نیکی کریمی؛ سی سال ستارگی

آغاز ستارگی

وقتی عروس شد

نیکی کریمی پس از نقش‌آفرینی ناموفق در فیلم وسوسه، ساخته زنده یاد جمشید حیدری در سال ۱۳۶۸ که تنها ۱۸ سال داشت، به پروژه فیلم عروس ساخته بهروز افخمی دعوت شد. جمشید گرگین (دوست خانوادگی نیکی کریمی) و مجری برنامه پربیننده سینمای کمدی که در سریال کوچک جنگلی، ساخته بهروز افخمی بازی کرده بود، نیکی کریمی را به افخمی معرفی کرد. افخمی برای بازیگران نقش اول فیلم خود از دو چهره جدید استفاده کرد که حسابی گل کردند و اولین سوپراستارهای سینمای پس از انقلاب نام گرفتند: ابوالفضل پورعرب و نیکی کریمی.

کریمی پس از حضور در فیلم عروس، که به‌مثابه یک‌شبه ره صدساله رفتن بود، این شانس را به‌دست آورد تا در فیلم‌هایی از مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و ابراهیم حاتمی‌کیا، کارگردان‌های موفق آن دوران، بازی کند. نقش کوتاهش در فیلم ردپای گرگ (اثر مسعود کیمیایی) با توقیف یک‌ساله فیلم آن‌چنان که باید دیده نشد، اما نقش‌آفرینی‌اش در فیلم‌های سارا و پری (اثر داریوش مهرجویی) او را به‌عنوان ستاره توانای دهه ۷۰ معرفی کرد.

ابراهیم حاتمی‌کیا در سال ۱۳۷۴ دو فیلم ساخت و در هر دو فیلم از نیکی کریمی به‌عنوان نقش اول استفاده کرد: فیلم بوی پیرهن یوسف و برج مینو. فصل تونل و فصل آزادی اسرا، از لحظاتی است که نیکی کریمی شانس این را داشت که در آن‌ها حضور داشته باشد.

جوایز و افتخارات نیکی کریمی

یک سیمرغ بلورین و چند جایزه بین المللی

نیکی کریمی پس از اینکه در دهه ۷۰ و در ۴ دوره جشنواره فیلم فجر برای بازی در چهار فیلم عروس، سارا، پری و روانی در سال‌های ۱۳۶۹.۱۳۷۱، ۱۳۷۳ و ۱۳۷۶ نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد و در سال ۱۳۷۷ قافیه را به هدیه تهرانی ذر فیلم قرمز، باخت و از او برای نقش‌آفرینی‌اش در فیلم دو زن (اثر تهمینه میلانی) فقط تقدیر شد، سرانجام پس از ۱۲ سال فعالیت در سینما در سال ۱۳۸۱ برای بازی در دو فیلم واکنش پنجم و دیوانه از قفس پرید، برنده سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر شد. او پس از کسب این جایزه دیگر نتوانست برای بار دوم آن را به‌دست آورد و در تالار افتخاراتش تنها یک سیمرغ بلورین بازیگری خودنمایی می‌کند.

اما نیکی کریمی قبل از آنکه به سیمرغ برسد، با ۴ جایزه بازیگری از سفر به دور دنیا و حضور در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی برگشته بود. او تنها ۳ سال پس از آغاز فعالیت سینمایی‌اش برای بازی در فیلم سارا (اثر داریوش مهرجویی) از جشنواره سه‌قاره نانت فرانسه (۱۳۷۲) به طور مشترک جایزه مونگولفیه نقره‌ای را از آن خود کرد. همچنین یک سال بعد برای بازی در همین فیلم از جشنواره سن‌سباستین فرانسه جایزه صدف نقره‌ای را بازهم به‌طور مشترک به‌دست آورد. او در سال ۱۳۷۸ برای بازی در فیلم دو زن (اثر تهمینه میلانی) از جشنواره تائورمینای ایتالیا برنده جایزه بهترین بازیگر زن شد. در سال ۱۳۸۰ هم برای بازی در فیلم «نیمه پنهان» از جشنواره فیلم قاهره جایزه بهترین بازیگر زن را به‌دست آورد.

نیکی کریمی اواخر دهه هفتاد و قبل از اینکه سیمرغ بلورین بازیگری را به‌دست بیاورد به کارگردانی علاقه نشان داد و در سال ۱۳۷۹ در فیلم آ. ب. ث آفریقا دستیار عباس کیارستمی شد. او یک سال بعد اولین تجربه کارگردانی‌اش را با مستند نیمه بلند داشتن و نداشتن با موضوع نازایی پشت سر گذاشت که از جشنواره باران هم موفق به دریافت جایزه شد. او برای شروع کارگردانی‌اش با فیلم مستند ۲ دلیل داشت: یک اینکه در نزدیکی محل سکونت او جایی بود که زنان نازا به آنجا مراجعه می‌کردند؛ دو اینکه برای ساخت فیلم سینمایی، او نیاز به ثبت یک تجربه کوتاه داشت.

کریمی ۴ سال بعد و در سال ۱۳۸۳ اولین فیلم سینمایی‌اش را با نام یک شب به تهیه‌کنندگی جهانگیر کوثری کارگردانی کرد. فیلم یک شب به دلیل ممیزی در ایران توقیف شد، اما در جشنواره‌های متعدد جوایزی را به‌دست آورد. به‌خصوص که در بخش نوعی نگاه جشنواره کن هم مورد توجه قرار گرفت و در جشنواره‌های کن، مونیخ، تورنتو، تسالونیکی و… حضور داشت و موفق شد جایزه BASTONE BIANCO جشنواره تورین را از آن خود کند.

نیکی پای دوربین

با آتابای در اوج

داستان تولید فیلم یک شب و توجه جهانی به آن را خواندید. این فیلم سرانجام پس از ده سال در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۸۳ در گروه هنر و تجربه به نمایش درآمد.

نیکی کریمی دهه ۸۰ را در حالی که همچنان به ایفای نقش در فیلم‌های مختلف و متنوع به لحاظ ژانر و ساختار ادامه می‌داد، کارگردانی را هم به صورت جدی دنبال می‌کرد. او در حالی که اولین فیلمش، یک شب، به لحاظ موضوع ملتهبش توقیف بود، دومین فیلمش را هم کارگردانی و هم در آن بازی کرد: چند روز بعد (۱۳۸۵) و سومین فیلم سینمایی‌اش هم با نام سوت پایان در سال ۱۳۸۹ هم به‌عنوان کارگردان ساخت و در آن با شهاب حسینی همبازی شد.

اواسط سال ۱۳۹۱ او با همکاری باشگاه سپاهان دست‌به‌کار ساخت سری مستند ورزشی با نام روزی روزگاری فوتبال شد که پس از انتشار اولین قسمت وعدم استقبال مخاطب، تولیدش متوقف شد.

نیکی کریمی با ساخت آتابای که پس از ۲ سال همچنان در صف اکران قرار دارد، بار دیگر نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت و قطعا از او در حیطه کارگردانی در آینده‌ای بسیار نزدیک بیشتر خواهیم شنید.

 

بهترین نقش‌آفرینی‌های نیکی کریمی

سارا، پری و دیگر دختران انتظار

نیکی کریمی قطعا در سارا فوق‌العاده است. او که پس از شهرت برای حضور در «عروس»، حضوری کوتاه در فیلم ردپای گرگ (اثر مسعود کیمیایی) داشت اما حضور نیکی کریمی در فیلم سارا داریوش مهرجویی شگفت‌انگیز بود. کریمی در حالی که اکثر سکانس‌ها چادر به سر داشت و دیگر از آن زیبایی خبری نبود، به نامزدی در جشنواره یازدهم فیلم فجر رسید. همین‌طور بازی در نقش پری دختر دانشجویی که با خواندن کتاب کوچکی دچار تحولاتی اساسی می‌شود هم برای بار سوم او را کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین (پس از عروس و سارا) کرد.

نیکی کریمی با اینکه ۵ بار نامزد دریافت جایزه از ادوار برگزاری جشنواره فیلم فجر شد و تنها برای بازی‌اش در دو زن شایسته تقدیر شناخته شد، پس از ۱۳ سال از آغاز فعالیتش در سینما و در حالی که ۴ جایزه بین‌المللی را در تالار افتخاراتش داشت، توانست سیمرغ بلورین را به‌دست بیاورد. آن هم در سالی که هم هانیه توسلی برای شب‌های روشن و هم مریم پالیزبان برای نفس عمیق همه نگاه‌ها را به خودشات جلب کرده بودند.

نقش‌آفرینی در فیلم‌های نسل سوخته (رسول ملاقلی‌پور، ۱۳۷۸) و دختران انتظار (رحمان رضایی، ۱۳۷۸) از دیگر نقش‌آفرینی‌های تحسین‌برانگیز نیکی کریمی در دوران کاری‌اش است.

تحلیل فروش فیلم‌های نیکی کریمی

اوج در دهه ۷۰ و فرود در دهه ۹۰

پرمخاطب‌ترین آثار نیکی کریمی به عنوان بازیگر مربوط به دهه ۷۰ است. فیلم عروس که نیکی کریمی به واسطه آن همراه با ابوالفضل پورعرب به عنوان اولین ستاره‌های سینمای پس از انقلاب معرفی شدند، با ۴۴۲۳۰۰۰ نفر پرمخاطب‌ترین اثر کارنامه بازیگری نیکی کریمی است. پس از عروس فیلم دو زن با ۳۰۱۴۰۰۰ نفر در رده دوم قرار می‌گیرد که این فیلم هشت سال پس از فیلم عروس موفق شد عنوان دوم پرمخاطب‌ترین فیلم سال را به دست آورد.

پس از این دو فیلم با اختلافی فاحش فیلم دختران انتظار با ۱۵۹۹۰۰۰ نفر قرار دارد که با رقمی حدود نصف تعداد تماشاگران فیلم دو زن رده سوم جدول پرمخاطب‌ترین آثار نیکی کریمی به‌عنوان بازیگر را از آن خود کرده است. سارا (با ۱۱۸۱۰۰۰ نفر) و زن‌ها فرشته‌اند (با ۱۱۴۸۰۰۰ نفر) هم به‌عنوان تماشاگران میلیونی رده‌های چهارم و پنجم به‌دست آوردند. چهار فیلم اول جدول پرمخاطب‌ترین آثار کریمی به‌عنوان بازیگر از اکران دهه ۷۰ هستند. تعداد مخاطب‌ها دهه به دهه کم و کمتر شد تا جایی که پرمخاطب‌ترین فیلم نیکی در دهه ۹۰ جرم بود با تنها ۲۵۶ هزار مخاطب که آن‌هم در سال ۱۳۹۰ در سینماها به نمایش درآمد.

در جدول زیر میزان اقبال مخاطبان به فیلم‌های نیکی کریمی را مشاهده می‌کنید. این جدول بر اساس تعداد تماشاگران تنظیم شده است.

مقایسه دو ستاره

نیکی کریمی در برابر هدیه تهرانی

نیکی کریمی و هدیه تهرانی متعلق به یک نسل هستند؛ البته کریمی ۷ سال زودتر از تهرانی حضور در سینما را تجربه کرد ولی در رقابت ناخواسته‌ای که بین او و تهرانی به وجود آمده، همیشه بازنده بوده است. هم در کسب جایزه و هم در جذب مخاطب. جالب است بدانید نیکی کریمی طی ۸ سال (۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴) در سال‌هایی که هم او و هم هدیه تهرانی -همزمان- فیلمی بر پرده سینماها داشتند، رقابت در جذب مخاطب را به تهرانی باخته است؛

• سال ۱۳۷۶: هدیه تهرانی (سلطان با ۹۳۱ هزار نفر – رده هفتم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) و نیکی کریمی (سایه به سایه با ۳۹۲ هزار نفر – رده بیست و سوم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها)
• سال ۱۳۷۸: هدیه تهرانی (قرمز با ۳۰۶۱ هزار نفر – رده اول جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) و نیکی کریمی (دو زن با ۳۰۱۴ هزار نفر – رده دوم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) در این سال نیکی کریمی در رقابتی میلی‌متری هم گیشه را به هدیه تهرانی باخت هم سیمرغ بلورین را!
• سال ۱۳۷۹: هدیه تهرانی (شوکران با ۲۷۰۰ هزار نفر در رده اول و دست‌های آلوده با ۲۴۶۱ هزار نفر در رده دوم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) و نیکی کریمی (نسل سوخته با ۵۶۶ هزار نفر در رده هجدهم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها)
• سال ۱۳۸۰: هدیه تهرانی (پارتی با ۱۰۸۳ هزار نفر در رده پنجم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها و چتری برای دو نفر با ۶۹۴ هزار نفر در رده هشتم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) و نیکی کریمی (نیمه پنهان با ۴۲۶ هزار نفر در رده پانزدهم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها)
• سال ۱۳۸۲: هدیه تهرانی (دنیا با ۱۰۹۷ هزار نفر در رده سوم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها و دختر ایرونی با ۹۹۴ هزار نفر در رده چهارم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) و نیکی کریمی (دیوانه از قفس پرید با ۵۷۲ هزار نفر در رده پنجم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها و واکنش پنجم با ۵۳۷ هزار نفر در رده ششم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها)
• سال ۱۳۸۳: هدیه تهرانی (دوئل / در نقشی کوتاه با ۱۴۳۱ هزار نفر در رده چهارم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها) و نیکی کریمی (باج خور با ۲۷۸ هزار نفر در رده چهاردهم جدول پرمخاطب‌ترین‌ها)

بیشترین همکاری مشترک کریمی با بازیگران

محمدرضا فروتن همکارترین

نیکی کریمی در کارنامه بازیگری‌اش بیشترین همکاری را با محمدرضا فروتن داشته است. او در ۹ فیلم با محمدرضا فروتن همکاری کرده که از این میان در ۶ فیلم نقش‌های رودررو و زوج را با یکدیگر داشته‌اند. در این لیست ۹ فیلمه، یک اثر همچنان پس از ۱۰ سال در لیست توقیفی‌هاست: خیابان‌های آرام (کمال تبریزی) و یک فیلم هم محمدرضا فروتن جلوی دوربین نیکی کریمی کارگردان رفته است: شیفت شب.

دو زن (تهمینه میلانی، ۱۳۷۷)، نوک برج (کیومرث پوراحمد)، برباد رفته (صدرا عبدالهی)، زن دوم (سیروس الوند)، محاکمه در خیابان (مسعود کیمیایی)، شبانه روز (کیوان علی‌محمدی، امید بنکدار)، دموکراسی تو روز روشن (علی عطشانی)، خیابان‌های آرام (کمال تبریزی) و شیفت شب (نیکی کریمی) فهرست این بازی‌های مشترک است.

آتیلا پسیانی با ۸ فیلم در رده دوم بیشترین همکاری با نیکی کریمی قرار می‌گیرد که این آثار مشترک منهای دو زن و نیمه پنهان (هر دو از تهمینه میلانی) و نسل سوخته (رسول ملاقلی پور) هم چندان قابل تأمل نیستند: سه زن (منیژه حکمت)، سلام بر عشق (اصغر نعیمی)، در امتداد شهر (علی عطشانی)، سوت پایان (نیکی کریمی) و تلفن همراه رئیس‌جمهور (علی عطشانی). فصل‌های رویارویی فرشته و احمد در دو زن و تمامی فصل‌های اپیزود دوم نسل سوخته از ماندگارترین لحظات همکاری مشترک آتیلا پسیانی و نیکی کریمی است.

در میان ۸ فیلم مشترک، آتیلا پسیانی هم مانند محمدرضا فروتن در یک فیلم (سوت پایان) علاوه بر اینکه در نقشی کوتاه همبازی نیکی کریمی بوده است، مقابل دوربین نیکی کریمی (به‌عنوان کارگردان) هم نقش‌آفرینی کرده است.

اما یکی از مهم‌ترین و ماندگارترین هم کاری مشترک نیکی کریمی با خسرو شکیبایی رقم خورده است. این دو در ۶ فیلم باهم بازی کرده‌اند و با اینکه هیچ‌گاه در نقش زوج حاضر نشدند اما لحظات ماندگاری از حضور این دو در تاریخ سینمای ایران ثبت شده است؛ مقابله سارا با گشتاسب در سارا (داریوش مهرجویی، ۱۳۷۱)، فصل‌های پری با برادران بزرگش (اسد و صفا) در پری (داریوش مهرجویی، ۱۳۷۳) و همین‌طور مثلث عاشقانه شکیبایی – کریمی – پرستویی در روانی (داریوش فرهنگ، ۱۳۷۶) لحظات ماندگاری شده است.

سایه به سایه (علی ژکان، ۱۳۷۶)، چه کسی امیر را کشت؟ (مهدی کرم پور، ۱۳۸۴) و میکس (داریوش مهرجویی، ۱۳۷۸) نام دیگر فیلم‌هایی است که خسرو شکیبایی و نیکی کریمی (هرچند کوتاه یا افتخاری) با هم بازی کرده‌اند.

نقش‌آفرینی مشترک نیکی کریمی با امین حیایی در ۶ فیلم رقم خورده است که ۳ فیلم سیب سرخ حوا (سعید اسدی، ۱۳۷۷)، شام عروسی (ابراهیم وحید زاده، ۱۳۸۴) و زن‌ها فرشته‌اند (شهرام شاه‌حسینی، ۱۳۸۶) را می‌توان در کارنامه هر دو بازیگر از همکاری‌های به‌یادماندنی نام برد. ستاره است (فریدون جیرانی، ۱۳۸۴)، چه کسی امیر را کشت؟ (مهدی کرم پور، ۱۳۸۴) و سلام بر عشق (اصغر نعیمی، ۱۳۸۴) از دیگر همکاری‌های مشترک حیایی و کریمی است.

حامد بهداد و نیکی کریمی هم در ۴ فیلم مشترک بازی کرده‌اند و جالب آنکه بدون حتی یک نما روبه‌روی هم؛ جرم (مسعود کیمیایی، ۱۳۸۹)، محاکمه در خیابان (مسعود کیمیایی، ۱۳۸۸)، شبانه روز (امید بنکدار، کیوان علی‌محمدی، ۱۳۸۷)، بیداری (فرزاد موتمن، ۱۳۸۷). این دو تنها در فیلم زندگی جای دیگری است (منوچهر هادی، ۱۳۹۲) در نقش همسران سابق رودرروی هم قرار گرفتند.

 

این روزهای یک ستاره

درخشش در اوج ناامیدی…

با اینکه تصور می‌شد نیکی کریمی هم در بازیگری -بخصوص پس از نقش‌آفرینی در فیلم آذر (۱۳۹۵) و هم در کارگردانی -پس از اینکه شیفت شب (۱۳۹۳) به توفیقی نرسید- به پایان رسیده باشد، فیلم آتابای همه محاسبات را به هم زد.

همکاری مشترک نیکی کریمی و هادی حجازی فر به‌عنوان بازیگر در سریال «ممنوعه» به ساخت فیلم سینمایی آتابای منجر شد که به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های جشنواره سی و هشتم فیلم فجر (۱۳۹۸) شناخته شد. فیلم، طرفداران بی‌شماری پیدا کرد و یکی از بدشانسی‌های نیکی کریمی ظهور پدیده‌ای به نام کرونا بود که اکران فیلم را به تعویق انداخت.

فیلم آتابای پنجمین ساخته نیکی کریمی، درام بسیار خوش ساختی است که هم در کارگردانی و هم در فیلمنامه (نوشته هادی حجازی فر) به‌شدت سرپاست. حضور حجازی فر، جواد عزتی و سحر دولتشاهی فیلم را دیدنی‌تر هم کرده است. اکثر شخصیت‌ها در فیلم به زبان ترکی صحبت می‌کنند و شاید برای تماشاگران جالب باشد که برای اولین بار صدای جواد عزتی را با زبان ترکی بشنوند.

شاید نمی‌دانستید…

1. نیکی کریمی قرار بود در فیلم قرمز به کارگردانی فریدون جیرانی بازی کند. حتی دورخوانی فیلمنامه هم انجام شد. اما ترجیح داد پس از نقش‌آفرینی سخت و دشوار در فیلم روانی استراحت کند. بعدها هدیه تهرانی در قرمز بازی کرد و در سالی که هم دو زن با بازی کریمی و هم قرمز در جشنواره حضور داشتند، تهرانی سیمرغ بلورین را از آن خود کرد. حتی هنگام اکران هم فیلم قرمز با اختلافی میلی‌متری از دو زن عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم سال را به‌دست آورد.
2. نیکی کریمی پس از خواندن رمان بعد از عشق، نوشته فریده گلبو آن را به تهمینه میلانی پیشنهاد داد و میلانی هم فیلمنامه نیمه پنهان را از روی این رمان نوشت و با بازی او ساخت.
3. نیکی کریمی در اکثر روزهای فیلمبرداری فیلم پری روزه بود.