داستان مبارزه سیان هدر برای استفاده از بازیگران ناشنوا در فیلم کودا
سیان هدر: هنگامی که ما شروع به تست گرفتن کردیم، فهمیدیم که چقدر افراد بااستعداد در جامعه ناشنوایان وجود دارند؛ این یک مسئله غیر قابل انکار است.
سیان هدر هنگام نوشتن اولین پیش‌نویس فیلم کودا می‌دانست که نوع گفتمان متن باید متفاوت باشد. هدر به دیسایدر گفت: «هنگامی که شما در حال نوشتن یک شوخی یا نوشتن یک خط از داستان هستید، مثل این است که به فیلمنامه‌تان گوش می‌دهید. من به‌عنوان یک نویسنده، صدای شخصیت‌هایم را در ذهنم می‌شنوم.» اما سه نفر از چهار شخصیت اصلی سیان هدر در درام احساسی او اصلاً شنیده نمی‌شوند؛ صدای بازیگران مارلی ماتلین، تروی کوتسور و دانیل دورانت، که نقش یک خانواده ناشنوا را بر عهده دارند و در سواحل ماساچوست مشغول تجارت ماهیگیری هستند، اصلا شنیده نمی‌شود و در عوض، از طریق زبان اشاره دیده می‌شود. هدر گفت: «من فکر نمی‌کنم به طور کامل آگاه بودم که هرگز این کلمات را نمی‌شنوم، بلکه آنها را می‌بینم. تماشای جان گرفتن بیان بصری ایده‌ها یا احساسات، هیجان‌انگیزترین قسمت فرایند ساخت کودا بود.»
فیلم کودا بازسازی فیلم فرانسوی‌زبان خانواده برج حمل (La Famille Bélier) است که در سال ۲۰۱۴ ساخته شد و داستان دختر نوجوان شنوایی را روایت می‌کرد که به عنوان مترجم، والدین ناشنوا و برادر ناشنوای خود را همراهی می‌نمود. کودا مخفف عبارت کودکان با والدین ناشنواست. هنگامی که تهیه‌کنندگان فیلم فرانسوی به هدر برای بازسازی انگلیسی فیلم مراجعه کردند، او از این داستان متأثر شد و از شیوه‌هایی که احساس می‌کرد می‌تواند آن را به فیلم خودش تبدیل کند، بسیار شگفت‌زده شد. سیان هدر توضیح داد: «در فیلم فرانسوی، احساس کردم که تمرکز بیشتر روی روبی، یعنی شخصیت شنواست.» او اضافه کرد: «در فیلم من، فرصتی فراهم شد تا بقیه اعضای خانواده را تقویت کنیم، شخصیت‌ها سه بعدی شدند و این‌گونه نبود که با ناشنوایی‌شان تعریف شوند.»
هدر همچنین نمی‌خواست انتخاب‌های بحث‌برانگیز فیلم فرانسوی را تکرار کند؛ برای دو نفر از شخصیت‌های اصلی ناشنوا، بازیگران شنوا انتخاب شده بود و به اعتقاد برخی فعالان، از ناشنوایی آنها به عنوان منبع توهین‌آمیز کمدی استفاده شده بود. هدر می‌گوید: «از ابتدا احساس می‌کردم اگر قرار است که فیلم با بازیگران شنوا ساخته شود، ترجیح می‌دهم که ساخته نشود.»
سرمایه دارانی که سیان هدر برای پیش‌بردن فیلم با آنها کار می‌کرد، با این دیدگاه موافقت نکردند. کارگردان با افسوس گفت: «ای کاش می‌توانستم آنها را متقاعد کنم. افرادی که مسئول این پول بودند، ستاره‌های بزرگ می‌خواستند و فکر می‌کردند بازیگری بازیگران ناشنوا که کمتر شناخته‌شده هستند، یک خطر بزرگ است. سپس مارلی متلین، تنها بازیگر ناشنوا که تا به حال برنده جایزه اسکار برای فرزندان خدای کوچکتر در سال ۱۹۸۶ و یک ستاره غیرقابل انکار در نوع خود شد، به گروه بازیگران پیوست و تهدید کرد که اگر بازیگران شنوا برای نقش‌های ناشنوا استخدام شوند، از تولید کنار می‌رود.» ماتلین در مصاحبه اخیر خود با دیلی بیست گفت: «من فقط با آرامش گفتم: اگر این کار را انجام دهید، من کار نمی‌کنم.»
سیان هدر گفت: «هنگامی که ما شروع به تست گرفتن کردیم، فهمیدیم که چقدر افراد بااستعداد در جامعه ناشنوایان وجود دارند و این یک مسئله غیر قابل انکار است. بحث کردن خیلی آسان‌تر بود اگر می‌توانستم این آزمایش‌ها را جلوی مدیران و تهیه‌کنندگان استودیو بگذارم و بگویم: ببینید این بازیگران چقدر خوب هستند و چقدر احمق خواهید بود اگر از این استعداد استفاده نکنید!»
با بازی ماتلین در نقش جکی روسی، ملکه زیبایی سابق که تا حدودی خود‌شیفته نیز هست، هدر کوتسور را به عنوان فرانک، شوهر او انتخاب کرد؛ ماهیگیر خوشحال که شوخ‌طبع است و دورانت در نقش لئو پسر تند مزاج آنها که زود از کوره در می‌رود. کوتسور و دورانت، که هر دو ناشنوا بودند، قبلاً در یک تئاتر مخصوص ناشنوایان به نام سایرانو با تهیه‌کنندگی استفان ساکس، نقش پدر و پسر را بازی کرده بودند. همراه با امیلیا جونز، ستاره لاک و کی، به عنوان دختر شنوای روسی(روبی)، یک نوجوان معمولی که علاقه زیادی به خوانندگی داشت. گروه بازیگران به یک خانواده تبدیل شد. هدر خاطرنشان کرد علاقه متقابل هنگامی که مردم فقط با هم ارتباط دارند و یکدیگر را می شناسند و یکدیگر را دوست دارند، یک چیز زودگذر است که شما به عنوان یک کارگردان نمی‌توانید آن را ایجاد کنید.
جونز و هدر هر دو زبان اشاره آمریکایی را برای تولید آموختند و همان‌طور که هدر احتمال می‌داد، تغییر در مدل گفت‌وگو ضروری بود. هدر می‌گوید: «استادان زبان اشاره آمریکایی من، الکساندریا وایلز و آن توماستتی بودند. من و الکساندریا روی میز مقابل هم نشسته بودیم و خط به خط از طریق فیلمنامه جلو می‌رفتیم و او با اشاره به من پاسخ می‌داد. سپس در مورد آن بحث می‌کردیم. او می‌گفت آیا این منظور شماست؟ روش‌های زیادی برای نشان دادن یک چیز با ایما و اشاره وجود دارد، همان‌طور که روش‌های زیادی برای نوشتن یک خط وجود دارد. من ریتم زبان اشاره آمریکایی را دریافتم و فهمیدم که یک شوخی به لحاظ بصری چگونه کار می‌کند تا مفهوم کلی و لب مطلب را برساند.»
فیلم کودا در جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۲۱ با استقبال گسترده روبه‌رو شد و چهار جایزه از جمله جایزه بزرگ هیئت داوران ایالات‌متحده و بهترین کارگردان در بخش نمایشی ایالات‌متحده برای سیان هدر را از آن خود کرد. همچنین رکورد خرید جشنواره را به خود اختصاص داد و به مبلغ فوق‌العاده ۲۵ میلیون دلار به اپل فروخت. اما علی‌رغم همه تحسین‌ها، فیلم هدر تا همین اواخر فرصتی برای تماشای فیلم خود با تماشاگران زنده پیدا نکرد تا اکران در گلوستر، ماساچوست؛ شهر ماهیگیری ساحلی که فیلم در آن اتفاق می‌افتد و همچنین خیلی دور از زادگاه هدر نیست. «برای من، بزرگترین لذت، شنیدن این خنده‌های بلند بود. وقتی کسی می‌گوید فیلم را می‌بیند، همه به من می‌گویند: من خیلی گریه کردم! من هم همیشه می‌گویم: خنده چی؟»
در اکران در گلوستر و اولین نمایش مجازی در ساندنس، زیرنویس‌های باز داده شده بودند؛ زیرنویس‌های باز یعنی زیرنویس‌هایی که همیشه روشن هستند نه فقط در صحنه‌هایی که داستان فیلم با زبان اشاره شرح داده می‌شود. هدر به یاد می‌آورد که او تقریباً لیست مهمانان برای نمایش گلوستر را می‌شناخت و فکر نمی‌کرد که افراد ناشنوا در آنجا حضور داشته باشند، اما به هر‌حال، زیرنویس فیلم نمایش داده می‌شد و این کار خوبی بود که او انجام داد. سیان هدر گفت: «یک مرد بعد از فیلم به سراغ من آمد که ناشنوا بود و بسیار سپاسگزار بود. او گفت: من هرگز به تئاتر نمی‌روم، زیرا از آن عینک‌های لعنتی متنفرم که برای افراد ناشنوا فیلم را شرح می‌دهد و مجبور هستید از آنها استفاده کنید. آنها نیمی از اوقات کار نمی‌کنند، به چشم‌های من آسیب می‌رسانند، وحشتناک هستند. از شما برای انجام این کار متشکرم، زیرا من فیلم را دوست داشتم و شرکت در اکران آن بسیار عالی بود.»
هدر می‌گوید: «امیدوارم این فیلم افراد بیشتری را تشویق به نمایش زیرنویس برای فیلم‌هایشان کند. ما جامعه‌ای را ایجاد کرده‌ایم که روی افراد توانمند تمرکز دارد و وقتی شروع به تعامل با جامعه‌ای که افراد در آن فاقد بعضی از توانایی‌ها هستند، می‌کنید متوجه می‌شوید که کنار گذاشته‌شدن چگونه است و این حس خیلی بدی است. اگرچه مطمئن هستم که بازیگران ناشنوا و اعضای دست‌اندرکار فیلم چشم‌هایشان گرد می‌شود و به آن می‌خندند و با خودشان می‌گویند: این تمام زندگی ماست.»
رویترز اخیرا گزارش داده که کودا با زیرنویس باز در همه سینماهای ایالات‌متحده و انگلستان نمایش داده می‌شود. گزینه زیرنویس همیشه در اپل تی وی پلاس و اکثر سرویس‌های پخش‌کننده وجود دارد.
کودا دومین فیلم بلند هدر پس از تالولا (محصول ۲۰۱۶) است؛ یک کمدی سیاه با بازی الیوت پیج و آلیسون جنی. هدر هیچ نشانه‌ای از کاهش سرعت کار حرفه‌ای خود نشان نمی‌دهد. او اخیراً یک قرارداد کلی با اپل امضا کرده و ر حال حاضر به عنوان ناظر و مدیر، در مجموعه آمریکای کوچک کار می‌کند. او به زودی فیلم جدید اپل در مورد زندگی جودی (از فعالان حوزه معلولیت) را کارگردانی می‌کند. هدر برای اولین بار داستان هیمن را در مستند نتفلیکس درباره جنبش حقوق معلولین، به نام کریپ کمپ، به کارگردانی نیکول نیوهام و جیمز لبرشت شنید و آن‌قدر به سمت شخصیت هیومن جذب شد که بلافاصله کتاب خاطرات او را خرید. هدر گفت: «لحظه ای که کتاب را به پایان رساندم، یک ایمیل به او نوشتم و پرسیدم که قرار است چه اتفاقی برای این کتاب بیفتد؟ آیا این می‌تواند یک فیلم باشد؟ تیم او به من کمک کردند و گفتند: «ما در حال انتخاب کارگردان و در ۲۴ ساعت آخر این روند هستیم. اگر می‌خواهید با جودی ملاقات کنید، می‌توانید امروز ساعت پنج او را ببینید.» احساس می‌کردم که جهان برای ما کار می‌کند. من با جودی ملاقات کردم و ما واقعاً با هم ارتباط برقرار کردیم.»
شایعات حاکی از آن هستند که علی استروکر، اولین بازیگری که از ویلچر برای حرکت استفاده می‌کند، در حال بازی در نقش هیومن است که در دوران کودکی دچار فلج اطفال شده و در بیشتر زندگی خود از ویلچر استفاده می‌کرده است. سیان هدر در مورد شایعات بازیگری اظهارنظر نکرد، اما اطمینان داد که «ما بسیار مصمم هستیم که درباره این موضوع اطلاعات درست و قابل اطمینان به مردم بدهیم.» وی افزود: «من با نیک نوویکی، مدیر چالش فیلم ناتوانان، مکالمات زیادی داشته‌ام تا بتوانم مجموعه‌ای از افراد را گرد هم آوریم که تیم سازنده تا آنجا که می‌تواند کامل باشد.»
کودا بی‌پروایانه صادق است، با پایانی که بر قلب بینندگان تأثیر می‌گذارد. شاید تعجبی نداشته باشد که از نظر برخی، برچسب «فیلم حالخوبکن» به آن زده شده؛ عبارتی که می‌تواند مانند یک تعریف و تمجید به نظر برسد، به ویژه وقتی از منتقدان فیلم جدی با دنبال‌کنندگان زیاد در توییتر می‌آید. هدر اذعان می‌کند که این اصطلاح گاهی اوقات اعصاب‌خوردکن است. او می‌گوید: «من به عنوان یک فیلمساز تحسین‌شده مستقل در ساندنس، اعتبار آن را می‌خواهم. اما وقتی حرف از فیلم‌های حالخوبکن می‌زنیم انگار حس آن دسته از فیلم‌های خانودگی عاشقانه و تا حدی کمدی به آدم دست می‌دهد، این‌طور نیست؟»
سیان هدر ادامه داد: «اما من فکر می‌کنم ما باید احساس خوبی داشته باشیم؛ به عنوان یک تیم واقعا یک سال و نیم سخت را پشت سر گذاشتیم. من فکر می‌کنم همه مشتاق دیدن فیلمی هستند که درباره رابطه و خانواده است و این به شما احساس خوبی می‌دهد.» بنابراین، او نتیجه می‌گیرد «من آن را به عنوان یک تعریف و تمجید در نظر می‌گیرم به عنوان یک فیلم با احساس خوب و البته گریه‌آور؛ زیرا فکر می‌کنم در حال حاضر مهم است که داستان‌ها برای ما التیام‌بخش باشند.»
نقد فیلم کودا (CODA) | داستان یک دوراهی
نام فیلم کودا در میان ۱۵ فیلم برتر ساندنس ۲۰۲۱
منبع: Decider