شوالیه سفید

برای فیلم یا در واقع مجموعه فیلمی که لقب یکی از بهترین فیلم‌های ابرقهرمانی تاریخ را دارد، باید کنار کسی کار ‌کرد که یکی از بهترین‌های موسیقی فیلم تاریخ است. کریستوفر نولان، هانس زیمر را انتخاب کرد تا جای هیچ شک و شبهه‌ای برای آواهای فیلمش بتمن باقی نگذارد اما فکرش را نمی‌کرد زیمر تا آنجایی موفق عمل کند که موسیقی‌اش بشود یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم.

موسیقی نوشتن برای فیلم‌های ابرقهرمانی البته که کار هر آهنگسازی نیست ولی خب! ما هم داریم درباره هانس زیمر یکی از بزرگترین‌های هالیوود یا بهتر بگوییم یکی از خفن‌ترین‌های جهان صحبت می‌کنیم. آهنگسازی که در ۲ سالگی‌اش به اپرا رفت و در خانواده‌ای زیست که در خانه‌شان اجرای کوارتت زهی یا پیانو داشتند. خودتان تا ته قصه را بخوانید دیگر. البته زمانی که به نوجوانی رسید، زد زیر کاسه و کوزه‌ای که عمری خانواده‌اش برایش تدارک دیده بودند و رفت دنبال  راک اند رول. اما بعد از سال‌ها کار کردن روی آن سبک، موسیقی فیلم را آغاز کرد و به موسیقی کلاسیک بازگشت.  حالا همه اینها چه ربطی به بتمن دارد؟ ربط مستقیمش شاید در اینجا باشد که شما باید آهنگسازی را بشناسید که اینطور از ارکستر در کنار سازهای الکترونیک بهره می‌برد و برایش هیچوقت این اصوات از هم جداشدنی نیستند. امضای زیمر هم تکنیک ترکیب صداهای ارکسترال و الکترونیک است و شوالیه تاریکی نیز از این قاعده مستثنی نیست. خودش می‌گوید:« برایم این صداها ۵۰-۵۰ است. من هرگز یک ویولن را از یک سینتی سایزر جدا نمی‌کنم. از نظر من هر دوی اینها راه و ابزار ساخت موسیقی هستند.»

زیمر ۱۱ سال از زندگی‌اش را با بتمن گذراند:« من ۱۲ سال پیش «بتمن آغاز می‌شود» را با کریس ساختم. ممکن است سه‌گانه شوالیه تاریکی برای شما تنها ۳ فیلم باشد اما برای من،  ۱۱ سال از زندگی‌ام بود.» موتیف اصلی فیلم‌ها که از «بتمن آغاز می‌کند» شروع شد و بعدا در کل سه‌گانه استفاده شد فقط از ۲ نت تشکیل شده بود که با هورن نواخته و با سازهای زهی همراهی می‌شدند که نشان دهنده درد و گناه بتمن بودند. این قطعه اصلی «مولوسوس»  نام داشت که آن را هانس زیمر ساخته بود. موتیفی که در تمام فیلم‌های بعدی که آهنگسازی فقط به عهده خودش هم نبود جریان داشت.

داستان بتمن هم به موسیقی گره خورده است، خانواده بروس بعد از ترس او اپرا را ترک می‌کنند، اتفاقی که منجر به مرگشان می‌شود. لحظه‌ای که بروس کوچک مرگ پدر و مادرش را تماشا می‌کند، لحظه تعیین‌کننده‌ای است که بعدا بروس وین را به بتمنِ جنایتکار تبدیل می‌کند. داستان زیمر و بتمن هم همین است. داستان زیمر بروس وینی را دارد که خود را مقصر مرگ پدر و مادر عزیزش می‌داند. درک زیمر از داستان بتمن، بتمنی است که هرگز قادر به قهرمان شدن نیست زیرا همیشه در آن لحظه مرگ و گناه گیر کرده است. او برای همیشه کودکی است که هرگز قادر به داشتن یک رابطه واقعی و بزرگ نیست. بنابراین موسیقی متن شوالیه تاریکی این احساس گیر کردن را منعکس می‌کند. این گیر کردن در واقع همان ۲ نت آزاردهنده و کوتاه است که تمام مسیر را طی می‌کند تا به بیننده و شنونده بگوید که این بتمن است.

زیمر خودش می‌گوید: «هر ابرقهرمانی باید موسیقی تم داشته باشد. شما نمی‌توانید بدون قدرت یک ارکستر پشت سرتان ظاهر شوید و جهان را نجات دهید. منظورم این نیست که شدنی نیست، اما خسته‌کننده خواهد بود و آنقدرها هم باحال به نظر نمی‌رسد… احتمالا بیشتر تماشاگران دلشان می‌خواسته تا ما یک آهنگ شاد ابرقهرمانی مثل «سوپرمن برمی‌گردد» یا آهنگ‌هایی از نوع بتمن‌های قدیمی بنویسیم قدیمی اما من می‌خواهم قاطعانه بگویم، نفس خود را حبس نکنید. این اتفاق نخواهد افتاد، زیرا این یک دنیای متفاوت است و این یک بتمن متفاوت است.» برای سکانس کشته شدن والدین بروس وین  اما از یک خواننده گروه کر کمک گرفت تا آواز مردانه او صدای دردی باشد که بروس تجربه می‌کند. زیمر با موسیقی‌اش سعی کرد بُعد انسانی را به بتمن اضافه کند و او را مثل همه «روانی» نداند.

شرکت برادران وارنر روز نمایش افتتاحیه فیلم در روز ۱۴ ژوئیه ۲۰۰۸ که در نیویورک سیتی برگزار شد از هانس زیمر و جیمز نیوتن هاوارد دعوت کرد تا بخش‌هایی از موسیقی متن فیلم را در این مراسم به صورت زنده بر روی فیلم اجرا کنند که با استقبال بی‌نظیری روبرو شد. کمی بعدتر هم که آلبوم موسیقی‌اش منتشر شد با فروشی بسیار بالا مواجه شد.

کریستوفر نولان که او را دیگر امروز نه فقط به خاطر کارگردانی‌اش که به خاطر نبوغ در آثارش می‌شناسیم، هانس زیمر را در قسمت دوم شوالیه تاریکی همراه با یکی دیگر از غول های موسیقی فیلم هالیوود جیمز نیوتن هاوارد موسیقی‌های بتمن دعوت به کار کرد که البته خود این اتفاق هم از آن اتفاق‌های عجیب و غریب است که دو غول موسیقی در کنار هم بنشینند و برای یک اثر، موسیقی بسازند هرچند زیمر و هاوارد بارها با هم همکاری کرده بودند اما نه برای ساخت موسیقی‌ای در این سطح و اندازه. این را هم بدانید بد نیست که رامین جوادی آهنگساز ایرانی الاصل هم در ساخت موسیقی بتمن‌ها مشاوره می‌داد و خودتان ببینید دیگر این ترکیب را که باعث شده این اصوات جادویی نه تنها جان بگیرد بلکه برای چند فیلم ادامه پیدا کند.  نتیجه تلاش این آهنگسازان در ساخت یک موسیقی متن، یکی از نمادین‌ترین موسیقی متن‌های این دهه بود. آشی که نه شور شد و نه بی نمک.

زیمر و هاوارد تقسیم کارشان برای ساخت موسیقی این فیلم‌ها به این صورت بود که هرکدامشان درباره موضوعات جداگانه‌ای برای شخصیت دوپاره بروس وین و آلتر ایگوی او، کار می‌کردند. کار آهنگسازی را در لس آنجلس آغاز کردند اما بعدا به لندن نقل مکان کردند و در آنجا به مدت ۱۲ هفته ماندند تا قطعاتشان را تکمیل کنند. از آنجایی که زیمر نمی‌خواست موسیقی فیلمی شبیه به آنچه که قبلا  ساخته بود بسازد، بارها و بارها به همراه  هاوارد قطعاتی را از قسمت اول سه‌گانه گوش دادند تا در نهایت باز هم به ترکیب ارکستر و سازهای الکترونیک رسید.  یک ارکستر ۹۰ نفره مخصوص اجرای موسیقی فیلم را به کار گرفتند که خود این ارکستر از اعضای ارکسترهای مختلف لندن ساخته شده بود و زیمر ترجیح داد از تعداد قابل توجهی ویولن سل استفاده کند.

هر ۲ آهنگساز ۲ ساعت و ۲۰ دقیقه برای فیلم موسیقی نوشتند. زیمر سکانس‌های اکشن را ساخت، در حالی که هوارد بر بخش درام آن تمرکز کرد. اگر بخواهیم با شخصیت‌ها پیش برویم در واقع زیمر مسئول ایجاد تم جوکر بود، در حالی که جیمز نیوتن هاوارد روی تم هاروی دنت تمرکز داشت. در اواسط فیلمبرداری شوالیه تاریکی بود که زیمر یک آی پد به نولان تحویل داد که شامل ۱۰ ساعت موسیقی ساخته شده برای فیلم بود.

البته برای قسمت سوم بار دیگر فقط زیمر آهنگسازی را به عهده گرفت هرچند  به تازگی با تاکید روی این نکته که بتمن‌ها از بهترین فیلم‌هایی هستند که او در آن‌ها نقش داشته است، اعلام کرده است که «رسما از تجارت ابرقهرمانی بازنشسته شده‌ام. دیگر انجام این کارها برای من بسیار سخت است، تمام این مدت تلاشم برای یافتن یک زبان جدید بود اما دیگر برایم کافی است… سال‌های زندگی‌‌ام را روی آن گذاشته‌ام  و فکر می‌کنم در آن زمان به خانواده‌ای خیلی خوب تبدیل شدیم. خداحافظی با آن شخصیت سخت خواهد بود.»

نهایتا درباره افتخارات موسیقی بتمن‌ها بگوییم که به دلایلی که کارشناسان امر آن را فوق‌العاده توصیف می‌کنند، آکادمی اسکار موسیقی قسمت اول را ندیده گرفت و قسمت دوم را هم به دلیل اینکه توسط ۲ آهنگساز ساخته شده بود خارج از بررسی قرار داد. اما این موسیقی برنده جایزه گرمی برای بهترین موسیقی متن، بهترین موسیقی در جوایز ساترن و بهترین موسیقی متن در جوایز بریت شد در حالی که نامزد بهترین موسیقی فیلم در جوایز بفتا هم بود.