همه ما صحنههای خندهدار فراموش نشدنی زیادی از فیلمهای صامت و سیاه و سفید به یاد داریم. صحنههایی از فیلمهای چارلی چاپلین، هارولد لوید و باستر کیتون که سه کمدین بزرگ دوران صامت شناخته میشوند. در این بین اما باسترکیتون معروف به صورت سنگی بزرگ، ستارهای است که حتی امروز هم سبکهای منحصربهفردش همچنان بر بسیاری از فیلمسازان تأثیر میگذارد. تقریبا یک قرن پس از اینکه این کمدین شروع به ساخت فیلم کرد، فیلمسازان همچنان از شیرینکاریها و سبک بصری او تقلید میکنند. چنانچه تأثیر در آثار کمدینهایی از مل بروکس گرفته تا جکی چان دیده میشود و برای همین او را پیشگام کمدی هالیوود میدانند. امروز اول فوریه سالمرگ این کمدین بزرگ و ستاره فیلمهای صامت است. اینجا میتوانید حقایق جالبی را از زندگی و دوران فیلمسازی او بخوانید.
باستر کیتون که بهخاطر بازی در صحنههای مرگبار بدون کمک بدلکار و برای ظاهر خشک و بیروحش شناخته میشد، آنقدر به هنر خود تعلق خاطر و تعهد داشت که از بازسازی جعلی یک صحنه یا تکرار یک جوک خودداری میکرد. او واقعا از طاقچهها، نردبانها و ماشینهای متحرک سقوط میکرد و در یکی از گرانترین صحنههای تاریخ فیلم صامت، حتی یک لوکوموتیو واقعی را به جای استفاده از مدل، برای فیلم ژنرال خود در سال ۱۹۲۶ در رودخانه فرو برد. به گفته برخی، قطعات غرق شده هنوز هم تا به امروز در آن رودخانه در اورگان دیده میشود.
از سه سالگی روی صحنه رفت
در ۴ اکتبر ۱۹۸۵، باسترکیتون با نام جوزف فرانک کیتون در شهر پیکوا در کانزاس – شهر کوچکی که مادرش، رقصنده و خواننده، در زمان زایمان در آنجا بود، به دنیا آمد. پدرش، جوزف، مجری و بازیگری بود که با هری هودینی کار میکرد. باستر خود به تجارت خانوادگی پیوست و در ۳ سالگی با والدینش روی صحنه رفت. آنها به سه کیتون معروف بودند.
لقب باستر کیتون با یک حادثه برایش انتخاب شد
زمانی که باستر کیتون به دنیا آمد، والدینش با هری هودینی برنامه تلویزیونی اجرا میکردند. در مصاحبه ای در سال ۱۹۶۳ کیتون توضیح داد که چگونه نام مستعار خود را از هودینی گرفته است: من حدودا شش ماهه بودم که از پلهها به پایین افتادم. وقتی مرا بلند کردند بدون کبودی و هیچ آسیبدیدگی بودم و هودینی گفت؛ این یک باستر) خرد کننده، منفجر کننده) واقعی بود. و پدرم گفت: این اسم خوبی است، ما او را اینطور صدا میکنیم.
کیتون به هنر بداهه اعتقاد داشت. او در یک مصاحبه گفته بود: «به عنوان یک قاعده، حدود۵۰ درصد کار را شما هنگام شروع تصویربرداری در ذهن خود دارید و مابقی را همانطور که کار را توسعه میدهید، ساخته میشود»
دوست نداشت با فیلمنامه کار کند
کیتون به هنر بداهه اعتقاد داشت. او در یک مصاحبه گفته بود: «به عنوان یک قاعده، حدود۵۰ درصد کار را شما هنگام شروع تصویربرداری در ذهن خود دارید و مابقی را همانطور که کار را توسعه میدهید، ساخته میشود.» او کمدی نویسانی را استخدام کرد تا برای او بنویسند، از جمله کلاید بروکمن، نویسنده ورزشی، که کارگردان فیلم ژنرال بود.
صحنههای خطرناک را بدون بدلکار بازی میکرد
در دهه ۱۹۲۰ که CGI وجود نداشت، بنابراین بازیگران یا مجبور بودند بدلکاران را استخدام کنند یا شیرینکاریهای خود را انجام دهند. کیتون دومی را انتخاب کرد. یکی از جالبترین بدلکاریهای او در فیلم بلند قایق بخار بیل جونیور در سال ۱۹۲۸ انجام شد، جایی که نمای ۴ هزار پوندی یک خانه بر روی بازیگر افتاد. گاردین نوشت: «موقعیت کیتون روی زمین باید دقیقا با یک پنجره باز در بالای خانه همخوانی داشت، خوشبختانه برای او اینطور بود. با این حال، کیتون چند بار خود را مجروح کرد.
آسیبها و شکستگیهای جدی جلوی او را نگرفت
سر صحنه فیلم خانه الکتریکی ۱۹۲۲، او مچ پای خود را شکست. در شرلوک جونیور ۱۹۲۴، کیتون گردنش را شکست – و به نوعی او حتی متوجه نشد. فوران آب او را روی ریل قطار بیهوش کرد و علیرغم اینکه از سردرد رنج می برد، تا سال ها بعد که اشعه ایکس شکستگی را آشکار کرد، از میزان آسیب اطلاع نداشت.
تأثیر باستر کیتون بر مل بروکس
مل بروکس در مصاحبه ای در سال ۱۹۹۷ در مورد تأثیر کیتون بر فیلمهایش، به خصوص فیلم خاموش۱۹۷۶ صحبت کرد. بروکس گفت: او چیزهایی به من داد که نمیتوانی روی آنها انگشت بگذاری. به من یاد داد هرگز یک صحنه دیوانه کننده را با چیزی جز واقعیت بازی نکنم. او همیشه به شدت و نا امیدانه صادق بود. او هرگز به شما چشمکی نمیزد… او و چاپلین مربیان من بودند.
ژنرال ۴۰ سال بعد هم ژنرال بود
اگرچه فیلم ژنرال به عنوان شاهکار کیتون شناخته میشود، اما زمانی که یونایتد آرتیستز آن را در سال ۱۹۲۶ منتشر کرد، با نقدهای متفاوتی روبرو شد و درآمدهای ضعیف باکس آفیس باعث شد استودیو، کیتون را مجبور به معامله محدودکنندهای کند. اما در سال ۱۹۶۵ تقریبا ۴۰ سال پس از انتشار اولیه، کیتون در مورد اینکه جنرال هنوز خندهدار است، اظهار نظر کرد. او گفت: کمدی تغییر نمیکند. این بهترین مدرک در جهان است. دو سال پیش تصویری را با استفاده از زیرنویسهای قدیمی به مونیخ آلمان فرستادیم. این ژنرال بود… اما من یواشکی وارد تئاتر شدم و خندهها دقیقا مانند همان روزی بود که برای اولین بار اکران شد.
روایتگری بدون استفاده از کلمات
فیلمهای صامت از میاننویسها (کارتهایی که بین صحنهها حاوی دیالوگ یا روایت هستند) برای برقراری ارتباط با داستانهایشان استفاده میکردند. صنعت فیلم به طور متوسط برای هر فیلم از ۲۴۰ کارت استفاده میکند. کیتون هرگز بیش از ۲۳ کارت استفاده نکرد. او به جای اینکه برای انتقال داستان هایش به کلمات وابسته باشد، از استعداد خود استفاده کرد. در حالی که چهره او ثابت بود، پانتومیم و بدلکاریهای خندهدار او تماشاگران را درگیر و سرگرم میکرد. این چیزی بود که او میدانست و در آن بهترین بود.
اسکار افتخاری برای بزرگترین دلقک تاریخ سینما
اورسون ولز ژنرال را یکی از بهترین فیلمهای ساخته شده در تاریخ میدانست. ولز کیتون را بزرگترین دلقک تاریخ سینما توصیف کرد. هرچند در اواخر دهه ۱۹۲۰ این ستاره شروع به کمرنگ شدن کرد اما در دهههای ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، با فیلمهای بلند (از جمله نقش آفرینی شایسته خود در بلوار سانست) و بازی در برنامههای تلویزیونی بازگشت. تا جایی که در سال ۱۹۵۹، کیتون جایزه اسکار افتخاری را دریافت کرد.
خاموشی ستاره بر اثر سرطان
با وجود اینکه شیرین کاریهای او بسیار خطرناک بود، شیرینکاریهایی که انجام داد هیچ ربطی به مرگ او نداشت. کیتون در اول فوریه ۱۹۶۶ بر اثر سرطان ریه درگذشت. این بدان معناست که او در زمان مرگ ۷۰ ساله بود.
۱۰ فیلم برتر آقای ستاره
انتخاب چند فیلم به عنوان بهتریم فیلمهای باستر کیتون کار راحتی نیست.کیتون آنقدر فیلمهای عالی را تیتر زد که ساختن یک لیست برتر بدون کنار گذاشتن برخی از فیلمهای عالی او تقریبا غیرممکن است. با این حال ۱۰ فیلم برتر او بر اساس انتخاب IMDB به ترتیب زیر است. اگر این فیلمها را به ترتیب زمانی تماشا کنید، سفری سینمایی را در زندگی باستر کیتون آغاز خواهید کرد و او را از آغاز کارش تا پایان دنبال میکنید.
- خانه جن زده | ۱۹۲۱
- پلیس | ۱۹۲۲
- شرلوک جونیور | ۱۹۲۴
- ناوبر | ۱۹۲۴
- برو به غرب | ۱۹۲۵
- باتلر نبرد | ۱۹۲۶
- ژنرال | ۱۹۲۶
- فیلمبردار | ۱۹۲۶
- کشتی بخار بیل جونیور | ۱۹۲۸
- لایم لایت | ۱۹۵۲
دیوانهکنندهترین بدلکاریهای باستر کیتون
نمای کامل خانه با فاصله کمی در اطرافش فروریخت
اگر فیلم قایق بخار بیل جونیور را ندیدهاید این صحنه معروف آن را حتما دیدهاید. صحنهای که مسلما خطرناکترین شیرین کاری باستر کیتون بوده است. کل نمای یک خانه از قاب آن جدا میشود و پس از اینکه ظاهرا در یک طوفان آسیب دیده، اطراف باستر میافتد. در این صحنه کیتون باید آنقدر ثابت میایستاد که کفشهایش را به زمین میخکوب میکرد تا روی نشانهاش بماند و شیرین کاری را کامل کند. گاردین این شیرین کاری را به همان اندازه زیبا که به طور بالقوه کشنده بود، نامید و در واقع اگر اوضاع بهم ریخته میشد، کیتون می توانست در دم کشته شود، زیرا نمای خانه در حال سقوط، ۴ هزار پوند وزن داشت. جالب اینجاست که این جسورانهترین شیرینکاری کیتون شامل هیچ وسیله نقلیه متحرک، ساختمان بلند یا جهشهای پرنده نبود، اما در عوض نیاز به یک تمرکز جدی برای ایستادن مطلق داشت. در زمان فیلمبرداری چندین نفر از اعضای گروه فیلمسازی متقاعد شده بودند که ستاره کشته خواهد شد . وقتی نمای خانه سقوط کرد، کیتون تنها دو اینچ از مجروحیت یا مرگ فاصله داشت.
میتوانست در فیلم «ژنرال» به دو صورت بمیرد
باستر کیتون که به این دلیل که هرگز بدلکاری را به روش ساده یا ارزان انجام نمیدهد، شهرت دارد، در صحنه اوج فیلم یک لوکوموتیو کامل را از روی پل پایین میفرستد و در رودخانه میاندازد و به حماسه جنگ داخلی خود، ژنرال، پایان میدهد. گفته میشود این صحنه ۴۲ هزار دلار هزینه داشت که مبلغ هنگفتی در سال ۱۹۲۶ بود. با وجود این، تصادف آتشین قطار خطرناکترین شیرینکاری فیلم نبود. در این سکانس کیتون سوار بر جلوی قطاری در حال حرکت بود و یک ریل بزرگ در دامان خود گرفته بود. او از بند ریلی که در دست داشت استفاده کرد تا قطار دیگری را از ریل خارج کند و در نتیجه از خروج قطاری که خودش روی آن بود، جلوگیری کند. کیتون میتوانست در دوصورت مجروح یا حتی کشته شود، یک؛ اگر نمیتوانست گره دوم را از ریل جدا کند، دو؛ اگر در حین اجرا از قطار سقوط کرده بود، به خصوص اگر زیر چرخهای لوکوموتیو قرار میگرفت. آرامش شخصیت او که پس از انجام این کار در فیلم میبینیم هم ممکن است یک بازی خوب باشد و هم ممکن است احساسات واقعیاش در آن لحظه باشد.
تصادف واقعی تمام عیار در یک پرش
در یکی از معروفترین صحنههای فیلم باستر کیتون به نام سه عصر، میبینیم که کیتون تلاش میکند از روی تختهای از ساختمانی به ساختمان دیگر بپرد، اما تعلل میکند، در عوض از یک سری سایبانها به پایین سقوط میکند و سپس خود را در یک زهکشی نگه میدارد. لوله زهکشی به طور خطرناکی از دیوار جدا می شود. اما تمام چیزی که کیتون و تیم او ابتدا برای آن برنامه ریزی کرده بودند تنها همان اولین پرش بود. کیتون در نهایت به اندازه کافی دور نپرید و خیلی به پایین سقوط کرد. خوشبختانه جراحات این بازیگر تنها چند روز تولید را به تعویق انداخت و این بدلکاری باعث مرگ کیتون و کوتاه شدن حرفهای که تازه شروع شده بود، نشد. وقتی کیتون فیلم سقوط واقعی خود را دید، تصمیم گرفت آن را در فیلم کار کند و سایبانها، لوله تخلیه و پرواز از طریق پنجره پایینتری را به عنوان یک فکر بعدی اضافه کرد تا سکانسی به یاد ماندنیتر در این فرآیند ایجاد کند.
سوار بر یک گیت ترافیکی در حال سقوط و وارد شدن به یک ماشین در حال حرکت
فیلم باستر کیتون در سال ۱۹۲۴، شرلوک جونیور شامل شیرینکاریهای متعددی بود، از جمله یکی که در آن کیتون از بالای ساختمان به سمت صندلی عقب ماشین در حال حرکت میرود. کیتون نه تنها مجبور بود از قدرت و تعادل چشمگیر برای چسبیدن و سوار شدن به گیت بلند به سمت پایین استفاده کند، بلکه باید از زمان بندی عالی برای اطمینان از فرود در ماشین استفاده میکرد.
اگر زمان بندی او اشتباه بود، ممکن بود کیتون با وسیله نقلیه در حال حرکت برخورد کرده یا پشت ماشین فرود بیاید، سقوطی بسیار دورتر با پتانسیل بیشتری برای آسیب دیدن. همانطور که اغلب در مورد بدلکاریهای کیتون اتفاق میافتاد، این پلان که برای بسیاری از فیلمهای آن روز به عنوان تاج موفقیت تبدیل میشد، صرفا بخشی از یک سکانس طولانیتر بود.
با یک دست به ماشینی در حال حرکت آویزان شد
باستر کیتون در فیلم کوتاه پلیس در سال۱۹۲۲ با چنان ظرافتی معمولی این صحنه را اجرا کرد که چالش و خطری بزرگ را رد کرد. او این کار را با چنگ زدن به وسیله نقلیه در حال حرکت با یک دست انجام میدهد و با پاهایش که در هوا پشت سر او پرواز میکنند از چارچوب بیرون کشیده میشود. بر اساس قد کیتون و اندازه وسیله نقلیه در صحنه، این شیرین کاری بدون ترفندهای دوربین، مانند تغییر در نرخ فریم، انجام شد. بنابراین آنچه میبینید همان چیزی است که واقعا اتفاق افتاده است: این بازیگر با یک دست خود را کنار یک ماشین در حال حرکت گرفت و از آن آویزان شد.