بررسی فیلم درساژ در جشنواره برلین؛ بی‌تابی دخترک سوارکار

اولین اثر پویا بادکوبه در مقام کارگردان، به معضلات اخلاقی و اختلاف طبقاتی‌ای می‌پردازد که یک دختر جوان بعد از درگیر شدن در ماجرای یک دزدی با آن‌‌ها رو‌به‌رو می‌شود. در بررسی فیلم درساژ با فیلیمو شات همراه باشید.

داستان در مهرشهر، یکی از توابع شهر کرج اتفاق می‌افتد؛ در این مکان که در ۴۰ کیلومتری تهران واقع است، ویلاهای خصوصی سطح بالای زیادی در کنار بلوک‌های آپارتمانی معمولی وجود دارند. گلسا (با بازی نگار مقدم) که دختری زیبا، کله‌شق و خودسر است، تنها فرزند یک خانواده‌ متوسط است. پدر و مادر گلسا (با بازی علی مصفا و شبنم مقدمی) قصد دارند برای او فرصت‌هایی را فراهم کنند که خود نداشته‌اند؛ مانند فرصت سوارکاری در یک اسطبل محلی.

این درام که با محوریت جوانان ساخته شده است، با داستانی اخلاقی در دوران حاضر، عواقب رشد اختلاف طبقاتی در جامعه‌ی ایران را به خوبی به تصویر می‌کشد و طبقه متوسط و بالا را به از دست دادن اخلاقیات متهم می‌کند. اولین اثر پویا بادکوبه کارگردان، در مورد یک نوجوان سرخورده از خانواده‌ای متوسط است که پس‌ازاین که با گروهی از هم‌سن‌وسالان پولدارترش مرتکب یک جنایت می‌شوند، دچار بحران می‌شود. در «بخش نسل‌های مثبت ۱۴» جشنواره برلین ۲۰۱۸ اشاره‌های خوبی به این فیلم شد و از نگاه حساسیت‌برانگیز این فیلم به قدرت، پول، دورویی و اختلاف و فاصله بین نسل‌ها که حس و حال آثار محمد رسول‌اف را دارد، تعریف شد.

گرچه والدین گلسا به‌صورت مکرر عنوان می‌کنند که بهترین‌ها را برای او می‌خواهند، اما این خانواده به‌ندرت با هم در تعامل هستند؛ آن‌ها شام خود را بدون هیچ صحبتی در کنار هم می‌خورند و سپس بی سروصدا جلوی تلویزیون می‌نشینند. گلسا به قدری از زندگی بی‌حاصل خود زده شده است که همیشه با هندزفری در گوش و یا موبایل در دست نشان داده می‌شود؛ او همیشه در رفت‌وآمد است، بدون این‌که والدینش دوستان او را بشناسند یا بدانند که به کجا می‌رود.

گلسا که هر وقت بتواند از خانه بیرون می‌رود، با گروهی از هم‌کلاسیانش می‌گردد که در ناز و نعمت بزرگ شده‌اند و همه‌چیز در اختیارشان بوده است و به پیشینه‌ی خانوادگی او به چشم تحقیر نگاه می‌کنند. یک شب که حوصله‌ی آن‌ها سر رفته بود، از یک خواربارفروشی کوچک دزدی می‌کنند. بعدازاین که به فروشنده‌ی افغانی (با بازی لطف‌الله صیفی) صدمه زدند، فراموش می‌کنند تصاویر دوربین مداربسته را که می‌توانست آن‌ها را لو دهد، از بین ببرند. این دار و دسته، به‌خصوص قلدر ترسوی این جمع به نام امیر (با بازی یسنا میرطهماسب) که پسر پولدارترین مرد شهر است، گلسا را مجبور می‌کنند که برود و ترتیب آوردن فیلم را بدهد.

گلسا که بابت رفتار به‌اصطلاح دوستانش حسابی آزرده شده بود و کم‌کم وجدانش در حال بیدار شدن بود، تصاویر دوربین مداربسته را در رختکن اسطبل درساژ مخفی می‌کند. امتناع او از نابود کردن آن یا تحویل دادنش به باقی بچه‌های این دار و دسته باعث می‌شود تنش بین آن‌ها و همچنین بین گلسا و خانواده‌اش بالا بگیرد.

در بررسی فیلم درساژ نباید نقش فیلم‌نامه را دست‌کم گرفت؛ فیلم‌نامه که توسط حامد رجبی (کارگردان فیلم «پریدن از ارتفاع کم» که در جشنواره‌ برلین ۲۰۱۵ روی پرده رفت) نوشته شده است، از دل سنت داستان‌های اخلاقی سینمایی که پس از انقلاب اسلامی عرضه شدند، بیرون آمده است اما درعین‌حال هم با آن‌ها در تضاد است. گلسا بیش‌تر از این‌که شخصیتی دلسوز باشد، یک «ضد قهرمان» است؛ مانند بکی شارپ فیلم «تاکرای»، نقش یک شخصیت خارجی را ایفا می‌کند که ارزش‌های پوچ و مادی دوستانش، والدین آن‌ها و حتی والدین خودش را فاش می‌کند؛ اما بدون خانواده یا دوستی که بتواند در مورد سردرگمی‌های اخلاقی خود با آن‌ها صحبت کند، این شخصیت خودسر دست به کارهایی می‌زند که باعث آسیب رساندن به افراد طبقات پایین‌تر از خودش می‌شود.

بادکوبه که از به تصویر کشیدن شخصیت‌های ناخوشایند و غیرقابل‌قبول هراسی ندارد، انرژی خشن و ناآرام گلسا را مهار می‌کند تا فیلم متقاعدکننده باشد. این دختر تقریبا همیشه در حرکت است، مخصوصا به خاطر این‌که پول تاکسی ندارد و بدون وجود امیر هم، ماشینی برای رفتن به اسطبل ندارد که تنها مکانی است که در آنجا احساس شادی و آرامش می‌کند. بادکوبه با کمک اشکان اشکانی (مدیر فیلم‌برداری فیلم‌هایی مانند «لرد» و «لانتوری») از صحنه‌های شب نهایت استفاده را می‌برد تا جو ظالمی که این شخصیت در آن زندگی می‌کند را برجسته کند.

بررسی فیلم درساژ در جشنواره‌ی فیلم برلین (نسل مثبت ۱۴)، ۲۱ فوریه ۲۰۱۸
تولید: ایران، طوبی فیلم
تهیه‌کنندگان: سمیرا برادری، روح‌الله برادری. (فروش بین‌المللی: دریملب فیلمز، له کانه)
کارگردان: پویا بادکوبه
فیلم‌نامه: حامد رجبی
مدیر فیلم‌برداری: اشکان اشکانی
تدوینگر: سپیده عبدالوهاب
موسیقی: شهاب پرنجی
با هنرمندی: نگار مقدم، یسنا میرطهماسب، باسط رضایی، هوشنگ توکلی، علی مصفا، شبنم مقدمی، به‌آفرید غفاریان، شایان فصیح‌زاده، رامبد مطلبی، لطف‌الله صیفی.
مدت‌زمان: ۱ ساعت و ۲۸ دقیقه

منبع: Variety