خشم fury

اولین چیزی که نظم را جلب کرد گل و لای بود. حتی بیشتر از خون و خشونت لجام گسیخته ای که در فیلم موج می زند، گل و لای را می توان عامل تعریف کننده انتقام Fury در نظر گرفت. گل و لای همه جا است. پاها از گل و لای زیاد کلفت و سنگین شده اند. گل و لای زیر تایرها و گام ها چلانده می شود. جاده ها- البته اگر بشود اسمشان را جاده گذاشت- با گل و لای سنگفرش شده اند. قبلاً به ندرت می شد فیلمی درباره جنگ جهانی دوم سراغ گرفت که نشان دهد چقدر همه چیز در منطقه روستایی آلمان منتهی به برلین در طول دوران سخت سال ۱۹۴۵ چرکین بوده است. برخلاف آنچه در اکثر فیلم های جنگی کمتر تاریخی نمایش داده شده است، دیوید آیر نویسنده و کارگردان «انتقام» موفق شده تا به خوبی این را نشان دهد که روزهای بعد از عملیات پیاده شدن در نرماندی چندان هم گل و بلبل نبود.
از طرفی می توان «انتقام» و «پاتن» Patton دهه ۱۹۷۰ را در یک ردیف قرار داد. هر دو به شدت به جنگ های تانکی، منتها از چشم اندازهای متفاوتی، می پردازند. «پاتن» نگاهی از بالا به پایین به جنگ دارد- این فیلم از دور به رزم آرایی جنگی و مؤلفه های جنگ در یک صفحه شطرنج نگاه می کند. یکی از انتقاداتی که به این فیلم وارد شد این بود که فیلم بیشتر به تقابل ژنرال پاتن و رومل پرداخته تا به مقابله تانک های شرمن آمریکایی با تانک های تایگر آلمانی. اما «انتقام»، ما را در گل و لای، در قلب جعبه های پرپل هارت فرو می برد. «انتقام»، فیلم تأثیرگذاری است توأم با جنگ های سازمان یافته و ماهرانه و حسی باورپذیر از رفاقت میان شخصیت ها. «انتقام» نیز مانند بسیاری از فیلم های جنگی دیگر از قوانین تمرد می کند، از آنجا که آیر با همه قوانین بازی نمی کند، صحنه هایی در فیلم وجود دارند که واقعاً غیر قابل پیش بینی هستند.
پاتن در سخنرانی معروفش برای ارتش سوم، می گوید، «می دانم برخی از شما پسرهایی دارید و به این فکر می کنید که می تونید از دست گلوله ها جان سالم در ببرید یا نه. نگران نباشید. می تونم این اطمینان را بهتون بدم که وظیفه تون را انجام می دهید. نازی ها دشمن هستند. بهشون حمله کنید. خونشون را بریزید. به سینه شون شلیک کنید. وقتی دستتون داخل مایع چسبناکی فرو می رود که چند دقیقه صورت بهترین دوستتون بوده، اونوقت می فهمید که چه کار باید بکنید.» دین یکی از درونمایه های «انتقام» است؛ این فیلم نشان می دهد که چگونه تجربه جنگ می تواند از آدم ها مرد بسازد، حتی محجوب ترین کارمندها را به ماشین مرگ تبدیل کند.
«انتقام» ما را با خدمه یک تانک شرمن M4، که در آوریل ۱۹۴۵ در خاک آلمان حرکت می کرده، آشنا می کند. اعضای این تانک عبارتند از فرمانده سرسختشان گروهبان وارددی دون کولیه (با بازی برد پیت)، بوید سوان خرمذهب (با بازی شیا لبوف)، گرادی تراویس جنگجو (با بازی جان برنتال) و گوردو گارسیای مهاجر (با بازی مایکل پنا). صندلی پنجم تانک، که به طرزی تراژیک خالی است، توسط تایپیستی به نام نورمن الیسون (با بازی لوگان لرمن) که بعداً به تفنگدار/راننده تبدیل می شود، پر می شود. او ظاهراً تمایل چندانی به همراهی با چهار تن دیگر ندارد. صحنه های آرام فیلم با اطلاعات و اخباری درباره برخوردهای تلخ و پرخاشگرانه بین هم تانکی ها پر می شود. در فیلم، پنج یا شش نبرد (شامل نبردی که در آن سه تانک شرمن با یک تانک تایگر بزرگ تر، پیشرفته تر آلمانی می جنگند) و توقف در شهری تسخیر شده وجود دارد.
گرچه سکانس های جنگ خیلی خوب هستند، بهترین صحنه های «انتقام» در طول این توقف رخ می دهند. در این توقف دان و نورمن، دو زن که در آپارتمانی پنهان شده اند، را پیدا می کنند. در را پشت سرشان قفل می کنند. در این مقطع مشخص نیست که چه اتفاقاتی رخ خواهند داد. گرچه دان فردی با خصوصیات قهرمانانه است، اما فیلم قبلاً به بیننده نشان می دهد که چطور پیچک های سرد جنگ او را به فرد دیگری تبدیل کرده اند. بیرحمی به یکی از خصوصیات او تبدیل شده است (وقتی متوجه این خصیصه می شویم که به کمر یک زندانی شلیک می کند). این که این رویارویی چگونه حل و فصل می شود مشخص نیست. ممکن است که دون مرتکب تجاوز (یا بدتر) شود؟ این ۱۵ دقیقه، بدون گلوله یا خون، نوعی اوج پر از تعلیق را با کنار زدن لایه های شخصیت ها برای نشان دادن خود واقعی آن ها در «انتقام» به رخ می کشد. بعد، فیلم دوباره به داستان اصلی خود بر می گردد.
شخصیت دون، برد پیت نسخه پیرایش شده شخصیت او در «پست فطرت های لعنت» Inglourious Basterds کوئنتین تارانتینو است. دون به اندازه ای که مصمم و انعطاف ناپذیر است، به همان اندازه هم بی انگیزه و بی تفاوت است. اصل شماره ۱ قوانین زندگی او در این لحظات زنده نگه داشتن مردانش است. اصل دومش همانی است که پاتن گفت، کشتن ناز ی ها. به خصوص او هیچ رحم و مروتی درباره اعضای اس اس ندارد. از نظر او تنها اس اسی خوب، اس اسی است که مرده و برایش مهم نیست که توسط آن ها محاصره شده باشد. بازی پیت در این نقش باور کردنی نیست؛ پیت در شخصیت غرق شده است. لوگان لرمن به اندازه پیت نمی درخشد، اما به خوبی نقش کارمندی که به جنگجو تبدیل شده را بازی می کند. شخصیت او طولانی ترین و شدیدترین قوس را دارد. شیا لبوف، که ممکن است بعد از این نقش دیگر بازی کند یا نکند، دوباره امید آن دسته از هالیوودی هایی که انتظار درخشش او در سال های قبل را داشتند، زنده می کند. مایکل پنا و جان برنتال مکمل شخصیت های دیگر هستند.
آیر نویسنده «روز آزمایشی» Training Day و نویسنده/کارگردان «آخرین گشت» End Of Watch تقریباً هیچ خطایی در «انتقام» مرتکب نمی شود. او نیمه زشت جنگ را بدون حذف کامل بُعد قهرمانانه آن به تصویر می کشد. این فیلم، سکانس دو ساعته ساحل نُرماندی در «نجات سرباز رایان» Saving Private Ryan نیست اما از حساسیت مشابهی برخوردار است: معنی جنگ برای افرادی که در خطوط مقدم و در خندق ها هستند، «بقا» است. مسئله کشتن یا کشته شدن است. جستجوی چیزی فراتر از یک روز بیشتر زنده ماندن بر عهده ژنرال ها، استراتژیست ها و سیاستمداران است. صحنه های جنگ تانک ها ،مانند تمام فیلم های دیگر درباره جنگ جهانی دوم، واقعی از آب درآمده اند (البته با کمی تکیه به جلوه های ویژه). «انتقام» به حد کافی برای پرورش شخصیت هایش وقت می گذارد اما نه آن قدر زیاد که ضرباهنگ فیلم را کُند کند.
منبع: نقد فارسی