فیلم کازابلانکا؛ عاشقانه‌ ترین فیلم تاریخ

هنوز هم دلمان می‌رود برای دیدن فیلم‌های سیاه و سفیدی که مردان کت و شلوار پوش با بارانی‌های بلند و کلاه‌های لبه‌دار، در شهرهای شلوغ این طرف و آن طرف می‌روند، سوار ماشین و ترن و دوچرخه می‌شوند و زن‌ها با موهای جمع شده پشت سرشان، دامن‌های میدی و کفش‌های رویه کوتاه عروسکی می‌پوشند، زیر آفتاب چتر سفید دست می‌گیرند، روی زیرانداز کنار سبد پیک‌نیک کج می‌نشینند و هر طرفی که می‌روند، با لبخندشان دلبری می‌کنند. هنوز دلمان می‌رود برای دیدن کازابلانکا. برای دیدن ریک و الزا که به چشم‌های هم خیره شده‌اند و می‌دانند باید از هم جدا شوند. حالا ۷۹ سال از اولین اکران این فیلم می‌گذرد و در همه این سال‌ها نامش در همه فهرست‌های مهم‌ترین فیلم‌های عاشقانه بوده است. عشقی که سرانجامی نداشت و کازابلانکا را به شهر عشاقِ محکوم به جدایی معروف کرد.

دو سریال تلویزیونی بی‌سرانجام به نام کازابلانکا ساخته شد

دو سریال تلویزیونی کوتاه به اسم کازابلانکا ساخته شده است، یکی از آنها سال ۱۹۵۵ برای اولین بار به نمایش درآمد و دیگری در سال ۱۹۸۳ پخش شد. سریال دوم، دیوید سول (ستاره سریال اکشن و معروف آن روزها به اسم «اسکای استار و هاچ») را در نقش ریک بلین جوان و هکتور الیزاندو، اسکاتمن کروترز و ری لیوتا را در نقش‌های فرعی نشان می‌داد. ۵ قسمت از این سریال فیلمبرداری شد اما بعد از پخش ۲ قسمت، کنسل شد.

 

مشکل عاشقانه بوگارت و برگمان در آغاز کازابلانکا

اولین صحنه‌ای که طبق نظر کمپانی و مایکل کورتیز فیلمبرداری شد، یکی از صحنه‌های فلاش‌بک در پاریس بود که باعث بروز مشکلاتی برای بازیگران این فیلم، همفری بوگارت و اینگرید برگمان شد. مشکل بوگارت این بود که به قول خودش «من به این چیزهای عاشقانه علاقه ندارم و نمی‌دانم باید چه‌کار کنم» و برگمان هم از آنجایی که نوشتن فیلمنامه هنوز تمام نشده بود، نمی‌دانست کاراکترش باید عاشق ریک باشد یا عاشق ویکتور لازلو. کورتیز که خودش هم از این موضوع خبر نداشت، به شکل جالبی این ماجرا را حل کرد و به برگمان گفت: «بین این دو حالت بازی کن!»

بخشی از پوستر معروف فیلم از پوستر فیلم دیگری است

در بسیاری از پوسترهای شناخته شده کازابلانکا، عکسی است که همفری بوگارت با کت بارانی ترنچ و کلاه معروفش و اسلحه‌ای در دست می‌بینیم. این تصویر دقیقا از یک عکس تبلیغاتی از آخرین فیلم بوگی به اسم «در برابر اقیانوس» گرفته شده بود که بیل گلد آن را به سبک فتورئالیستی دوباره نقاشی کرد.

 

شایعه حضور رونالد ریگان در فیلم

اولین خبر در مورد کازابلانکا در ۵ ژانویه ۱۹۴۲ از هالیوود ریپورتر منتشر شد که اعلام می‌کرد آنه شریدان و همبازی او در فیلم ردیف پادشاهان؛ رونالد ریگان قرار است نقش لیزا و ریک را بازی کنند. البته این شایعات درست نبود چرا که ریگان در آن زمان در نیروی ذخیره سواره نظام ایالات متحده بود و قبل از شروع فیلمبرداری فیلم فراخوانده می‌شد. اما فکرش را بکنید؛ رئیس‌جمهور آینده در کازابلانکا!

 

سکانسی که کار کارگردان نیست

صحنه افتتاحیه فیلم کازابلانکا، تصویر نقشه با صدایی که توضیح می‌دهد چگونه پناهندگان جنگ جهانی دوم در کازابلانکا آمده‌اند، توسط دان سیگل ساخته شد، که بعدها چند اثر کلاسیک را به طور مستقل کارگردانی کرد. پس سکانس افتتاحیه را به نام مایکل کورتیز ندانید.

کازابلانکا در یک نگاه

کارگردان: مایکل کورتیز

محصول: برادران وارنر | ۱۹۴۲

ستارگان:

• همفری بوگارت | نقش ریک بلین | دوبله: حسین عرفانی
• اینگرید برگمان | نقش الزا لاند | دوبله: شهلا ناظریان
• پل هنراید | نقش ویکتور لازلو | دوبله: خسرو شایگان
• کلود رینس | نقش سروان رنو | دوبله: پرویز ربیعی
• کنراد وایت | نقش ژنرال اشتراسر | دوبله: شهروز ملک آرایی

زمان فیلم: ۱۰۲ دقیقه، سیاه و سفید

جوایز و افتخارات:

• برنده اسکار بهترین فیلم برای برادران وارنر
• برنده اسکار بهترین کارگردانی برای مایکل کورتیز
• برنده اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی
• نامزدی اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد
• نامزدی اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد
• نامزدی اسکار بهترین فیلمبرداری برای آرتور ادسون
• نامزدی اسکار بهترین تدوین برای اوون مارکس
• نامزدی اسکار بهترین موسیقی برای مکس اشتاینر

معروف‌ترین دیالوگ فیلم در فیلم نیست!

«دوباره اجراش کن سم» یکی از پرتکرارترین نقل قول‌ها از فیلم کازابلانکاست اما هرگز در فیلم دیده نمی‌شود. در صحنه مشهور پیانو، الزا به پیانو تکیه می‌دهد و می‌گوید: «یک بار بنواز، سم» و «اجراش کن سم». ریک همچنین می گوید، «اجرا کن». اما هیچکس نمی‌گوید «دوباره اجراش کن سم». بیشتر این عبارت و سوءتفاهم را به نمایشنامه صحنه‌ای وودی آلن به همین نام نسبت می‌دهند که در سال ۱۹۷۲ به یک فیلم سینمایی تبدیل شد.

 

اکران فیلم با عجله انجام شد

انتشار فیلم سینمایی کازابلانکا به علت وقایعی در دنیای واقعی در جریان بود، با عجله انجام شد. در اصل قرار بود این فیلم در اوایل سال ۱۹۴۳ اکران شود، اما در ۲۶ نوامبر ۱۹۴۲ برای اولین بار در شهر نیویورک به نمایش درآمد. چرا؟ چون مسئولان تبلیغات فیلم آن را همزمان با حمله متفقین به شمال آفریقا و تصرف کازابلانکا پیش بردند.

 

داستان ابتدا در لیسبون اتفاق می‌افتاد

اگر سازندگان فیلم به لوکیشن اصلی پایبند بودند، عنوان فیلم قطعا این حال و هوا را نداشت. ابتدا لوکیشن لیسبون بود اما بعد آن را به کازابلانکا منتقل کردند. جایی که برنت هرگز ندیده بود و علی‌رغم موفقیت گسترده داستانی که خلق کرد، در طول زندگی خود هم هرگز آنجا را ندید. برنت گفته است: «من هرگز تمایلی به رفتن به آنجا نداشتم. به من گفته شده است که آنجا مکانی به نام Rick’s دارند که یک زباله‌دانی است. شاید من نمی‌خواهم تصویری که از کازابلانکا خلق کردم، در خودم از بین ببرم.»

 

مشکل اختلاف قد چطور حل شد؟

بوگارت مانند خیلی از ستارگان سینما بلندتر از قد واقعی خود به نظر می‌رسید. اما برگمن از او دو اینچ بلندتر بود. در نتیجه، کارگردان مایکل کورتیز، از بوگی خواسته بود بر روی بلوک‌ها بایستد یا روی کوسن‌ها بنشیند تا بلندتر از برگمان به نظر برسد تا زوج عاشقانه داستان تصویر بهتری ارائه دهند.

 

فرانسوا تروفو بازسازی کازابلانکا را رد کرد

در سال ۱۹۷۳ یکی از مدیران شرکت برادران وارنر به فرانسوا تروفو (نماد موج نو فرانسه) پیشنهاد کارگردانی یک نسخه بازسازی شده از کازابلانکا را داد. تروفو نپذیرفت و گفت: «کازابلانکا فیلم مورد علاقه من از همفری بوگارت نیست و به آن نمره بسیار کمتری نسبت به فیلم خواب بزرگ یا فیلم داشتن و نداشتن می‌دهم. اما می‌دانم که دانشجویان آمریکایی این فیلم را دوست دارند، به خصوص دیالوگ‌ها را و آنها هر سطر را با قلب‌شان می‌شناسند. من به همان اندازه از بازیگران می‌ترسم. نمی‌توانم تصور کنم ژان پل بلموندو و کاترین دونو جانشین همفری بوگارت و اینگرید برگمن شوند.»

فهرست بهترین فیلم های عاشقانه

رکورددار بیشترین نقل قول از فیلم

احتمالا از همان زمانی که دیالوگ نوشتن و دیالوگ گفتن آغاز شد، نقل قول شدن این دیالوگ‌ها و پیدا شدن سروکله‌شان بین گفت‌وگوهای روزمره مردم هم آغاز شد. گاهی برخی دیالوگ‌ها آنقدر مورد استفاده قرار می‌گیرند که یادمان می‌رود از کجا آمده و گاهی تبدیل به ضرب‌المثل می‌شوند. کازابلانکا هم از همان فیلم‌هایی است که پر است از نقل قول. کازابلانکا فیلمی است که بیشترین قابلیت نقل قول در همه زمانها را داشته است. پروژه «AFI ۱۰۰ سال، ۱۰۰ نقل‌قول» فهرستی از ۱۰۰ نقل قول برتر در فیلم‌های آمریکایی را در سال ۲۰۰۵ رونمایی کرد. این فهرست با نظر یک هیئت داوری متشکل از ۱۵۰۰ هنرمند، منتقد و تاریخدان تهیه شده بود که در آن ۶ نقل قول از کازابلانکا وجود داشت؛

• «به سلامتی نگاهت، کوچولو.» در ردیف شماره ۵
• «لویی، فکر می‌کنم این شروع یک دوستی زیبا است.» در ردیف شماره ۲۰
•  «اجراش کن سم … آهنگ وقتی زمان می‌گذرد رو اجرا کن!» در ردیف شماره ۲۸
•  «بگردید دنبال مظنونین همیشگی…» در ردیف شماره ۳۲
•  « ما همیشه پاریس را خواهیم داشت.» در ردیف شماره ۴۳
•  «توی همه گندمزارهای این همه شهر تو همه دنیا، اون اومده به گندمزار من» در ردیف شماره ۶۷

تازه در این بین دیالوگ‌های جذاب دیگر کازابلانکا نیست: «مرا ببوس همانطوری که انگار این آخرین بار است.» «اگر می دانستی چقدر دوستت دارم، هنوز چقدر دوستت دارم…» و «من یک بار از دست تو فرار کردم. نمی‌توانم این کار را دوباره انجام دهم.»