پشت و رو Inside out

نقد کامل فیلم پشت و رو را در زوم جی بخوانید

در جریان «پشت و رو»، جدیدترین شاهکار استودیو پیکسار که داستانش در ذهن یک دختر یازده ساله می گذرد، یا درگیر مفاهیم روانشناختی عمیق فیلم بودم یا بغض هایم یکی پس از دیگری می ترکید و اشک می ریختم. می دانم اشک ریختن پای انیمیشن های پیکسار چیز جدیدی نیست. چون برخی از تاریک ترین لحظات زندگی، غمناک ترین خلوت های انسانی و پا ک ترین احساساتِ کودکی را می توانید در انیمیشن های کودکانه ی آنها تجربه کنید، اما باید به شما هشدار دهم که «پشت و رو» دست تمام کارهای دیگر پیکسار را در این زمینه از پشت قفل زده و همچون یک تراژدی سوزناک، قلب تان را به دهان تان می آورد و با داستان گویی پُرجزییات و بی نظیرش به مرز جدیدی در حوزه ی انیمیشن سازی و فرهنگ عامه تبدیل می شود. «پشت و رو» دقیقا همان حسی را دارد که وقتی برای اولین بار بهترین آثار پیکسار را می دیدیم، در وجودمان می جوشید؛ همان حسی که باعث می شد دهانمان از شگفتی باز بماند و باور نکنیم که درحال دیدن چنین تصاویر، کاراکترها و مفاهیمی در قالب یک انیمیشن هستیم. با این تفاوت که پیکسار این بار این حس «ویژه» را بعد از تجربه هایی مثل «وال -ای»، «بالا» و «داستان اسباب بازی ۳» تکرار کرده است و با توجه به اینکه «پشت و رو» بیشتر از تمام کارهای این استودیو به منبع الهام آنها، یعنی آثار هایائو میازاکی نزدیک است. inside-out در اینجا نیز «پشت و رو» با دوری از پالس های تصویری و داستان گویی کلیشه ای که حتی در میان بهترین های پیکسار هم جدید است، تجربه ی پُرتنش، هیجان انگیز و گرمی را ساخته که درست مثل تم فیلم در کنار غم، اندوه و آشفتگی قرار گرفته و در ترکیب با یکدیگر به یک مطالعه ی شخصیتی درگیرکننده تبدیل شده که در حد صدها جلد کتاب روانشناسی سنگین حرف می زند، بدون اینکه متوجه شوید ذهن را در هر سن و سالی که هستید، کالبدشکافی می کند و با لمسِ نقاط حساس و فراموش شده ی خاطرات تان به یک موسیقی خلسه وار تبدیل می شود. این همان زمانی است که امکان ندارد بغض گلویتان را نفشارد و ارتباط ناگسستنی و تنگاتنگی با فیلم برقرار نکنید. هوشمندی و عنصر نبوغ آمیزِ سناریوی «پشت و رو» این است که در چندین مرحله ی مختلف نوشته شده و مثل ساعت کار می کند. فیلم از نگاه یک بزرگسال می تواند به عنوان چوب کبریت روشنی عمل کند که فیتیله ی دینامیتِ نوستالژی دوران کودکی اش را روشن می کند و می گذارد منفجر شود. از نگاه همین بزرگسال تبدیل به نمایش زیبایی درباره ی نوع نگاه پدر و مادرها به رفتار و خواسته های فرزندشان می شود. در همین حین، «پشت و رو» یک کمدی درجه یک هم است که بی وقفه می خنداند و با دنیاسازی پُرزرق و برقش، سرزمینی به رنگارنگی و پیچیدگی «داستان اسباب بازی» خلق می کند. در این بین، ریتم و لحن فیلم بدون اینکه دچار چندپارگی شود، از یک کندو کاو بامزه درون ذهن یک بچه شروع می شود و به ترتیب، هیجان انگیز، پُرتنش، افسرده کننده و مالیخولیایی می شود.

هیچ استودیوی انیمیشن سازی آمریکایی به اندازه دیزنی/پیکسار در خلق فیلم هایی که در چندین سطح کار می کنند موفق نبوده است. از همان ابتدای کار، عوامل این استودیو به روایت داستان هایی که به یک اندازه مربوط به کودکان و بزرگسالان بودند علاقه داشته اند. مثلاً «داستان اسباب بازی ۳»(Toy Story3) را در نظر بگیرید. این فیلم برای بچه¬ها اثری پرنشاط و لذت بخش است و برای بزرگ ترها تفکری تلخ و شیرین درباره گذر زمان است. نمی خواهم بگویم که «درون»(Inside out) به اندازه «داستان اسباب بازی ۳» کاملاً درگیر کننده است، اما از بسیاری از جهات مشابه می توان آن را فیلم موفقی دانست.
«درون» به سمت قلمرو عمیق روانشناسی گام برمی¬دارد، این باعث می شود که بچه¬های خردسال نتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. فیلم سازها (به خصوص پیت داکتر، که انیمیشن های قبلی اش عبارتند از «کارخانه هیولاها»(Monsters Inc) و «بالا»(Up) ) ضمن گنجاندن سکانس های اکشن/ماجرایی بسیار، ژانر خانوادگی-دوستانه-کمدی را برای حفظ بینندگان نوجوان انتخاب کرده اند اما متن اصلی بدون شک پیچیده ترین محصول پیکسار تا به امروز است. این فیلم از عواطف انسان دیسی شده برای کشف درونمایه¬های مربوط به این که چگونه کُلیت شخصیت یک فرد بر اساس خاطراتش شکل می گیرد و این که پشیمانی جزء لاینفکی از آگاهی است استفاده می کند. عمق این موضوع پوشالی بودن جذابیت مخلوقات انیمیشنی را نشان می دهد. نخبگان و مغزهای پیکسار احترام زیادی برای فیلم ساز ژاپنی کهنه کار، هایائو میازاکی، قائلند و هرگز در گذشته تا این حد به تکرار و تقلید حس یکی از محصولات استودیوی جیبلی ژاپن نزدیک نشده بودند.
شخصیت اصلی داستان یک دختر معمولی به نام رایلی (با صدای کیتلین دیاس) است. او و مادر (دیان لین) و پدرش (کایل مک لاچلان) بنا بر دلایل کاری به منطقه Bay Area نقل مکان می کنند. رایلی غمگین و افسرده است- چون مجبور شده از خانه قدیمی، دوستان و تیم هاکی¬اش دور شود. او سعی می کند خوشحال و مثبت باشد، اما این کار سختی است. گرچه برخی قسمت های داستان از منظر رایلی گفته می شوند، بخش عمده ای از ماجرا در درون مغز او شکل می گیرد. در مغز او است که ما با پنج احساسی که عواطف و حالت های او را کنترل می کنند، خاطراتش را سازمان دهی می کنند و روی اعمالش تأثیر می گذارند آشنا می شویم: زرد، خوشحالی مثبت (با صدای ایمی پولر)، غمگین آبی (با صدای فیلیس اسمیت)، ترس بنفش (بیل هادر)، خشم سرخ (لوئیس بلک) و انزجار سبز (میندی کالینگ). وقتی اتفاق بدی می افتد و شادی و غم سهواً از «اتاق کنترل» بیرون می¬افتند، شاید عجیب ترین فیلم جاده¬ای بعد از «سفر خیالی»(Fantastic Voyage): سفری از میان ناخودآگاه رایلی شروع می شود. در این مسیر، به چند مورد عجیب بر می خوریم از جمله دوست خیالی دخترک در گذشته به نام بینگ بونگ (ریچارد کایند).
«درون» از فرایندهای روانشناسی پیچیده¬ای استفاده می کند و آن ها را به طُرقی که ممکن است مرتبط باشند ساده سازی می کند. فیلم بدون این که خیلی تاریک شود وارد آب های عمیق می شود- با لحظاتی از وخیم شدن شخصیت روبرو می شویم که بعد از محو شدن خوشحالی و غم (و خاطرات مربوط به آن ها) رخ می دهد. دخترک خاموش می شود، نمی تواند با دیگران ارتباط برقرار کند و در نهایت تصمیم به فرار می گیرد.
در «درون» خبری از شخصیت های بد و خبیث نیست. این اغلب در فیلم های جاده ای دیده می شود، اما کمتر می توان سراغ آن ها را در انیمیشن ها، که در آن ها میل به تباین سیاه و سفید خواسته های خاصی را از فیلمنامه نویس طلب می کنند، گرفت. با این حال، داستان فیلم درباره شکست دادن شخصیت بد داستان نیست، بلکه درباره عده¬ای موجود ناهمگون است که سعی می کنند دوباره به تعادل برسند.
نقد فارسی