بهترین مستندها درباره حادثه چرنوبیل
۳۶ سال از آن شب شوم گذشته. اشتباه قابل پیش‌گیری متخصصان اتمی شوروی در یکی از رآکتورهای موجود در سایت هسته‌ای چرنوبیل، به انفجاری مهیب منجر شد. انفجاری که در لحظه ۳۱ نفر را به کام مرگ فرستاد، بخش‌های بسیار زیادی از اروپا را آلوده کرد، اکوسیستم حیات وحش در منطقه را به نابودی کشاند و در طول سال‌های بعدی باعث مرگ ۴ هزار نفر به خاطر عوارض ناشی از مسمومیت با رادیواکتیو شد. حادثه چرنوبیل به جهان نشان داد که اگر قدرت هسته‌ای در دستان حکومتی نالایق و دروغگو مثل اتحاد جماهیر شوروی باشد، چه فجایعی ممکن است مردم کشور و حتی جهان را تهدید کند.
در سالگرد این حادثه رفته‌ایم سراغ ۶ عنوان از بهترین مستندهایی که درباره چرنوبیل ساخته شده است. اگر شما هم پس از تماشای مینی‌سریال شاهکار چرنوبیل درباره این فاجعه بیشتر کنجکاو شده‌اید، با تماشای این مستندها می‌توانید پیرامون تمام ابعاد چرنوبیل آگاهی کسب کنید.
فیلم قلب چرنوبیل | ۲۰۰۳ | Chernobyl Heart
۱۶ سال پس از واقعه چرنوبیل، ماریان دی‌لئو برای مستند به منطقه موسوم به منطقه ممنوعه رفته است؛ دایره‌ای با محیط ۳۰ کیلومتر در اطراف نیروگاه هسته‌ای که انفجارهای صورت‌گرفته در آن در سال ۱۹۸۶، زندگی صدها هزار نفر را نابود کرد.
این فیلم با بررسی محیط اطراف، تمام آن‌چه را که دانشمندان درباره پیامدهای چرنوبیل گفته بودند را تایید می‌کند: اینکه اثرات تشعشعات و آسیب‌های ژنتیکی ناشی از این فاجعه همچنان هر سال افزایش می‌یابد. تماشای این مستند کوتاه ۳۰ دقیقه‌ای که اسکار هم گرفته کار آسانی نیست. فیلم پر از تصاویر تکان‌دهنده از کودکان زیر ۵ سالی است که با بدن‌های دفرمه به‌دنیا می‌آیند و عوارض وحشتناکی که جوانان ساکن منطقه هنوز از آن رنج می‌برند.
فیلم زباله اتمی | ۲۰۱۲
آیا تا به حال در مورد زندگی افرادی که در نیروگاه‌های هسته‌ای زندگی می‌کنند فکر کرده‌اید؟ این مراکز خطرناک برای فعالیت به تعداد زیادی کارگر احتیاج دارد که درگیر مکانیزم پیچیده این نیروگاه‌ها می‌شوند.
این فیلم کوتاه که نخستین بار در جشنواره معتبر فیلم لوکارنو به نمایش درآمد، نگاهی بسیار خاص از زندگی دو کارگر هسته‌ای به نام‌های سرگئی و سوتا، به بیننده می‌دهد. سرگئی یک راننده کامیون است که هر روز یک مسیر را به عقب و جلو می‌راند و زباله‌های هسته‌ای را از کارخانه رادیواکتیو که در آن کار می‌کند به ایستگاه ضدعفونی هسته‌ای که سوتا در آن کار می‌کند، می‌برد. در میان منظره‌های برفی، رویکرد مشاهده‌ای فیلمساز باعث شده تا زندگی کسل‌کننده این دو کارگر حتی در صمیمی‌ترین لحظات کاری روزانه‌شان به بهترین شکل مصور شود.
فیلم دارکوب روسی | ۲۰۱۵ | The Russian Woodpecker
آیا حادثه چرنوبیل واقعا یک تصادف سهوی بود؟ در این مستند سرگیجه‌آور برنده جشنواره ساندنس به کارگردانی چاد گارسیا، فدور الکساندروویچ هنرمند اوکراینی به دنبال کشف منشاء یک سیگنال رادیویی عجیب و ناشناخته است که بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۹ در منطقه چرنوبیل شنیده می‌شد. این سینگال دارکوب روسی نام داشت.
فیلم تئوری توطئه جذاب و معتبری را مطرح می‌کند که در این تئوری انگشت اتهام متوجه رهبران وقت اتحاد جماهیر شوروی برای راه‌اندازی یک فاجعه عمدی با اهدافی ترسناک است.
چرنوبیل: دو روز در منطقه ممنوعه | ۲۰۱۷
اگر دوست دارید نسبت به جزئیات بیشتری از منطقه ممنوعه چرنوبیل آگاهی پیدا کنید، درو اسکنلان مستندساز با دوربینش شما را به دل یکی از ترسناک‌ترین مناطق زمین می‌برد.
مستندساز آماتور در این فیلم که به سبک مستندهای نشنال جئوگرافیک ساخته شده، با دوربینش از زاویه اول‌شخص در ساختمان‌ها، جنگل‌ها و ویرانه‌های منطقه ممنوعه سرک می‌کشد و جزئیات حیرت‌آور و دردناکی از عوارض حادثه چرنوبیل را به ما نشان می‌دهد. در این مستند یک تورلیدر جذاب و خوش‌بیان به نام ناتالیا هم حضور دارد که همان اول فیلم به ما هشدار می‌دهد: «ذرات معلق موجود در منطقه ممنوعه اگرچه در حالت عادی خطری ندارد، اما اگر وارد بدن ما شود ممکن است مشکلات خطرناکی برای انسان ایجاد کند.»
بابوشکاهای (پیرزن‌ها) چرنوبیل | ۲۰۱۵
پس از بروز فاجعه، صدها هزار نفر از مردم منطقه بالاجبار محل زندگی‌شان را ترک و به نقاط دیگر کوچ کردند. در این بین عده‌ای قلیل این سرنوشت را نپذیرفتند و بعد از اینکه آب‌ها از آسیاب افتاد، به منطقه برگشتند تا مجددا صاحب خانه‌ها، زمین‌ها و خاطرات گذشته‌شان باشند.
در میان این افراد، گروهی از پیرزنان بین ۸۰ تا ۹۰ سال هم هستند که تا به امروز از ترک قلمروشان خودداری کرده‌اند و از قوانینی که سعی می‌کند ورود توریست‌ها به منطقه را ممنوع و ساکنان منطقه را منزوی کند سرپیچی می‌کنند! این زنان توسط دیگران به بابوشکاهای چرنوبیل ملقب شده‌اند. این فیلم که شاید بهترین مستند این فهرست باشد، به‌زیبایی زندگی انسان‌هایی را به تصویر کشیده که حقیقت مرگ را پذیرفته‌اند و دوست دارند در خانه و زندگی خودشان به استقبال انقراض بروند. کارگردان این شاهکار، هالی موریس نام دارد.
سریال چرنوبیل واقعی | ۲۰۱۹ | Chernobyl
این سریال مستند-داستانی که محصول شبکه اسکای نیوز است، مدت کمی بعد از انتشار موفقیت‌آمیز سریال چرنوبیل از شبکه HBO ساخته و پخش شد. در این سریال شماری از ستارگان سینما نظیر امیلی واتسون، استلان اسکارشگورد و جرد هریس در نقش افراد ناشناسی ظاهر شده‌اند که هر یک به نوعی در حادثه چرنوبیل حضور داشته‌اند.
کاری که مستند انجام می‌دهد این است که چهره واقعی هر یک از شخصیت‌های چرنوبیل را به ما نشان می‌دهد، مانند سرگئی پاراشین معاون سابق نیروگاه برق چرنوبیل، یا اولگ بریوخانوف پسر مدیر نیروگاه در سال ۱۹۸۶ که آن زمان تنها ۹ سال داشت و او بود که خبر فاجعه را که از طریق تلفن شنیده بود به پدرش داد. این سریال از صحنه‌های سریال داستانی چرنوبیل وام گرفته تا بار دیگر شخصیت‌های واقعی حادثه را به ما معرفی و از طریق این استراتژی روایی جذابی که در پیش گرفته، تاثیر داستان بر واقعیت و بالعکس را به ما نشان دهد.
