که کمپانی «A24» به عرضه این ژانر سینمایی و چنین فیلم‌هایی ادامه می‌دهد. فیلم مارتین اسکورسیزی هم در زمره آثار بزرگ تاریخ سینما قرار می‌گیرد، فیلم‌هایی که محبوب اما کارگردان‌محور بودند مثل آثار دیوید لین و سیسِل بی. دِمیل.

• این فیلم‌ها بخشی از یک سنت و سبک فیلمسازی هستند.

همان‌طور که امروز صبح گفتم جهان تغییر کرده است چون شیوع (پاندمی) روی داد و پخش‌کننده‌های مجازی (استریمر‌ها) از راه رسیدند و صنعت سینما تکانی جدی خورد و دگرگون شد؛ اما من همیشه بر این باور بوده‌ام که سینما را هنرمندانش نجات خواهند داد؛ و همه انتخاب‌های امسال، هنرمندانی را نشان می‌دهند که اعتراض‌های منحصربه‌فردی را مطرح کرده‌اند؛ اعتراض‌هایی سینمایی که از هر جایی، هر کشوری و هر نسلی به گوش می‌رسند.

• در نشست خبری گفتید انتخاب‌های امسال از نظر بین‌المللی متنوع‌ترین صورت ممکن را دارند. واقعا چنین است؟

بله، از حیث کشورهایی که در رویداد امسال حضور دارند به نظرم چنین است. سوای فرانسه و ایالات متحده و ایتالیا که فیلم‌های زیادی دارند، از کشورهای زیادی فیلم داریم.

• به نظر می‌رسد امسال فیلم‌های فرانسوی کم‌تری در کن حضور دارند.

در حال حاضر شاید این‌طور باشد ولی زمانی که فیلم‌های بعدی را اعلام کنیم چندتایی به آن‌ها اضافه خواهند شد.

• پیش از این گفته بودید چالش جشنواره کن این است که از حضور فیلم‌های مستقل آمریکایی در بخش‌های مختلف اطمینان حاصل کند. هنوز این هدف را دنبال می‌کنید؟

فقط بحث سینمای مستقل مطرح نیست و در کل آثار سینماگران مولف را هدف قرار می‌دهیم؛ چون این فیلم‌ها همیشه پتانسیل تبلیغات و رقابت برای کسب جوایز اسکار را دارند. فیلمسازانی هستند که در کن کشف شده‌اند و به‌طور طبیعی زمانی که خیلی بهتر شناخته شده‌اند به این موضوع تمایل نشان داده‌اند که فیلم‌های خود را در فصل پاییز اکران کنند. دارم درباره استیو مک‌کویین و امثال او صحبت می‌کنم که با «گرسنگی» (Hunger) در کن بود و سپس فیلم‌هایش را در پاییز به نمایش عمومی درآورد. در عین حال، ما هرگز دست از سر کوئنتین تارانتینو و برادران کوئن برنمی‌داریم و دائم آن‌ها را وسوسه می‌کنیم که به کن بیایند؛ این‌ها فیلمسازانی هستند که به کن می‌آیند و سپس فیلم‌های خود را پاییز اکران می‌کنند تا حضوری موثر در فصل جوایز سینمایی آمریکای شمالی داشته باشند. با وجود این، حضور در کن گران تمام می‌شود و به این معنی است که هر فیلم باید ۲ بار تبلیغات گسترده داشته باشد، یک بار در ماه مه و یک بار در ماه اکتبر.

• هر کسی از منابع و امکانات اپل برخوردار نیست. حالا که حرفش شد فکر می‌کنید فیلم اسکورسیزی می‌تواند از بخش مسابقه اصلی سر دربیاورد؟

وقتی فیلم را در ماه نوامبر دیدیم و از آن دعوت کردیم، فیلمی بود محصول اپل؛ اما در حال حاضر موقعیتش تغییر کرده است و اپل اعلام کرده که نوزدهم اکتبر ۲۰۲۳ (۲۷ مهر ۱۴۰۲) فیلم در سینماهای همه جا از جمله فرانسه اکران خواهد شد؛ که معنی‌اش این است که صلاحیت شرکت در بخش مسابقه اصلی کن را دارد؛ همان‌طور که می‌دانید تمام فیلم‌هایی که برای کسب نخل طلا در بخش اصلی رقابت می‌کنند باید در سینماها روی پرده بروند. برای همین من به اپل و مارتین اسکورسیزی گفتم که با توجه به کیفیت فوق‌العاده فیلم، بدیهی است که به بخش مسابقه دعوت‌اند؛ و حالا منتظرم از تصمیم آن‌ها باخبر شوم. ما تا آخرین دقیقه منتظر می‌مانیم.

• فکر نمی‌کنید اسکورسیزی به‌قدری افسانه‌ای شده است که نمی‌تواند در کن رقابت کند؟

خیلی جالب است چون زمانی که فلینی برای «زندگی شیرین» (La Dolce Vita) برنده نخل طلا شد گفت: «من برای رقابت به کن برنمی‌گردم.» و مارتی هم نخل طلا را در سال ۱۹۷۶ برنده شد. پس طبیعی است که کسی می‌تواند بگوید که او با توجه به جایگاه والا و اعتباری که دارد نیازی به کسب جایزه‌ای ندارد؛ اما نخل طلا هم ارزش خودش را دارد. من فکر می‌کنم او باید در بخش مسابقه شرکت کند.

• «قاتلان فلاور مون» ۳ ساعت و ۴۵ دقیقه زمان دارد. فکر نمی‌کنید زمانش دردسرساز شود؟

نمی‌دانم زمان نهایی فیلم چقدر است اما می‌توانم بگویم که برای من مساله‌ای نیست. فقط می‌دانم که این فیلم ۵ دقیقه طولانی‌تر از «روزی روزگاری در آمریکا» (Once Upon a Time in America) است.

• خیلی از فیلم‌های بخش مسابقه، آثاری هستند از کارگردانان خارجی که با ستاره‌های آمریکایی ساخته شده‌اند.

بله، کن بازتابی از وضعیت تولید در سینمای جهان است و حقیقت دارد که کارگردانان، اغلب جذب فیلمسازی به زبان انگلیسی می‌شوند چون ایالات متحده کشور فوق‌العاده‌ای است برای سینما؛ مثل پدرو آلمودووار که فیلم دیگری به زبان انگلیسی ساخته است.

• غافلگیر شدم که مای‌وِن با فیلمش «ژان دو بری» (Jeanne du Barry) در بخش مسابقه حضور ندارد چون ۲ فیلم آخرش در این بخش رقابت کرده بودند.

به این خاطر است که به عنوان فیلم افتتاحیه انتخاب شده و سال گذشته هم فیلم افتتاحیه در بخش رقابت اصلی حاضر نبود.

• ربطی به این موضوع ندارد که پرونده‌ای علیه او به جریان افتاده است؟

به‌هیچ‌وجه. ما زمانی که از فیلم او دعوت کردیم تا در بخش خارج از مسابقه شرکت کند اصلا اطلاعی از این موضوع نداشتیم.

• «ژان دو بری» بازگشت بزرگ جانی دپ به سینما را رقم خواهد زد. برخی می‌گویند به همین دلیل انتخابی جنجالی است برای فیلم شب افتتاحیه.

من اصلا فکر نمی‌کنم فیلم مای‌ون انتخابی جنجالی باشد چون اگر جانی دپ ممنوع از کار شده بود موضوع فرق می‌کرد. ما فقط می‌دانیم که پرونده او در نظام قضایی بررسی شد و فکر می‌کنم برنده پرونده شد؛ اما این فیلم درباره جانی دپ نیست.

• امسال فیلم‌های تاریخی زیادی را انتخاب کرده‌اید.

همین‌طور است؛‌ اما تصادفی است یا الهام جمعی؟ در هر صورت گویای وضعیت امروز ما است، حتی اگر در این مورد، فیلم‌های تاریخی غالب شده باشند. به عنوان مثال فیلم مای‌ون درباره جایگاه زنان در سیاست است. فیلم جاناتان گلیزر نیز همین‌طور؛ فیلمی تاریخی است که ماجراهایش در آشویتس روی می‌دهد. به عبارت دیگر، با این‌که فیلم‌هایی درباره تاریخ گذشته ما هستند اما فیلم‌های نظری و تاریخی به معنی خاص و قراردادی‌اش به شمار نمی‌روند. این فیلم‌ها سفرهای یک‌طرفه به تاریخ نیستند و رفت‌وبرگشت‌های تاریخی به حساب می‌آیند.

• می‌توان گفت که فیلم‌های انتخابی امسال بار سیاسی هم دارند؟

من می‌گویم تقریبا هر فیلمی به مسائل و مشکل‌های اجتماعی می‌پردازد. تفکر سیاسی در انتخاب‌های امسال نقش پررنگی داشته است. حتی فیلم مارتین اسکورسیزی هم درباره رابطه میان بومیان آمریکا با سفیدپوستان در دهه ۱۹۲۰ است؛ و در باب قوه اخلاقی و تشخیص خوب و بد، بشریت و شهامت ما در زمانی است که با موقعیتی روبه‌رو می‌شویم که باید پاسخ منفی بدهیم.

• شما رکوردتان را با انتخاب آثار ۶ کارگردان زن برای بخش مسابقه شکسته‌اید.

این ۶ فیلم در بخش مسابقه حضور دارند چون آثار باکیفیتی هستند. آنچه ما می‌بینیم این است که حضور مقتدرانه‌تر کارگردانان زن به این معناست که سینمای جهان دارد تغییر می‌کند؛ به این دلیل که صاحب زاویه دید دیگری شده که زنانه است. ما برای دهه‌های متوالی شاهد نقطه نظر مردان درباره هر چیز و هر کس بودیم؛ و حالا می‌بینیم که زنان، شخصیت‌های مرد و زن را به شیوه دیگری به تصویر می‌کشند. حضور پررنگ‌تر زنان در بخش مسابقه، قسمتی از تلاش جهانی ما برای رسیدن به تنوع و برابری بیش‌تر است؛ و در ضمن، می‌کوشیم از نظر عرضه آثار نسل‌های مختلف هم به توازنی دست پیدا کنیم. ما همچنین شاهد فعالیت و ظهور کارگردانان زن بیش‌تری از کشورهای تازه‌ای در آفریقای شمالی و آفریقای جنوب صحرا هستیم که واقعا خبر فوق‌العاده‌ای است. حالا باید این خبر را هم بدهم که در بخش مسابقه، کارگردانان زن بیش‌تری هم خواهیم داشت!

• شرط می‌بندم کارگردانان زن فرانسوی هستند.

این حقیقتی است که همیشه کارگردانان زن زیادی در میان فیلمسازان فرانسوی وجود داشته‌اند. ما نام‌های ۳ فیلم فرانسوی را برای حضور در بخش مسابقه اعلام کرده‌ایم که دوتای آن‌ها را زنان کارگردانی کرده‌اند. سال گذشته بیش از ۴ فیلم فرانسوی بود که سه‌تای آن‌ها را زنان کارگردانی کرده بودند.

• شانسی هست که «اوپنهایمر» (Oppenheimer) هم به فهرست آثار این دوره اضافه شود؟

متاسفانه نه، از ته دل می‌خواستم این اتفاق بیفتد اما قرار است در پایان سال عرضه و اکران شود و این بخشی از استراتژی سازندگان فیلم برای حضور قوی‌تر در فصل جوایز است. امسال دو افسوس و حسرت بزرگ من، فیلم‌های «اوپنهایمر» و «باربی» هستند که تا ماه مه هم حاضر نمی‌شوند (تیئری فرمو بعد از گفت‌وگو تماس گرفت و توضیح داد که «اوپنهایمر» همچنان قرار است ماه ژوییه اکران شود).

منبع: ورایتی، اِلسا کِزلاسی