فیلم پارتی؛ نیمی جسور، نیمی محافظه‌کار
نیمه اسفند ۷۹ سالگرد اکران این فیلم مقدم است
سامان مقدم با نخستین ساخته سینمایی‌اش، سیاوش، نشان داد که یک نیروی مهم تازه‌نفس وارد جریان اصلی سینمای ایران شده است. سیاوش از یک طرف به مسائل جوان‌پسند روز می‌پرداخت و از سوی دیگر بحث مهم اختلافات میان نسل قدیم و نسل تازه پاگرفته با عقاید متفاوت را مطرح می‌کرد. سیاوش شاید نگاه چندان عمیقی به مسائل مورد بحث خود نداشت اما توانست ارتباط خوبی با مخاطب عام برقرار کند و نشان داد که مقدم رگ خواب مخاطب جوان را خوب می‌شناسد. پارتی، اثبات دیگری بر این ادعا بود. مقدم این‌بار به‌شکل مستقیم‌تری به مسائل روز سیاسی می‌پرداخت و فیلمی در راستای گفتمان محبوب آن سال‌ها ساخته بود که توانست نظر مخاطب عام را به خود جلب کند.
به بهانه سالگرد اکران عمومی پارتی، نگاهی انداخته‌ایم به چکیده نقدهایی که در مورد این فیلم نوشته شده‌اند.
داستان فیلم پارتی سامان مقدم
در فیلم پارتی امین حقی، روزنامه‌نگار جوان در هفته‌نامه خود خاطرات برادر شهیدش را که از فرماندهان ارشد سپاه در زمان جنگ بوده به چاپ می‌رساند. حقی توسط افرادی ناشناس تهدید و ربوده می‌شود. او معتقد است می‌توان با گفت‌وگو سوءتفاهم‌ها را رفع کرد اما متوجه می‌شود که آدم‌ربایان تمایلی به گفت‌وگو ندارند. افراد ناشناس او را کتک می‌زنند و می‌گویند به این دلیل که او برادر شهید است نمی‌تواند هر کاری را انجام دهد. سپس او را چشم‌بسته در اطراف شهر رها می‌کنند. مدتی بعد به دلیل شکایت حدود ۴۰ تن و به اتهام تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب، به دادگاه احضار می‌شود و با تعیین قرار بازداشت موقت تا زمان برگزاری دادگاه به این دلیل که امکان تودیع وثیقه را ندارد راهی زندان می‌شود. او اصرار دارد که از همکاران مطبوعاتی‌اش درخواست کمک برای فراهم کردن وثیقه نشود.
حقی در صدد چاپ خاطرات و نوشته‌های برادرش در کتابی است که به حکم دادگاه به یک‌سال‌ونیم زندان و لغو امتیاز نشریه محکوم می‌شود. در این ضمن همسرش نگار آریانی مجوز چاپ نشریه دیگری را می‌گیرد و فعالیت مطبوعاتی را ادامه می‌دهد. در زمانی که حقی دوران محکومیتش را می‌گذارند همسرش و نیز دوستش علی و پسردایی‌اش آزاد تلاش بسیاری برای رهایی او می‌کنند. آزاد برای به‌دست آوردن پولی برای رهایی حقی، خانه محل سکونت او را که متعقل به خواهرش است برای پارتی‌های شبانه اجاره می‌دهد.
پس از رهایی حقی از زندان و پی بردن به این موضوع، با آزاد برخورد تندی می‌کند و آزاد دل‌شکسته او را ترک و از فرط ناامیدی خودکشی می‌کند. خبر خودکشی آزاد ضربه مهلکی بر روحیه خسته و رنجور حقی وارد می‌کند. او که قرار است به‌زودی پدر شود، بار دیگر تلاش خود را معطوف به چاپ کتاب خاطرات برادر شهیدش می‌کند. از طرفی عمویش اکبر حقی که خود را کاندیدای مجلس کرده سدهای محکمی را جلوی پای برادرزاده‌اش ایجاد می‌کند و حتی با ترفندهایی موفق می‌شود یادداشت‌های برادر شهید حقی را به چنگ آورد تا از آن در دادگاه علیه او استفاده کند. چندی بعد حقی در خیابان به ضرب گلوله دو موتورسوار ناشناس کشته می‌شود.
مروری بر کارنامه بازیگری هدیه تهرانی
عوامل و بازیگران فیلم پارتی
نویسنده و کارگردان فیلم پارتی : سامان مقدم/ مدیر فیلمبرداری: بهرام بدخشانی/ تدوینگر: محمدرضا مویینی/ موسیقی: کارن همایونفر
بازیگران: هدیه تهرانی، علی مصفا، مهدی خیامی، سروش گودرزی، اسماعیل شنگله، محمد قومی، سید ابراهیم بحرالعلومی/ تهیه‌کننده: مرتضی شایسته.
موفقیت‌ها، جایزه‌ها و آمار فروش فیلم پارتی
موفقیت‌های فیلم پارتی در جشنواره‌ها و جوایز معتبر سینمای ایران به شرح زیر است:
- نوزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر (۱۳۷۹): دریافت سیمرغ بلورین بهترین تدوین (محمدرضا مویینی) و سه نامزدی دیگر در رشته‌های بهترین صدابرداری (اسحاق خانزادی)، بهترین صداگذاری (خانزادی) و بهترین بازیگر نقش اول مرد (علی مصفا)
- پنجمین دوره جشن دنیای تصویر (جشن حافظ) (۱۳۸۰): نامزد جوایز بهترین صدابرداری و صداگذاری (خانزادی) و بهترین تدوین
- پنجمین دوره جشن سینمای ایران (جشن خانه سینما) (۱۳۸۰): سه نامزدی در رشته‌های بهترین بازیگر مرد (مصفا)، بهترین طراحی صحنه (پروین صفری) و بهترین طراحی لباس (صفری)
پارتی، بلافاصله بعد از نمایش در جشنواره فجر، به‌عنوان یکی از گزینه‌های اکران نوروز برگزیده و به‌عنوان اولین فیلم اکران ۱۳۸۰ از ۱۶ اسفند ۱۳۷۹ روی پرده رفت. حاصل کار، یک موفقیت تجاری قابل‌توجه بود. این فیلم در همان ۲ هفته نمایش در سال ۱۳۷۹ توانست بیش از ۲۱۸ هزار مخاطب را به خود جذب کرده و در رتبه بیست و پنجم پرمخاطب‌ترین و بیست و دوم پرفروش‌ترین فیلم‌های سال قرار گیرد. موفقیت فیلم در سال ۸۰ هم ادامه داشت. پارتی در آن سال با جذب بیش از ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در رتبه پنجم پرتماشاگرترین و پرفروش‌ترین فیلم‌های سال قرار گرفت. اگر آمار دو هفته آخر سال ۷۹ را هم به آمار سال ۸۰ اضافه کنیم، پارتی به سومین فیلم پرمخاطب و پرفروش سال ۱۳۸۰ تبدیل می‌شود.
نقد و بررسی منتقدان درباره فیلم پارتی سامان مقدم
پارتی موضوع جسورانه‌ای داشت. کمتر کسی می‌توانست این ادعا را زیر سوال ببرد. اما آیا نتیجه نهایی به همان اندازه جسورانه بود؟ پاسخ برخی از منتقدان به این پرسش، منفی بود.
نیما حسنی‌نسب: «فیلم پارتی از هر گونه مواجهه مستقیم با طرف دیگر دعوا طفره می‌رود. مخالفان امین حقی، بازجو، قاضی و… عملا تصویر نمی‌شوند و همه قضایا به یک دعوای خانوادگی میان عمو و برادرزاده خلاصه می‌شود. پرونده عریض و طویل دادگاه سیاسی، شاکیانی غیر از کارگرهای کارخانه اکبر حقی ندارد. پارتی هرگز قدم به حیطه‌ای که باید در آن روی دهد، نمی‌گذارد و صرفا برای مضمونی که جسارت تصویر و یا تحلیلش را ندارد، شعار می‌دهد»
مصطفی جلالی‌فخر در شماره ۲۶۶ ماهنامه فیلم (اسفند ۱۳۷۹) یادداشتی در تحلیل آثار نوزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر نوشت. او این مطلب را به چند بخش تقسیم کرد و هر بخش را در قالب نامه‌ای به یک نفر روی کاغذ آورد. یکی از این بخش‌ها نامه‌ای خطاب به سید محمد خاتمی بود و در آن بخش جلالی‌فخر به پارتی اشاره کرده و جسور بودن فیلم را زیر سوال برد: «پارتی می‌خواهد سیاسی و جسورانه باشد. از بازداشت و کتک خوردن نویسنده مطبوعات می‌گوید و حتی به ماجرای سوءقصد سعید حجاریان نظر دارد – که در فیلم نافرجام نیست. حتی با پیش کشیدن پای فرزند شهید مطبوعاتی، از انقلاب نسل تازه حرف می‌زند و… خاتمی عزیز، مطمئنم که فیلم را ندیده‌ای و دنیای بی‌رحم سیاست وقتی برای این کار نمی‌گذارد، اما با این چند خط شاید گمان کنی که پارتی یک فیلم جسورانه دوم خردادی‌ست؛ اما گمان درستی نیست. فیلم به‌طرز ظریفی محافظه‌کارانه است و در عین حال صادقانه به‌نظر نمی‌رسد. یک‌جور بهره‌مندی تجاری از فضای سیاسی به‌نظر می‌رسد؛ هم داعیه حمایت از مطبوعات را دارد و هم پارتی با رقص نور برگزار می‌کند تا به همه احتمال‌های بالقوه فروش توجه کرده باشد.»
جلالی‌فخر در ادامه چهار دلیل را برای تایید ادعایش مبنی بر محافظه‌کار بودن فیلم پارتی مطرح کرد: «۱- فیلم مدام می‌کوشد کسانی را که نویسنده را کتک زده‌اند موجوداتی ناشناخته تصور کند که انگار از کره مریخ آمده‌اند و نویسنده بیچاره را لت‌وپار کرده‌اند. ۲- فیلم می‌کوشد زندان رفتن نویسنده را تا حد یک دعوای خانوادگی پایین بیاورد و در این میان عموی اوست که علیه‌اش توطئه می‌کند و باعث و بانی ۴۰ مورد شکایت و زندان رفتن اوست. ۳- فیلم به‌نوعی خواسته نسل جوان را آزادی در برگزاری این‌گونه پارتی‌ها قلمداد می‌کند و در مقابل تذکر می‌دهد که همین نویسنده‌های آزادی‌خواهند که با این خواسته شما مخالفت می‌کنند. در دنیای واقعی، هر دو فرضیه فیلم اشتباه است. ۴- فیلم در یک اقدام فرامتنی، نقش بازجوی نویسنده را هم به یکی از روزنامه‌نگاران می‌سپارد که به‌رغم انتسابش به جناح مخالف، باز یک روزنامه‌نگار است. پارتی از حیث داستان‌پردازی و بازی‌ها و بعضی ظرایف ساختاری نکات مثبتی دارد که البته تاثیری در کلیت ناپیوسته فیلم ندارد.»
نکته‌ای که نیما حسنی‌نسب در نقد خود بر پارتی در شماره ۲۶۸ ماهنامه فیلم (اردیبهشت ۱۳۸۰) در تایید رویکرد محافظه‌کارانه فیلم ذکر کرد، در واقع گسترش دو عامل اولی بود که جلالی‌فخر در رد ادعای جسور بودن پارتی مطرح کرده بود: «فیلم از هر گونه مواجهه مستقیم با طرف دیگر دعوا طفره می‌رود. مخالفان امین حقی، بازجو، قاضی و… عملا تصویر نمی‌شوند و همه قضایا به یک دعوای خانوادگی میان عمو و برادرزاده خلاصه می‌شود. پرونده عریض و طویل دادگاه سیاسی، شاکیانی غیر از کارگرهای کارخانه اکبر حقی ندارد. پارتی هرگز قدم به حیطه‌ای که باید در آن روی دهد، نمی‌گذارد و صرفا برای مضمونی که جسارت تصویر و یا تحلیلش را ندارد، شعار می‌دهد.»
با وجود نظر تمام منتقدانی که پارتی را متهم به محافظه‌کاری می‌کردند، گروهی از افراد تندرو با فیلم پارتی مخالفت کردند و حتی در مقاطعی شایعاتی مبنی بر احتمال جدی توقیف فیلم هم به گوش رسید. خود مقدم در گفت‌وگویی با روزنامه اعتماد (۲۹ آذر ۱۳۸۵) فضای شکل‌گرفته پس از نمایش پارتی در جشنواره فیلم فجر و در زمان اکران عمومی را چنین توصیف کرد: «به خاطر دارم که در جشنواره واکنش‌های متفاوتی نسبت به فیلم به وجود آمد. تماشاگران علاقه و اشتیاق بی‌نظیری نسبت به فیلم داشتند. حتی خیلی‌ها امروز معتقدند بهترین فیلم من پارتی بوده. اما واکنشی که در بین روزنامه‌نگاران به وجود آمد برای من کاملا قابل پیش‌بینی بود. نکته جذاب در این رابطه این بود که منتقدین سینمایی هم در آن ایام به دلیل شرایط سیاسی بعد از دوم خرداد یک نگاه کاملا سیاسی به فیلم داشتند و متاسفانه به جای نقد سینمایی به نگاه فیلمساز تاختند. تا جایی که مطالب چاپ شده بیشتر به شبنامه و بیانیه‌های سیاسی شبیه بود تا نقد و بررسی یک فیلم. در آن سال روزنامه‌های هر دو جناح بی‌رحمانه به فیلم حمله کردند. یکی دو مقاله چنان نگاه فیلم را غلوآمیز و بی‌رحمانه جلوه داده بودند که ممکن بود برای من گرفتاری‌هایی ایجاد کند. هنگام اکران پارتی دوره پرالتهابی را طی کردم. دوران سختی بود که شاید ۲ سال طول کشید تا من به جای اولم برگردم.»
مقدم البته در همان مصاحبه تاکید کرد که او پارتی را آگاهانه و با شناختی که از خطوط قرمز آن زمان مملکت داشت کارگردانی کرد: «به هرحال من هم در این مملکت زندگی می‌کنم. روزنامه‌ها را می‌خوانم و خبرها را پیگیری می‌کنم. خط قرمزها را کاملا می‌شناسم. می‌دانم چقدر می‌توانم به آنها نزدیک بشوم به طوری که حریم را رعایت کرده باشم.»
ارتباط پارتی با جامعه روز
پارتی مشخصا فیلمی با پیام‌هایی مرتبط با وضعیت ملتهب انتهای دهه ۷۰ بود. اما پرسشی که برخی از منتقدان مطرح کردند این بود که آیا مقدم در دومین ساخته سینمایی‌اش توانسته بود تصویری واقعی از جامعه روز بسازد؟ در این زمینه هم پارتی با بازخورد چندان مناسبی روبه‌رو نشد.
مصطفی جلالی‌فخر: «فیلم به‌طرز ظریفی محافظه‌کارانه است و در عین حال صادقانه به‌نظر نمی‌رسد. یک‌جور بهره‌مندی تجاری از فضای سیاسی به‌نظر می‌رسد؛ هم داعیه حمایت از مطبوعات را دارد و هم پارتی با رقص نور برگزار می‌کند تا به همه احتمال‌های بالقوه فروش توجه کرده باشد»
ناصر صفاریان یکی از منتقدانی بود که در یادداشت خود در شماره ۲۶۶ ماهنامه فیلم (اسفند ۱۳۷۹)، ضمن اذعان به جسورانه بودن موضوع پارتی، تصویر ارائه‌شده از جامعه مطبوعاتی در این فیلم را زیر سوال برد: «مثل همه تصویرهای ارائه‌شده در فیلم‌های سینمای پس از انقلاب، تصویری که فیلم پارتی از جامعه مطبوعاتی ارائه می‌دهد، تصویری غیرواقعی است. پارتی یک فیلم تین‌ایجری است که به مدد صحنه‌های جوان‌پسند، فروش بسیار بالایی خواهد داشت. پارتی موضوع جسورانه‌ای دارد، اما به‌هرحال باید پرداخت قابل‌قبولی هم داشته باشد. سیاوش با اینکه فیلم بدی نبود، با بی‌اعتنایی منتقدان روبه‌رو شد و حالا سامان مقدم پس از پایان فیلمش در سینمای مطبوعات می‌گفت که دیگر نظر منتقدان برایش اهمیتی ندارد. تقریبا همه بلاهایی که سر این روزنامه‌نگار آمد، سر من آمده و انشاءالله آن بلای آخر هم یک روز اتفاق می‌افتد. اما من که شکل واقعی این چیزها را با گوشت و پوست لمس کرده‌ام، بهتر می‌فهمم که تصویر این چیزها روی پرده واقعی نیست.»
نیما حسنی‌نسب هم به تصویر فیلم از دفتر نشریه در پارتی اشاره کرد و فضای آن نشریه را غیرواقعی دانست: «فضاسازی فیلمساز از دفتر یک نشریه سیاسی و جنجالی امروز، برای همه کسانی که با این محیط‌ها مختصر آشنایی داشته باشند، بسیار غیرواقعی و ناشی از نداشتن شناخت محسوب می‌شود. فیلم (مانند سایر موارد) از نزدیک شدن به این محیط و نمایش آدم‌ها و روابط کاری میانشان در آن حال و روز ملتهب (درگیری، توقیف و تهدید) پرهیز می‌کند و برای خلق تمام تنش‌ها و التهاب‌های چنین فضایی به یک نماد رو و بی‌ظرافت بسنده می‌کند (پرتاب شدن سنگ و شکسته شدن پنجره دفتر نشریه هنگام جشن کوچک گروه در دفتر کارشان).»
از سوی دیگر، حسنی‌نسب هنگام بحث در مورد شخصیتهای فیلم و نحوه بازتاب روابط گروه‌های مختلف در پارتی اعتقاد داشت فیلم بیشتر زمانی موفق است که به‌سراغ نمایش روابط میان نسل جوان می‌رود اما هنگامی‌که می‌خواهد روابط جوان‌ها با گروه‌های دیگر را نشان دهد به مشکل برمی‌خورد: «واقعا آدم‌های پارتی چه کسانی هستند؟ بی‌شک بخش عمده جذابیت کنونی فیلم (که عمر بسیار کوتاهی دارد) به شناسایی معادل‌های بیرونی این آدم‌ها در جامعه امروز مربوط می‌شود. هم افراد حاضر و رودررو در دو سوی جناح‌بندی سیاسی کشور و هم طیف گوناگون جوانان و تنوع دیدگاه‌ها، شیوه زندگی و خواست‌هایشان از اجتماع که می‌خواهد معرف تفاوت‌ها و تناقض‌های یک نسل باشد.
پارتی اگرچه در تصویر کردن هر ۲ گروه مذکور در سطح حرکت می‌کند و فاقد عمق و بینش لازم برای تامل و ماندگاری است، اما موفقیت نسبی خود را مدیون تصویر سامان مقدم از نسل جوان است که خودش یکی از آن‌هاست. فیلم هرجا سعی در درآوردن فضای دوستانه و بررسی روابط خصوصی و گروهی آنان دارد، کم‌وبیش گلیم خود را از آب بیرون می‌کشد (نگاه کنید به فصل اول ورود امین به خانه و برخوردش با بقیه)، اما مشکل زمانی رخ می‌دهد که فیلم می‌کوشد چالش‌های مهم و اساسی میان این افراد با واقعیت‌های اطرافشان را نشان دهد یا به جامعه‌شناسی این نسل و تضاد خواست‌هایشان با شرایط موجود برسد (مانند شیوه مواجهه آزاد یا نگار با عمو یا رودرروی امین حقی و مخالفان سیاسی‌اش.)»
دیگر مسائل ساختاری فیلم پارتی
امیر قادری در یادداشت خود در شماره ۲۶۶ ماهنامه فیلم به‌طور چکیده نقاط قوت و ضعف پارتی را چنین ارزیابی کرد: «قتل‌های زنجیره‌ای، انتخابات مجلس، مشکلات روزنامه‌نگاران در شرایط محدود و… همگی مسائل مهم و حساسیت‌برانگیزی هستند، اما طرح آنها در فیلم پارتی، دلیل اهمیت فیلم نمی‌شود. فیلمنامه چندپاره است و فیلم حداقل ۴ بار تمام می‌شود. مصفا و تهرانی، گلیم خودشان را از آب بیرون می‌کشند، هرچند تهرانی، در مواردی آن کنترل همیشگی را بر بازی‌اش از دست می‌دهد. در اینجا بیش از آدم‌ها و روابط بین‌شان بر حوادث و رویدادهای اطراف آنها تاکید می‌شود و این موضوع، لطمه جبران‌ناپذیری به ارتباط اثر با بیننده می‌زند. با این همه مقدم، فضای مهمانی‌های شبانه را خوب از کار درآورده است و پرداخت این سکانس‌ها، به نقطه قوت فیلم بدل می‌شود.»
امیر قادری: «فیلمنامه چندپاره است و فیلم حداقل ۴ بار تمام می‌شود. مصفا و تهرانی، گلیم خودشان را از آب بیرون می‌کشند، هرچند تهرانی، در مواردی آن کنترل همیشگی را بر بازی‌اش از دست می‌دهد. در اینجا بیش از آدم‌ها و روابط بین‌شان بر حوادث و رویدادهای اطراف آنها تاکید می‌شود و این موضوع، لطمه جبران‌ناپذیری به ارتباط اثر با بیننده می‌زند»
ناصر صفاریان هم با مقایسه پارتی و فیلم مهم دیگری که در نوزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده بودند، شعاری بودن را مشکل مشترک هر دو فیلم دانست: «امسال دو فیلم پارتی و نیمه پنهان [تهمینه میلانی]، به‌شکلی صریح به مسائل سیاسی می‌پردازند. با اینکه حرف‌های فیلمسازان هر دو فیلم حرف‌های درستی است، اما به‌هرحال سینما هم نباید فراموش شود. هر دو فیلم به ورطه شعار افتاده‌اند و اغلب حرف‌ها به شکل شعار مطرح می‌شود.»
نیما حسنی‌نسب هم به فقدان بینش موثر و عمیق در پارتی و تغییر لحنی در این فیلم اشاره کرد که، به‌زعم او، فرصت‌طلبانه به‌نظر می‌رسد: «تصویر سطحی و فاقد ظرافت سامان مقدم از سیاست، جناح‌بندی‌های این روزها و چهره‌سازی آدم‌های رودررو در دو قطب اصلی فضای سیاسی کشور پیش از اینکه راهی به سینما بیابد، بیشتر مناسب ژورنالیسم سیاسی چند سال اخیر است؛ فاقد بینش موثری که بکوشد به فیلم جلوه‌ای ورای مصارف روزمره و به آدم‌های داستان عمری بیشتر از سال ساخت و عرضه فیلم بدهد. در عین‌حال، پارتی با رها کردن سوژه سیاسی و تغییر ناگهانی فضا و لحن اثر به یکی از نمونه‌های جدید سینمای تین‌ایجری دوسه‌سال اخیر (گیرم با جسارت بیشتر در نمایش پارتی‌های آن‌چنانی و رقص‌های دسته‌جمعی زیر نور فلاشرهای رنگ‌ووارنگ و موسیقی تکنوی یکنواخت) قصد و نیت سازندگانش را در استفاده از هر دو عنصر ذکرشده (سیاست و رقص!) نشان می‌دهد. فیلم به ضرب تدوین مناسب و بازی چشمگیر و قابل‌توجه علی مصفا و پرسونای همیشگی هدیه تهرانی، ضعف‌های عمده فیلمنامه و کارگردانی خود را می‌پوشاند و سعی می‌کند با اپیزودبندی اثر، برای طولانی بودن و چندپارگی ماجراها، دلایل فرمی خلق کند.»
اهمیت مفهوم آزادی در فیلم پارتی
سید علی‌اصغر سلطانی در یادداشتی با عنوان تحلیل گفتمانی فیلم‌های سیاسی-اجتماعی: نگاهی به پارتی سامان مقدم که در شماره پیاپی ۹ فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات (پاییز ۱۳۸۶) منتشر شد، فیلم پارتی را از منظر قطب‌بندی‌های سیاسی بررسی کرد و به اهمیت مفهوم آزادی در این فیلم پرداخت: «یکی از دال‌های اساسی‌ای که به قطب مثبت فیلم معنا می‌دهد «آزادی» است. این دال… دالی است که در ابتدای انقلاب در شکل‌دهی به گفتمان انقلاب اسلامی نقشی اساسی داشته است ولی بعد از آن تا اوایل دهه ۷۰ شدیدا به حاشیه رانده شد. همزمان با شکل‌گیری گفتمان اصلاح‌طلب این دال در کنار دال‌های دیگری مانند «قانون» و «مردم» در نظام معنایی گفتمان اصلاح‌طلب مفصل‌بندی شد و باعث تحولی عمیق در افکار عمومی و گرایش مردم به این گفتمان شد.»
سلطانی ارتباط قطب‌های مثبت و منفی فیلم پارتی با مفهوم آزادی را چنین توضیح داد: «فیلم با این نوشته آغاز می‌شود: «تقدیم به آنهایی که سنگ را برای بنای آزادی به دوش می‌کشند نه برای بنای مقبره». از همان ابتدای فیلم، قطبیت حاکم بر جامعه و در نتیجه قطبیت حاکم بر ذهن تولیدکنندگان فیلم پیداست. قطبیتی که کل نظام معنایی و ماجراهای فیلم را میان «ما» و «دیگری» شکل می‌دهد. آنهایی که سنگ را برای بنای آزادی به دوش می‌کشند «ما»ی فیلم یا همان اصلاح‌طلبان هستند و آنهایی که آزادی را کشته‌اند و سنگ را برای بنای مقبره آن به دوش می‌کشند، به روایت فیلم اصول‌گرایان یا همان «آنها»ی فیلم هستند.»
سلطانی به نشانه‌هایی اشاره کرد که در فیلم جاگذاری شده‌اند و مفهوم آزادی را بازتاب می‌دهند: «حضور دال «آزادی» را در همه جای فیلم می‌توان دید. عنوان نشریه‌ای که امین حقی اداره می‌کند «ندای آزادی» است. همچنین، یکی از شخصیتهای فیلم فرد بیماری است که ظاهرا از دوستان امین حقی است و به او پناه آورده است. ۴ نکته جالب در این شخصیت وجود دارد: نام او «آزاد» است، آزاد بیمار است، آزاد به امین حقی که فردی مطبوعاتی است پناه آورده است، و آزاد در انتها به دلیل اعمالی که «آنها»ی فیلم انجام داده‌اند می‌میرد. آزاد تجسم آزادی است؛ آزادی‌ای که در اجتماع ایران بیمارگونه است و نیاز به مراقبت دارد.»
نتیجه‌گیری
بیش از ۲ دهه پس از اکران پارتی و در تماشای دوباره، می‌توان به ۲ نکته کلیدی اشاره کرد:
- فارغ از مشکلات فنی فیلم که منتقدان به‌درستی و با جزییات به آنها اشاره کردند، می‌توان این نکته را ذکر کرد که قرار نیست تمام آثار مرتبط با وقایع سیاسی روز، فیلم‌هایی عمیق با تحلیل‌هایی چندبُعدی باشند. بعضی از فیلمسازان از شرایط به‌وجودآمده استفاده (نه لزوما سوءاستفاده) می‌کنند تا آثاری ژورنالیستی با تاریخ مصرف مشخص بسازند. پارتی یکی از همین فیلم‌ها بود؛ فیلمی که قرار بود مخاطب عام را با شعارهای مُد روز و نمایش تصاویری از خواسته‌های اولیه آنها به خود جذب کند و در رسیدن به این هدف هم موفق عمل کرد. در چنین شرایطی، عجیب نیست که امروز ایرادات نه‌چندان کم‌شمار فیلم بیش از برانگیزانندگی سیاسی‌اش جلب نظر می‌کنند. البته این ویژگی قرار نیست باعث ساده‌گیری منتقدان و نادیده گرفتن نقاط ضعف فیلم‌ها شود. فراموش نکنیم که تعدادی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما (به‌عنوان مثال کازابلانکا)، آثاری عامه‌پسند محسوب می‌شوند که اتفاقا در زمان ساخت قرار بود پیغامی متناسب با شرایط روز جامعه را به تماشاگر منتقل کنند اما در عین حال از نظر کیفی هم در سطح بالایی قرار دارند.
- بسیاری از فیلم‌ها در گذر زمان کارکردهای متفاوتی پیدا می‌کنند. از این نظر، پارتی نمونه‌ای جالب و قابل بررسی است. در زمان ساخت، پارتی فیلمی با موضوعی جسورانه بود که در پرداخت گاه جسورانه عمل می‌کرد و گاه رویکردی محافظه‌کارانه داشت (از جمله سکانس گفت‌وگوی امین حقی با خبرنگار بی‌بی‌سی و تاکید گل‌درشت فیلم بر اینکه امین در واقع یک «خودی» است که از جانب نگاه رسمی به‌عنوان یک «غیر خودی» طرد می‌شود) اما جامعه ایران از انتهای دهه ۷۰ تا کنون مسیری پرتلاطم و طولانی را با سرعتی به‌مراتب بیش از یک کشور باثبات طی کرده است. به همین دلیل امروز ممکن است رویکرد پارتی در قبال مسائل طرح‌شده برای ما حتی دست‌به‌عصا و ترسو به‌نظر برسد. پارتی که در زمان نمایش عمومی نوید توان عبور (ولو ناقص) از برخی از خطوط قرمز را می‌داد، امروز در تماشای دوباره کارکرد متفاوتی پیدا کرده و به سند جالبی در مورد محدودیت‌هایی تبدیل شده است که حتی ترمز برخی از نیروهای جسورتر فرهنگ آن دوران را می‌کشید یا آنها را به خودسانسوری وادار می‌کرد. به‌شکل جالبی، تامل در فیلم پارتی می‌تواند به آینه‌ای تبدیل شود که در آن می‌توانیم بالا رفتن سطح خواسته‌های خودمان را در طول این ۲ دهه یادآوری کنیم و، با وجود تمام محدودیت‌ها، به آینده جامعه‌ای که در طول این سال‌ها تا این حد بالغ‌تر شده امیدوار شویم.
