آسیب شناسی زندگی مشترک
شنبه؛ سینمای کلاسیک
صحنه‌هایی از یک ازدواج به کارگردانی اینگمار برگمان نه فقط یک فیلم مهم در سینمای کلاسیک است که یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست که به نهاد خانواده و مسائل و چالش‌های زندگی مشترک پرداخته که هم سویه آسیب شناختی دارد و هم کارکرد تراپی.
قصه فیلم درباره ماریانه (اولمان) و یوهان (یوزفسون) است که ده سال ازدواج کرده‌اند و موضوع مقاله‌ای در یک مجله درباره زوج‌های ایده‌آل هستند. فیلم با عنوان بندی‌های میان تیتری به فصل‌های مختلف بدل می‌شود که در هر فصل بخشی از قصه و مفاهیم برساخته آن به تصویر کشیده می‌شود که از یک نظام معنایی واحد برآمده است. یوهان استاد یک انستیتوی تحقیقاتی و ماریانه متخصص مسائل حقوقی طلاق است. آن‌ها دو دختر، یک ویلای ییلاقی و آپارتمان شیکی در شهر دارند. وقتی دو نفر از مهمانان آن‌ها، کاتارینا (آندرسون) و پتر (مالمسیو) درباره مسائل جنسی و مالی به هم کنایه می‌زنند، زندگی خانوادگی این دو نفر نیز اندکی متلاطم می‌شود.
هنر جاروکردن آشغال‌های زیر قالی: ماریانه و یوهان کم‌کم شروع به خرده گرفتن از یکدیگر می‌کنند. «ماریانه» در محل کارش با زنی آشنا می‌شود که پس از بیست سال زندگی مشترک می‌خواهد طلاق بگیرد.
پائولا: یوهان نیمه‌شب به ویلای ییلاقی می‌رود تا به «ماریانه» بگوید که به یکی از شاگردانش به نام پائولا دل بسته است و می‌خواهد صبح روز بعد با او به پاریس برود. «ماریانه» دچار هیستری می‌شود.
دره اشک: یوهان در بازگشت به سوئد، در غیاب پائولا، ماریانه را می‌بیند. او حالا قصد دارد به تنهائی به آمریکا برود. ماریانه اعتراف می‌کند که هنوز دل‌باخته یوهان است، اما در حال گوش‌دادن به صحبت‌های ماریانه او به خواب می‌رود.
بی‌سوادها: ماریانه و یوهان در دفتر یوهان برای امضای طلاق‌نامه یکدیگر را می‌بینند. یوهان پیشنهاد آشتی می‌دهد، اما ماریان مخالفت می‌کند. یوهان با ماریانه درگیری فیزیکی پیدا می‌کند، اما در نهایت طلاق‌نامه را امضا می‌کند.
نیمه‌شب در خانه‌ای تاریک در گوشه‌ای از دنیا: بیستمین سالگرد ازدواج ماریانه و یوهان: ماریان و یوهان هر کدام با فرد دیگری ازدواج کرده‌اند، اما ناراضی هستند. آن‌ها قرار می‌گذارند که در ویلای ییلاقی همدیگر را ملاقات کنند. در راه ماریان مادرش را ملاقات می‌کند و از او در مورد رابطه با همسرش می‌پرسد. مادر اذعان می‌کند که همیشه وظیفه خود را به عنوان یک همسر انجام داده است هر چند مبهم و نامشخص است که او واقعاً عاشق همسرش بوده است یا نه. در ویلا کوچکی و آسیب‌پذیری یوهان ماریان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
او به لذت بردن از رابطه جنسی با همسر فعلی خود به نحوی که هرگز چنین تجربه‌ای با یوهان نداشته است اعتراف می‌کند. این موضوع باعث آزردگی یوهان می‌شود. او ادعا می‌کند که همیشه احساس یک نوع مسئولیت و وابستگی به یوهان داشته است. آن‌ها در هنگام گفتگو به خواب می‌روند. هنگامی که ماریان با وحشت کابوس از خواب بیدار می‌شود یوهان او را تسلی می‌دهد و با هم روی لحاف دراز می‌کشند. یوهان اعلام می‌کند که آن‌ها «بی سوادان عاطفی» و مانند بسیاری از مردم، ناتوان از ازدواج هستند، در عین حال آن‌ها از هم جدا نمی‌شوند.
«صحنه هایی از یک ازدواج» را می توان یک مستند داستانی دانست که مبتنی بر خوانشی روانشناختی، تلاش می‌کند تا به مخاطبان و به ویژه زوج‌های جوان، مهارت و سواد عاطفی را بیاموزد و آن‌ها را با فراز و نشیب‌های زیست مشترک و زندگی عاطفی آشنا کند. فیلم در اصل برای شش اپیزود و در۲۸۱ دقیقه برای تلویزیون سوئد طراحی شده بود، اما خود برگمان آن را برای نمایش در آمریکا کوتاه کرد. فیلم لوکیشن‌های بسته و محدودی دارد که میزانسنی تئاتری را شکل می‌دهد و بی‌شباهت به یک تله تئاتر نیست.
در واقع در همه سکانس‌های صحنه‌هایی از یک ازدواج با فضاهای بسته نظیر اتاق‌های خانه و اتاق محل‌کار مواجهیم. نماهای بسته از صورت شخصیت‌ها و کلوزآپ‌هایی که می‌بینیم تمهیدی برای وارد شدن به لایه‌های درونی کاراکترهاست تا بتواند به واکاوی آن جلوه‌ای بصری ببخشد. ما با تغییر و تحولات درونی شخصیت‌ها مواجه هستیم و از آنجا که قصه درباره یک زوج است، آن‌ها را در فضای داخلی خانه می‌بینیم تا روابط آن‌ها در خوانش روانکاوی قصه قرار بگیرد.
فیلم به شدت دیالوگ محور است و همین ویژگی در کنار طراحی صحنه و میزانسن بر نمایشنامه‌ای بودن آن می‌افزاید. دیالوگ‌هایی که هم دنیای درونی شخصیت‌های قصه را بازنمایی می‌کند و هم گزاره‌هایی هستند که بخشی از واقعیت‌های روانشناسی زندگی زناشویی را صورت بندی می‌کند. صحنه‌هایی از یک ازدواج می‌تواند به یک اتاق روانکاوی شبیه شود که هر مخاطبی به ویژه زوج‌ها می‌توانند بخشی از مسائل عاطفی خود را در شخصیت‌های قصه یا نوع روابط آن‌ها پیدا کرده و با آن همذات پنداری کنند. تماشای این فیلم را به شدت به همه آن‌هایی که روابط عاطفی در نهاد خانواده برایشان مهم است یا با آن چالشی دارند توصیه می‌شود.
